Yahyâ bin Bahşî tarafından kaleme alınmış, Hz. Hüseyin’in Kerbela’da şehit edilişini işleyen eser. Yaylacık’ta yazılan bu eser,  H. 11 Şaban 905 (12 Mart 1499) perşembe gecesi tamamlanmıştır.

Mesnevi nazım şekliyle kaleme alınan eser, 972 beyitten oluşmaktadır. Altı bölüm hâlinde tertiplenen eserde beş farklı vezin kullanılmıştır. Eserine “müstef’ilün müstef’ilün müstef’ilün müstef’ilün” vezniyle başlayan Yahyâ bin Bahşî, ikinci, üçüncü ve dördüncü bölümde “mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün” veznini kullanmıştır. “Fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün” vezniyle başladığı beşinci bölüme sonrasında “fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün” vezniyle devam eden şair, eserin altıncı bölümünü de aynı vezinle kaleme almıştır. Eserin son bölümünde ise “mefâ’îlün mefâ’îlün fe’ûlün” vezni kullanılmıştır.

Türk mesnevi edebiyatının geleneksel formuna yakın bir tarzda kaleme alınan Maktel-i Hüseyn’in içerisinde başka herhangi bir nazım şekline yer verilmemiştir. Maktel-i Hüseyn'de dikkati çeken şekle dair belirgin bir özellik, haneli şiirlerde rastlanılan vasıta beyitlerinin tekrarlanmasıdır. Maktel-i Hüseyn, altı bölüm üzere tertip olunmuştur. Eserine hamdele ve salvele beyitleriyle başlayan Yahyâ bin Bahşî, ardından münacatını dile getirmektedir. Sonrasında “Fî medhi’n-Nebî ‘aleyhi’s-salâtü ve’s-selâm ve ashâbihi ve ezvâcihi” başlığı altında Hz. Muhammed’in methiyesine yer verilmektedir.

“Fî nev’-i âhar min medhi’l-âl ve’l-evlâd-ı raziyallâhu tealâ ‘anhüm ecma’în” başlığıyla devam eden bölümde Hz. Muhammed’in ailesi ve evlatlarının mübarek zatları övülmektedir. “Fî mebde’-i kıssa-i Kerbelâ” başlığını taşıyan bu bölümde; Hz. Hüseyin’in doğumu, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’in Hz. Peygamberin yanında geçen çocuklukları, Hz. Hasan’ın zehirlenip öldürülmesi ve Hz. Hasan’ın vefatından duyulan üzüntü anlatılmaktadır. “Fî beyân-ı sebeb-i hurûc hazretü’l-imâm raziyal-lâhu tealâ ‘anhü” başlıklı bölümde de; Hz Hüseyin’in Yezid’e biat etmemesi, Kûfelilerin yazdıkları sayısız mektupla Hz. Hüseyin’in hilafet makamına geçmesini istemeleri, Hz. Hüseyin’in ailesi ve taraftarlarıyla Kûfe’ye hareketi, Hz. Hüseyin ve kafilesinin Yezîd’in oğlu Hurr tarafından Kerbela’ya yönelmeye mecbur edilişi konu edilmektedir. “Fî beyân-ı hâsıl-ı mâ vaka’a fî arz-ı Kerbelâ” başlığı altında da Kerbela bölgesinde ikâmete mecbur bırakılan Hz. Hüseyin’in Ömer b. Sa’d tarafından kuşatılması, Hz. Hüseyin ve kafilesinin kuşatma altında susuzluktan çektikleri nice zahmetler, Yezid’in oğlu Hurr’un saf değiştirip Hz. Hüseyin’in tarafına geçmesi, Hz. Hüseyin’in Yezid’in askerlerine karşı çarpışma kararı alması, Hz. Hüseyin’in iki oğlunun şehadeti, Hz. Hüseyin’in yakınlarının tüm ısrarlarına rağmen meydana atılıp cansiperane çarpışması, ok yağmuru ve kılıç darbeleri altında can veren Hz. Hüseyin’in Şimr’in emriyle Sinan tarafından başının kesilmesi, Hz. Hüseyin’in başının mızrak ucuna takılarak Kûfe’ye getirilmesi, bu durumu gören Kûfe halkının üzüntüden galeyana gelip saraya yürümeleri, Hz. Hüseyin’in kesik başının Kûfe’den Şam’a götürülmesi, Hz. Hüseyin’in ailesinin ve kesik başının Yezid’in huzuruna getirilmesi, Yezid ile Hz. Hüseyin’in oğlu Zeynelabidin’in muhaveresi, Yezid’in Zeynelabidin’in hutbe okumasına müsaade etmesi, Zeynelabidin’in minberde Yezid’in kötülüklerini anlatması, namazdan çıkan halkın Yezid’e karşı ayaklanması ve bu esnada yaşanan olağanüstü tabiî hadiseler, Hz. Hüseyin’in ailesinin Yezid’in izniyle Medine’ye gitmek üzere Şam’dan ayrılmaları, Hz. Hüseyin’in karısının ve kız kardeşinin vefatı, kalan fertlerin Medine’ye varıp yerleşmeleri anlatılmaktadır. “Hâtime fî’l-mevâ’ız ve’l-münâcât” başlığına sahip son bölümde de Yahyâ bin Bahşî, Hz. Hasan ve Hüseyin’e olan muhabbetini, onların şehadetinden duyduğu hüznü, eserinin okunup dinlenip, rahmetle anılmaya ve ardından ruhu için “Fatiha” okunmasına vesile olmasını dilemekte, eserinin yazılış tarihini ve yerini vermektedir.

Yahyâ bin Bahşî’nin Maktel-i Hüseyn’inin muhtevasının ağırlıklı bölümünü Hz. Hüseyin’in Kerbela’da şehit edilişinden önce ve sonra yaşananlar oluşturmuştur. Eser, nazım tekniği yönüyle kimi kusurları barındırıyor olsa da sade bir dille yazılmış olması ve döneminin dil özelliklerini yansıtması bakımından kaydadeğerdir. Şairin Kerbela Hadisesi’nden duyduğu üzüntüyü kimi zaman oldukça lirik ve ahenkli kimi zaman da hikemi bir üslupla okuyucuya sunması, tarihî hadisenin şairane bir üslupla karşımıza çıkmasını sağlamıştır.

Maktel-i Hüseyn’in tespit edilebilen iki nüshasından biri DTCF Kütüphanesi M. Ozak-1/248, diğeri de Bursa Yazma ve Eski Basma Eserler Kütüphanesi (BEEK) Ulucami Bölümü 8074/1 numarada kayıtlı bulunmaktadır. Maktel-i Hüseyn söz konusu iki nüsha esas alınarak bir sempozyum bildirisi ile tanıtılmış (Eroğlu 2010), eser üzerine bir de yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (Gülsüm 2019).

Şairin biyografisi için bk. “Yahyâ”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yahya