- Yazar Biyografisi (TEİS)
? - Madde Yazarı: Hüseyin Yıldız
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Eski Uygur
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Uygur
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Diğer
- Yayın Tarihi:07/04/2022
LİANG CHAO FU DA SHİ SONG JİN GANG JİNG BİNG XU
sûtra?
ISBN: 978-9944-237-87-1
Eski Uygurcaya çevrilmiş bir sûtra metni.
Eser Çincede Liang chao fu da shi song jin gang jing bing xu , Sanskritçede ise Vajracchedikâ Prajñâpâramitâ Sûtra olarak bilinir. Türkçeye “Elmas Sûtrası” veya “Elmas Kesen Sutra” olarak çevrilebilecek eser, veliaht İmparator Wu-ti’nin Vuu Tayşi adlı bir bilgine yazdırdığı, Liang Hanedanlığı dönemine ait manzum ve geç bir versiyonudur. Metin, esasında Vajracchedika-sûtra’ya dayanan, gerçekte Kanon’a bağlı olmayan, ancak Çin Kanon’unda yer alan bir kitaptır.
Çince özgünlüğü şüpheli olan bu metin aslında Kumârajîva’nın, Bodhisattva Maitreya olarak kimliklendirilen Üstat Fu’nun 54 gâthâsının da eklendiği 32 bölümden oluşan Vajracchedikâ (Jin gang ban rou bo luo jing, T 235) çevirisine ait değiştirilmiş bir versiyon olarak da değerlendirilebilir. Bu eklenen gâthâlar, birkaç istisna dışında şiirsel düzyazı şeklinde soyut ve felsefî kavramlarla dolu metinlerdir. Ayrıca, biri Vajracchedikâ ve gâthâlardan (Hazai-Zieme, 1971; C ve F Metinleri) ve diğeri yalnızca gâthâlardan (Hazai-Zieme, 1971; B, D, E, G Metinleri) oluşan iki Liang chao fu da shi song jin gang jing geleneği olduğunu da belirtmek gerekmektedir.
Eserin kopuk şekilde sekiz farklı el yazmasına ait toplam otuz fragmanı Turfan’daki çeşitli bölgelerde bulunmuştur ve bunlar bugün Turfansammlung’dadır. Çin karakterleriyle numaralandırılmış bir blok baskı (U 4796, (TM 43)) hariç tüm fragmanlar Uygur alfabesiyle yazılıdır. Yukarıda kaydedilen metne ait iki geleneğin yanı sıra, metnin giriş kısmına ait Uygurca fragmanlar da vardır.
Eser üzerine György Hazai ve Peter Zieme’nin yayınları (1971) vardır. Eserin aslı olan Çince metin, Japon bilgini T. T. Inokuchi tarafından (Ryûkoku Üniversitesi, Kyoto) işlenmiş ve “Über das Jin’gang jing mitden Gāthās des Meister Fu der Liang Dynastie nebst Vorwort” adı altında, Uygurca metnin yanına eklenmiştir.
Eserden Örnekler
T II S 53-501 (U 2973) recto (1-7)
[1-7] … : ötrü ol lovudi han amtı ol kişi kanta erür tip ayıtdı : çıkoŋ şınşı açari balık satguluk koşoo atl(ı)g kay-da erür tip tidi : bo savag eşidip ötrü ol lovudi atl(ı)g t(a)vgaç han terkin tavratı vuu tayşı atl(ı)g bilge erig okıtdurup ordu-ka kigürdi : anı körüp edgü savlar üze köŋülin karnın ögirtürüp sav keziginte nom nomlaguluq savıg sözledi : nom nomlaguluq savag sözlemiş-te kin nomlagu idiz orun neçe teglig k(e)rgek tip ayıtdı : … (Hazai-Zieme 1971: 17)
… Ondan sonra Hükümdar Lovudi ‘Şimdi o kişi nerededir?’ diye sordu. Üstat Çıkoŋ Şınşı ‘Balık satmak amacıyla Koşoo adlı yerdedir’ diye cevap verdi. Bu sözü işittikten sonra Hükümdar Lovudi isimli Çin hükümdarı, hızlı bir şekilde Vuu Tayşı adlı bilge kişiyi çağırtıp saraya gönderdi. Onu görünce iyi sözlerle zihnini ve bedenini rahatlatarak, kelime sırasına dikkat ederek öğreti sözlerini aktardı. Öğreti sözlerini aktardıktan sonra, ‘Vaaz vermek için yüksek yere gerek var mı?’ diye sordu.
Kaynakça
Elverskog, Johan (2020). Budist Uygur Edebiyatı (Çev. Mustafa Ağca - Dilek Uzunkaya). Ankara: Türk Dil Kurumu Yay. 130-131.
Hazai, Georg; Zieme, Peter (1971). Fragmente der uigurischen Version des „Jin’gangjing mit den Gāthās des Meisters Fu“ nebst einem Anhang von Ta¬ijun Inokuchi. Berliner Turfantexte-I. Berlin: Akademie Verlag.
Ölmez, Mehmet (2015). “Berliner Turfantexte Dizisinin Uygurca Kitapları (2000-2015 Yılları Arası)”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 2015/63-2: 209-214.
Tekin, Şinasi (1976). “Uygurca Üzerine Yeni Yayınlar”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 1975-1976: 187-201.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | SAMANTABHADRACARYÂPRANİDHÂNA | Kalım Keyşi | Diğer Tuğçe COŞKUN SEBER |
Görüntüle | ||
2 | SADDHARMAPUNDARÎKA SÛTRA ŞERHİ | ? | Dr. kenan azılı |
Görüntüle | ||
3 | NÎLAKANTHAKA SÛTRA | Şingko Şeli Tutung | Dr. kenan azılı |
Görüntüle | ||
4 | DÎVÂN (ŞÎRÎN) | Şîrîn, Şîrîn-i Dehlevî, Şîrîn-i Gûr, Radıyye Begüm, Raziye Begüm | Prof. Dr. Fatma Sabiha Kutlar Oğuz |
Görüntüle | ||
5 | ALTUN YARUK | Şıñko Şeli Tutuñ | Prof. Dr. Ceval Kaya |
Görüntüle | ||
6 | SEKİZ YÜKMEK YARUK / Fo shuo tian di ba yang shen zhou jing | ŞİNGKO ŞELİ TUTUNG | Hüseyin Yıldız |
Görüntüle |