MANZÛM MÜNÂCÂT VE ARZ-I HÂCÂT- MANZÛM ESMÂ-İ HÜSNÂ ŞERHİ
esmâ-i hüsnâ şerhi
Hamdi Efendi (d. 1232/1816 - ö. ?/?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Hamdî Efendi’nin (d. 1232/1816 - ö. ?) manzum telif türüyle, Tirmîzî rivayetinde geçen Allah’ın doksan dokuz güzel ismini açıkladığı, şerh ettiği ve bu isimlerle münâcâtlarda bulunduğu eseri. 1295/1878 yılında kaleme alınan ve dinî-tasavvufî içeriğe sahip olan eserin tespit edilebilen tek nüshası Ankara Millî Kütüphane, Yazmalar Koleksiyonu 06 Mil Yz A 2559 demirbaş numarasına kayıtlıdır. 104 varaktan müteşekkil ise de nüshanın 54b-81b varakları arasında İbn İsa'nın Manzûm Esmâ-i Hüsnâ Şerhi isimli eseri bulunmaktadır.

Şekil ve muhteva açısından divan, tekke ve halk edebiyatı özelliklerini yansıtan eserini başlık sistemiyle kaleme alan Hamdî Efendi, öncelikle Bakara suresinin 31. ayetinde geçen “alleme Âdeme’l-esmâ’e küllehâ” ibaresi altında bir münâcât söylemiştir. Sonrasında ise genellikle bir az da olsa Allah’ın iki güzel ismi ile başlıklandırdığı başlıklar altında aruz ve hece vezinlerinin çeşitli kalıplarını kullanarak gazel, kaside, mesnevi, murabba’, müseddes, muaşşer, ve koşma nazım şekilleriyle söylediği toplam 208 manzume yer almaktadır.

Samimiyetin, acziyetin ön planda olduğu münacat ve Allah’ın güzel isimlerini konu edinen esmâ-i hüsnâ türlerini bir arada barındırması ve -yazıldığı dönem itibarıyla- esmâ-i hüsnâ şerhi yazma geleneğini devam ettirmesi bakımından ayrı bir önemi olan eserde şair, anlaşılır bir dil kullanarak gerek didaktik gerek lirik üslupla Allah'ın güzel isimlerini şerh etmekle birlikte bu isimlerin sözlük ya da ıstılah anlamlarıyla irtibatlı olarak O’na niyazda bulunmuştur. Ayrıca eserde bir tevhîd, bir na’t, Hz. Ali'ye dair 3, Abdülkadir Geylânî'ye dair bir, Hacı Bektaş-ı Velî'ye dair bir şiir, bir istimdat, bir dua ve bir pendiyeye yer vermiştir. Hamdî Efendi’nin eserinde isimlerin şerhi kısmı diğer esmâ-i hüsnâ türü eserlere nazaran daha kısır olduğu söylenebilir. Allah'ın isimleri ve münâcâtlar dışında temel itibarıyla eserin muhtevası ise; aşk, nefs, şeriat, tarikat, hakikat, marifet, zikir, vahdet, kesret, fenâ, bekâ gibi tasavvufÎ unsurlar, Hz. Muhammed, diğer peygamberler, dört halife, ehl-i beyt-sahabe, tarihî-dinî-efsanevî şahsiyetler, Allah'ın sevgili kulları, kul için kullanılan çeşitli sıfatlar, ayetler, hadisler, melekler, kıyamet, haşr, ahiret, cennet, cehennem olmak üzere ölüm-ölüm ötesi hayattan müteşekkildir.

Hamdî Efendi’nin eseri üzerine Oğuz Yılmaz tarafından bir tebliğ (2014) ve tez çalışması (2014) yapılmıştır.

Şairin biyografisi için bk. "Hamdi Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hamdi-efendi.

Eserden Örnekler


İle’l-mağrib ile’l-maşrık kamu ihvânı yâ Allâh

Esirge her kazâdan zâkirin dil-cânı yâ Allâh


Nübüvvet tahtının şâh-ı hümâyûn aşkına yâ Rab

Kamusın mağfiret kıl cümle mü’min cânı yâ Allâh (Hamdî Efendi 1295: 1a).

[...]

İntikâm al dîn adûsı geldiler yâ Muntakim

Sen bilürsin çok bilâdı aldılar yâ Muntakim

Bin iki yüz dahı toksan beş senesin târîhim

Kıl inâyet her yire kök saldılar yâ Muntakim (Hamdî Efendi 1295: 42b).

Kaynakça


Yılmaz, Oğuz (2014). “Hamdî Efendi’nin “Manzûm Münâcât ve Arz-ı Hâcât-Manzûm Esmâ-i Hüsnâ Şerhi” Adlı Eseri (İnceleme-Metin)”. III. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı. C. 4. İstanbul: İLEM Yay. 151-165.

Yılmaz, Oğuz (2014). Hamdî Efendi’nin “Manzûm Münâcât ve Arz-ı Hâcât-Manzûm Esmâ-i Hüsnâ Şerhi” Adlı Eseri (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


yılmaz, oğuz. "MANZÛM MÜNÂCÂT VE ARZ-I HÂCÂT- MANZÛM ESMÂ-İ HÜSNÂ ŞERHİ". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/manzum-munacat-ve-arz-i-hacat-manzum-esma-i-husna-serhi. [Erişim Tarihi: 29 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MİFTÂHÜ'L-KULÛB (AZMÎ) Azmî, Hüseyin Azmî Dede Dr. Öğr. Üyesi Ayşegül Mete
Görüntüle
2 NUHBETÜ'L-ÂDÂB (AZMÎ) Azmî, Hüseyin Azmî Dede Dr. Öğr. Üyesi Ayşegül Mete
Görüntüle
3 KENZÜ'L-FEYZ Fİ'S-SÜLÛK VE ÂDÂBİ'T-TARÎKİ'L-HALVETİYYE (HARÎRÎZÂDE) Mehmed Kemâleddîn, Harîrî-zâde Araş. Gör. Ayşenur Aydınlı
Görüntüle
4 MEDÂR-I VÂHİDİYYET VE MERKEZ-İ AHADİYYET (HARÎRÎZÂDE) Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan
Görüntüle
5 RAVZATÜ'L-ALİYYE FÎ TARÎKATİ'Ş-ŞÂZELİYYE (HARÎRÎZÂDE) Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan
Görüntüle
6 SEYRÜ'L-ESMÂ VE SIRRU'L-MÜSEMMÂ FÎ ŞERHİ'L-ESMÂ'İ'L-İSNÂ AŞERE ER-RUFÂ'İYYE (HARÎRÎZÂDE) Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan
Görüntüle
7 ŞERH-İ TUHFETÜ'L-MÜRSELE (HARÎRÎZÂDE) Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan
Görüntüle
8 TİBYÂNU VESÂ'İLÜ'L-HAKÂYIK FÎ BEYÂNİ SELÂSİLİ'T-TARÂ'İK (HARÎRÎZÂDE) Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan
Görüntüle
9 DÎVÂN (SERMEST) Abdullah Sermest, Kilisli Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
10 ÂDÂBÜ’Z-ZÂKİRÎN VE NECÂTÜ’S SÂLİKÎN Fuhûlî, Karamollazâde Şeyh Abdülhamîd Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan
Görüntüle