Tanzimat dönemi ara nesil sanatçılarından Mustafa Reşit’in (1861-1936) Batı etkisinde gelişen Türk edebiyatının nesir örneklerinden derlenmiş bir antoloji. TEİS'deki "Mustafa Reşîd Paşa" maddesinde (Arslan 2014), Tanzimat dönemi devlet adamlarından Mustafa Reşîd Paşa’ya atfedilmişse de bunun doğru bir bilgi olması zordur. Zira eserin başına konulan “İfâde-i Mahsûsa” kısmında antolojiyi derleyen Mustafa Reşîd, Recâîzâde Mahmûd Ekrem’i (1847-1914) üstat olarak kabul etmektedir. Bu bilgi eserin Mustafa Reşîd Paşa’ya ait kılınmasını imkansız kılmaktadır.

Hâfız Ömer tarafından neşri gerçekleştirilen eser 1302/1885 yılında İstanbul’da A. K. Tozlıyan Matbaası’nda basılmıştır. Eserin başına konulan “İfâde-i Mahsûsa” kısmında Mustafa Reşîd, yeni tarz edebiyatın (Batı tesirindeki yeni edebiyat kastediliyor) kaidelerini Ekrem Bey’in Ta’lîm-i Edebiyat adındaki eseri ile ortaya koyduğunu, dolayısıyla artık bu gibi hususlardan bahsetmeye gerek kalmadığını ifade edip bu durumdan mutluluk duyduğunu belirtir. Bununla birlikte vatan evlatları için yeni tarz edebiyat üzere yazılmış farklı eserlerden örnekleri ihtiva eden bir “mecmû’a-i münşe’ât” lazım olduğunu, bu noktadaki boşluğu doldurmak amacıyla bu mecmuayı oluşturduğunu yazar. Bu mecmuayı aynı zamanda yeni tarz edebiyatı oluşturan ediplerin ruhani şahsiyetlerini ortaya koyan bir albüm olarak da telakki ettiğini ifade eder.

Bu amaçla oluşturulan mecmuada “Muhâbere-i Husûsiyye” başlığı altında Ahmed Cevdet, Alî Paşa, Fu’âd Paşa, Münîf Paşa, Nâmık Kemâl, Sırrı Paşa, Recâî-zâde Mahmûd Ekrem, Muallim Nâcî, Nâbî-zâde Nâzım, Avnî, Harputlu Hayrî, Halîl Edîb, Mehmed Necîb, Ebü’n-Nef’î Vâsıf, Mehmed Zîver, Sa’dullâh, Ebüzziyâ Tevfîk, Hâmid, Sezâyî, Münîf Paşa-zâde Vehbî, Menemenli-zâde Tâhir, Selânikli Fazlî Necîb, Uşşâkî-zâde Hâlid Ziyâ, Abdülhalîm Memdûh, Ahmed Midhat gibi yeni edebiyat geleneğinin önemli isimlerinin mektuplarına yer verilmiştir.

288 sayfadan oluşan antolojide yer yer birkaç tercüme metne de yer verilmiştir. Sadullâh Paşa’nın Lamartine’den tercüme ettiği Göl manzumesi (193-198) bu tercümelerdendir.

Bedâyiu’l-İnşâ’nın jenerik sayfasında eser adının altında “Kısm-ı evvel – Cüz’ 1” ifadesi yer almaktadır. Buna göre devamı da düşünülmüş gibi görünmektedir. Ersin Özarslan, Mustafa Reşîd'e dair yaptığı yüksek lisans çalışmasında onun antolojileri arasında Bedâyiu’l-İnşâ’nın ikinci cüzünü de saymakta olup bunun 1303/1886 yılında basıldığı bilgisini vermektedir (1994: 123). Onur Akbaş “Mustafa Reşit’in Müntehabât-ı Cedîde İsimli Antolojisinin Çeviri Yazısı ve İncelenmesi” başlıklı tezinde Mustafa Reşîd’in daha kapsamlı bir antolojisini ele almaktadır. Mensur ve manzum olmak üzere iki kısımdan oluşup Müntehabât-ı Cedîde adı verilen bu antolojinin birinci kısmı (nesir) da Bedâyiu’l-İnşâ gibi 1302/1884 yılında basılmıştır. Bedâyiu’l-İnşâ’daki isim kadrosunun neredeyse tamamının yer aldığı bu mecmuanın Bedâyiu’l-İnşâ ile bir ilişkisinin olup olmadığı tam olarak anlaşılamamaktadır. Ancak Mustafa Reşîd’in Bedâyiu’l-İnşâ adıyla başlattığı hacimli projesini yeni bir isimle neşretmeye karar vermiş olması güçlü bir ihtimal olarak zikredilebilir.

Yazarın biyografisi için. bk. "Mustafa Reşit". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mustafa-resit