MECMÛ’A-İ EŞ’ÂR (AVNÎ)
şiirleri
Avnî, Diyarbakırlı (d.1883/1300 - ö.?/?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Abdurrahman Avnî’nin şiirlerinin yer aldığı eser.  Mecmûa'da 2 kaside, biri Farsça 59 gazel,  18 kıt’a, 14 müfred, 1 murabba, 4 muhammes, 1 tahmis, 1 şarkı, 5 müseddes, 1 heceyle gazel, 25 mani, 9 maya, toplam 139 manzumeden ibarettir. Şiirler arasında tür olarak münacaat, tövbe-nâme, tebrîkiye, bahâriye, cülûsiye, tesmiye, ramazâniye, mersiye-tarih ve hammâmiye vasfında şiirler  yanında mahalli unsurlardan mani ve mayalar da yer almaktadır.

Defterde bazı imla ve vezin hataları yanında nazım şekillerini adlandırmalarda da yanlışlıklar vardır. Şiirlerde bu tür yanlışların olmasından ve birçok yerde tashih amaçlı kelimelerin üzeri çizilip yeniden yazılışından bu şiirlerin müellif hattı olduğu ve müsvedde halinde kaldığı anlaşılmaktadır. 

Klasik üslupla şiirlerini yazmaya çalışan Abdurrahman Avnî aşk ve tabiat konuları yanında çevresiyle de ilgilidir. Çevresinde çocuğu doğanlara tebrik ve ad verme için başvurulan biridir. Hatta bunun için kalıp ifadeler hazırladığı da görülür. Onu, vatan sevgisi ve Osmanlıya sadakati anlatırken, Osmanlı donanması için yardıma çağırdığı şiiriyle birlikte devrin padişahının cülusunu kutlarken görürüz. Üçüncü sınıf mahalli bir şair diyebileceğimiz Abdurrahman Avnî zaman zaman güzel mısra, beyit ve şiirler de yazmıştır. Bazı beyitlerde ise kafiye ve vezin kaygısından olsa gerek anlam hiç nazar-ı itibara alınmamıştır. Bazı yerlerde de kafiye yerine rediflerle şiir oluşturduğu görülmektedir. Bu hatalar şiirlerin kalitesini düşürürken şairin bu müsveddeleri yeniden gözden geçirerek temize çekip çekmediği ise bilinmemektedir. Nabî’nin "Sakın terk-i edebden" diye başlayan şiirini de tahmis eden Abdurrahman Avnî’nin şiirlerinde Necatî (ö. 914/1509), Fuzûlî (ö. 963/1556), Nailî (ö. 1077/1666), Nâbî (ö. 1124/1712), Nedim (ö. 1143/1730), Şeyh Galip (ö. 1213/1799) gibi şairlerin etkisi de görülür. Mecmuanın bir diğer özelliği ise anonim ürünlerden mani ve mayalar da ihtiva etmesidir. Bu mani ve mayaların bazılarının müellifi ise şairdir.

Şairin manzumeleri Diyarbakır Yazmalar kütüphanesindeki bir müsvedde defterindedir. Abdurrahman Avnî’nin Diyarbakır Yazma Kütüphanesi Abdüssettar Hayati Avşar (AHA) koleksiyonu 25’te kayıtlı olan yazma nüshadaki 142 parça şiiri dilici çevirileri,  özel adlar dizini ve tıpkıbasımıyla birlikte Ramazan Sarıçiçek tarafından yayımlanmıştır (2020).

Eserden Örnekler


Gazel

Servi boylum kim yetişdirdi seni böyle şikâr

Oldugun perverde-i âgûş-ı âlem âşikâr

 

Mağrûr olma hüsnüne aldanma zinhâr kendine

Dâmen-i dest-i emelden kıl ferâgat bed-figâr

 

Âkıbet magbûn eder pâ-mâl bir yek-tâsını

Hôd-bînânlık eyleme etmez sana kimse nigâr

 

Reft-efzâ-yı kalak saᶜy u gayret eyle kim

Dü cihân emsâline fâᵓik olasan kâm-kâr

 

Bunca yıldır saᶜyimin âmâli hûb nâmu’l-hafe

Avniyâ izzet bula sadrına hem ârâm-kâr      (Sarıçiçek 2020: 130).

 

         

Maya

Siyâh zülfün şâh mâr olmuş mâr olmuş

Sultânî gül yanağında zâr  olmuş

Kadir Mevlâm kudretinden yaratmış

Kaşlar hilâl yüzi fettân bel ince          (Sarıçiçek 2020: 155).

Kaynakça


Abakay, Mehmet Ali (1995). Diyarbakır Folklorundan Kesitler Celâl Güzelses Diyarbakır Halk Musikisi Üzerine İnceleme, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Kültür Sanat Yayınları.

….. (2014). Diyarbakır Araştırmaları 3, İstanbul.

Ali Emîrî (2018). Tezkire-i Şu’arâ-yı Âmid, (hzl. İdris Kadıoğlu), Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. (https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58689,ali-emiri-efendi--tezkire-i-suara-yi-amidpdf.pdf?0) [Erişim tarihi: 26.03.2020].

Ali Emîrî Efendi (2003). Esâmî-i Şu’arâ-yı Âmid, (Haz. Galip Güner-Nurhan Güner) Ankara.

Artun, Erman (2014). Ansiklopedik Halkbilimi/Halk Edebiyatı Sözlüğü, Adana: Karahan Yayınları.

Beysanoğlu, Şevket (1943). Diyarbakır Folkloru I, Diyarbakır: Diyarbakır Matbaası.

Sarıçiçek, Ramazan (2020). Diyarbekirli Abdurrahman Avnî ve Şiirleri, İstanbul:  Sonçağ Yayınları.

Atıf Bilgileri


Sarıçiçek, Ramazan. "MECMÛ’A-İ EŞ’ÂR (AVNÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/mecmu-a-i-es-ar-avni. [Erişim Tarihi: 02 Ağustos 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
2 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
3 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
4 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
5 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
6 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
7 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
8 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
9 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
10 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle