LÜGAT-I MANZÛME (LÂMİ’Î ÇELEBİ)
manzum sözlük
Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân (d.878/1472-ö.938/1532)

ISBN: 978-9944-237-87-1


16. yüzyıl şairlerinden Lamiʻî’nin kaleme aldığı Farsça-Türkçe manzum sözlük. Farsçayı öğrenmek isteyen başlangıç seviyesindeki çocuklar için kaleme alınan Lügat-ı Manzûme, 175 beyitten müteşekkildir. Eser mesnevi nazım şekliyle yazılmış 15 beyitlik mukaddime dışında aruz vezninin muhtelif bahirlerine göre 10 bölüm hâlinde tanzim edilmiştir. Eserin sözlük kısmını bu on bölüm teşkil etmektedir. Gazel formunda olan ve kıtʻa olarak adlandırılan bu bölümler, 16’şar beyitten mürekkeptir. Her bölümün 1. ve 15. beyitlerinde çeşitli nasihatler verilmiş, ilk beytin akabinde bahrin kalıbı verildikten sonra sözlüğe geçilmiştir. Bölüm sonlarındaki beyitlerin ilk mısraʻlarında yine bahrin kalıbı verilmiş, ikinci mısralarında ise nasihatlerde bulunulmuştur. Lügat-ı Manzûme’de 600’e yakın Türkçe kelime veya ibarenin Farsça karşılığı verilmiştir. Bitki ve hayvan adlarıyla birlikte günlük hayatta kullanılan nesneler ve edebi terimlere de yer verilmiştir. Sözlüğe alınan kelimeler rastgele seçilmemiş, anlamca birbirleriyle ilişkili veya yakın olanlar tercih edilmiştir. Yer yer sesteşlik arz eden kelimelerin de bir arada verildiği olmuştur. Şair, kelimelerin daha rahat ezberlenmesi ve hafızada kalıcı hâle gelmesi için eserde sade bir dil kullanmış; beyit içinde seci özelliği gösteren iç kafiyeye yer vermiş, cinaslı ve tezatlı kullanımlardan sıkça istifade etmiştir.

Eserin yurt içi ve yurt dışındaki kütüphanelerde birçok yazma nüshası mevcuttur. Süleymaniye Kütüphanesi “Aşir Efendi 322”, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi “T 2785” ve Konya Yusuf Ağa Kütüphanesi “No. 2841” bu nüshalardan üçüdür. Eserin çeşitli nüshaları üzerinden tenkitli metni yayımlanmıştır (Öztahtalı 2004).

Şairin biyografisi için bk. “Lâmiʻî Çelebi, Mahmûd b. Osmân”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/lamii-celebi-mahmud-osman 

Eserden Örnekler


El-Kıtʻatü’r-Râbiʻatü fî-Bahri’l-Münserihi’l-Mekşûf

Lü’lü’-i terdür dişün lâle-i hamrâ yüzün

Anber-i sârâ saçun nergis-i şehlâ gözün


Müfteʻilün fâʻilün müfteʻilün fâʻilün

Münserihe keşf tay sanem ola budur sözün


Sîm gümiş mis bakır künc bucak genc mal

Bay tüvânger gurur genç cüvan yaşlı zâl


İşve gönül aldamak cilve salınmak durur

Mül sucı oynaş mûl tâze budakdur nihâl


Nîl çivit zâk saç mûy-ı siyâh kara saç

Sâk topuk bil miyân boy u bosun yâl ü bâl


Nâve oluk bâm tam çâh kuyu âb su

Delv koga ip resen tasmıya dirler düvâl

[…]

Âlem içinde bugün devlet-i izzet senün

Tâc-ı saʻâdet giyüp hâsıl idersen kemâl


Müfteʻilün fâʻilün müfteʻilün fâʻilün

Erde kemâl olmasa zen gibidür bî-celâl (Öztahtalı 2004: 53-54).

Kaynakça


Öztahtalı, İbrahim İmran (2004). Lâmiʻî Çelebi ve Lügat-ı Manzûmu (Tuhfe-i Lâmiʻî). Bursa: Gaye Kitabevi.

Atıf Bilgileri


KAPLAN, Yunus. "LÜGAT-I MANZÛME (LÂMİ’Î ÇELEBİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/lugat-i-manzume-lami-i-celebi. [Erişim Tarihi: 08 Eylül 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ŞEVÂHİDÜ'N-NÜBÜVVE (LÂMİ'Î ÇELEBİ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Doç. Dr. Erdem Can Öztürk
Görüntüle
2 FÜTÛHU'L-MÜCÂHİDÎN/NEFAHÂTÜ'L-ÜNS TERCÜMESİ (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Dr. Öğr. Üyesi Songül Karaca
Görüntüle
3 VÎS Ü RÂMÎN/ VEYSE VÜ RÂMÎN (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Doç. Dr. murat öztürk
Görüntüle
4 HüSN Ü DİL (LÂMİ’Î ÇELEBİ ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
5 MÜNÂZARA-İ BAHÂR U ŞİTÂ/ MÜNÂZARA-İ SULTÂN-I BAHÂR BÂ-ŞEHRİYÂR-I ŞİTÂ (LÂMİ'Î ÇELEBİ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Doç. Dr. Sadettin Eğri
Görüntüle
6 ŞERH-İ DÎBÂCE-İ GÜLİSTÂN (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Doç. Dr. Mehmet Nuri Çınarcı
Görüntüle
7 MÜNŞE'ÂT-I LÂMİ’Î (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Prof. Dr. Hasan Ali ESİR
Görüntüle
8 HALL-İ MU’AMMÂ-YI MÎR HÜSEYN / ŞERH-İ ESMÂ’-İ HÜSNÂ / MİR’ÂTÜ’L-ESMÂ / CÂM-I CİHÂN-NÜMÂ / TEFE’Ü’L-NÂME (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Araş. Gör. Songül Akboğa
Görüntüle
9 RİSÂLE-İ ARÛZ (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi'î, Mahmûd b. Osmân Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
10 MENÂKIB-I ÜVEYSÜ'L-KARÂNÎ (LÂMİ’Î ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN
Görüntüle
11 ʻİBRET-NÂME/ ʻİBRET-NÜMÂ (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osman Dr. Öğr. Üyesi ATİYE NAZLI
Görüntüle
12  HEFT PEYKER (LÂMİ’Î ÇELEBİ ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
13 MEVLİDÜ'R-RESÛL (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Doç. Dr. SÜLEYMAN EROĞLU
Görüntüle
14 MAKTEL-İ İMAM HÜSEYİN/MAKTEL-İ ÂL-İ RESÛL (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
15  SALÂMÂN U ABSÂL (LÂMİ'Î ÇELEBİ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Doç. Dr. Erdoğan ULUDAĞ
Görüntüle
16 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
17 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
18 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
19 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
20 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
21 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
22 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
23 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
24 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
25 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle