- Yazar Biyografisi (TEİS)
Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân - Madde Yazarı: Prof. Dr. Yunus KAPLAN
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Lügat
- Yayın Tarihi:30/09/2021
LÜGAT-I MANZÛME (LÂMİ’Î ÇELEBİ)
manzum sözlükLâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân (d.878/1472-ö.938/1532)
ISBN: 978-9944-237-87-1
16. yüzyıl şairlerinden Lamiʻî’nin kaleme aldığı Farsça-Türkçe manzum sözlük. Farsçayı öğrenmek isteyen başlangıç seviyesindeki çocuklar için kaleme alınan Lügat-ı Manzûme, 175 beyitten müteşekkildir. Eser mesnevi nazım şekliyle yazılmış 15 beyitlik mukaddime dışında aruz vezninin muhtelif bahirlerine göre 10 bölüm hâlinde tanzim edilmiştir. Eserin sözlük kısmını bu on bölüm teşkil etmektedir. Gazel formunda olan ve kıtʻa olarak adlandırılan bu bölümler, 16’şar beyitten mürekkeptir. Her bölümün 1. ve 15. beyitlerinde çeşitli nasihatler verilmiş, ilk beytin akabinde bahrin kalıbı verildikten sonra sözlüğe geçilmiştir. Bölüm sonlarındaki beyitlerin ilk mısraʻlarında yine bahrin kalıbı verilmiş, ikinci mısralarında ise nasihatlerde bulunulmuştur. Lügat-ı Manzûme’de 600’e yakın Türkçe kelime veya ibarenin Farsça karşılığı verilmiştir. Bitki ve hayvan adlarıyla birlikte günlük hayatta kullanılan nesneler ve edebi terimlere de yer verilmiştir. Sözlüğe alınan kelimeler rastgele seçilmemiş, anlamca birbirleriyle ilişkili veya yakın olanlar tercih edilmiştir. Yer yer sesteşlik arz eden kelimelerin de bir arada verildiği olmuştur. Şair, kelimelerin daha rahat ezberlenmesi ve hafızada kalıcı hâle gelmesi için eserde sade bir dil kullanmış; beyit içinde seci özelliği gösteren iç kafiyeye yer vermiş, cinaslı ve tezatlı kullanımlardan sıkça istifade etmiştir.
Eserin yurt içi ve yurt dışındaki kütüphanelerde birçok yazma nüshası mevcuttur. Süleymaniye Kütüphanesi “Aşir Efendi 322”, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi “T 2785” ve Konya Yusuf Ağa Kütüphanesi “No. 2841” bu nüshalardan üçüdür. Eserin çeşitli nüshaları üzerinden tenkitli metni yayımlanmıştır (Öztahtalı 2004).
Şairin biyografisi için bk. “Lâmiʻî Çelebi, Mahmûd b. Osmân”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/lamii-celebi-mahmud-osman
Eserden Örnekler
El-Kıtʻatü’r-Râbiʻatü fî-Bahri’l-Münserihi’l-Mekşûf
Lü’lü’-i terdür dişün lâle-i hamrâ yüzün
Anber-i sârâ saçun nergis-i şehlâ gözün
Müfteʻilün fâʻilün müfteʻilün fâʻilün
Münserihe keşf tay sanem ola budur sözün
Sîm gümiş mis bakır künc bucak genc mal
Bay tüvânger gurur genç cüvan yaşlı zâl
İşve gönül aldamak cilve salınmak durur
Mül sucı oynaş mûl tâze budakdur nihâl
Nîl çivit zâk saç mûy-ı siyâh kara saç
Sâk topuk bil miyân boy u bosun yâl ü bâl
Nâve oluk bâm tam çâh kuyu âb su
Delv koga ip resen tasmıya dirler düvâl
[…]
Âlem içinde bugün devlet-i izzet senün
Tâc-ı saʻâdet giyüp hâsıl idersen kemâl
Müfteʻilün fâʻilün müfteʻilün fâʻilün
Erde kemâl olmasa zen gibidür bî-celâl (Öztahtalı 2004: 53-54).
Kaynakça
Öztahtalı, İbrahim İmran (2004). Lâmiʻî Çelebi ve Lügat-ı Manzûmu (Tuhfe-i Lâmiʻî). Bursa: Gaye Kitabevi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | ŞEVÂHİDÜ'N-NÜBÜVVE (LÂMİ'Î ÇELEBİ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Doç. Dr. Erdem Can Öztürk |
Görüntüle | ||
2 | FÜTÛHU'L-MÜCÂHİDÎN/NEFAHÂTÜ'L-ÜNS TERCÜMESİ (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Dr. Öğr. Üyesi Songül Karaca |
Görüntüle | ||
3 | VÎS Ü RÂMÎN/ VEYSE VÜ RÂMÎN (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Doç. Dr. murat öztürk |
Görüntüle | ||
4 | HüSN Ü DİL (LÂMİ’Î ÇELEBİ ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
5 | MÜNÂZARA-İ BAHÂR U ŞİTÂ/ MÜNÂZARA-İ SULTÂN-I BAHÂR BÂ-ŞEHRİYÂR-I ŞİTÂ (LÂMİ'Î ÇELEBİ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Doç. Dr. Sadettin Eğri |
Görüntüle | ||
6 | ŞERH-İ DÎBÂCE-İ GÜLİSTÂN (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Doç. Dr. Mehmet Nuri Çınarcı |
Görüntüle | ||
7 | MÜNŞE'ÂT-I LÂMİ’Î (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Prof. Dr. Hasan Ali ESİR |
Görüntüle | ||
8 | HALL-İ MU’AMMÂ-YI MÎR HÜSEYN / ŞERH-İ ESMÂ’-İ HÜSNÂ / MİR’ÂTÜ’L-ESMÂ / CÂM-I CİHÂN-NÜMÂ / TEFE’Ü’L-NÂME (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Araş. Gör. Songül Akboğa |
Görüntüle | ||
9 | RİSÂLE-İ ARÛZ (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi'î, Mahmûd b. Osmân | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
10 | MENÂKIB-I ÜVEYSÜ'L-KARÂNÎ (LÂMİ’Î ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN |
Görüntüle | ||
11 | ʻİBRET-NÂME/ ʻİBRET-NÜMÂ (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osman | Dr. Öğr. Üyesi ATİYE NAZLI |
Görüntüle | ||
12 | HEFT PEYKER (LÂMİ’Î ÇELEBİ ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
13 | MEVLİDÜ'R-RESÛL (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Doç. Dr. SÜLEYMAN EROĞLU |
Görüntüle | ||
14 | MAKTEL-İ İMAM HÜSEYİN/MAKTEL-İ ÂL-İ RESÛL (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
15 | SALÂMÂN U ABSÂL (LÂMİ'Î ÇELEBİ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Doç. Dr. Erdoğan ULUDAĞ |
Görüntüle | ||
16 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
17 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
18 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
19 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
20 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
21 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
22 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
23 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
24 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
25 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |