Çağatay edebiyatının 18. yüzyıl müelliflerinden Ömer Bâkî Yarkendî'nin (d. ?/1750? - ö. ?/?) Leylâ ile Mecnûn arasında yaşanan aşkı anlatan mensur eseri. Leylî ü Mecnûn, Ali Şîr Nevâyî’nin Leylî vü Mecnûn adlı mesnevisinin tesirinde yazılmış olup 1207/1792 yılında İvaz Hakim Bek’e (Evez Bey veya İvazbiy İnak, 1792-1804) sunulmuştur. Ömer Bâkî’nin Leylî vü Mecnûn’u, yazarın Hamse-i Nevâyî adını verdiği eserin içinde Ferhâd ü Şîrîn ile birlikte yer almaktadır.

Nesir ağırlıklı bir tertibin hâkim olduğu eser; şark edebiyatının klasik ürünlerinde olduğu gibi besmele, hamdele, Hz. Muhammed'e yapılan kısa bir övgü ve sahabe için edilen dua ile başlamaktadır. Ardından Ömer Bâkî aşka, sevgiye methiyeler düzüp Leylâ ile Mecnûn'dan birçok hikâyeyi mensur olarak düzenlediğini ifade eder. Eserde ayrıntılı bölümlemelerin yapılmadığı ancak üç temel başlık etrafında olayların anlatıldığı Alper (2016: 41) tarafından dile getirilmektedir. Eserdeki bu üç başlık şu şekildedir: 1. Mecnûn'un Nevfel ile karşılaşması, 2. Nevfel'in kızı ile Mecnûn'a söz kesilmesi, 3. Mecnûn ile Leylâ'nın birbirleri için canlarını feda edişleri. 

İçerik ve olayların sıralanışı bakımından Ömer Bâkî'nin Ferhâd ü Şîrîn adlı eseri, Nevâyî’nin mesnevisine yakın iken yazarın Leylî vü Mecnûn'u için aynı şeyi söylemek mümkün değildir. Çünkü Nevâyî'nin mesnevisiyle karşılaştırıldığında Ömer Bâkî'nin Leylî vü Mecnûn'u daha kısa olup çeşitli bölümlerin çıkarıldığı veya bir şekilde ele alınmadığı görülmektedir. Ayrıca Ferhâd ü Şîrîn'in nesir tertibinin içine yerleştirilen Nevâyî'den alıntı manzum kısımlar (Bakırcı 2016: 42-48) Leylî vü Mecnûn'da bulunmamaktadır. Dolayısıyla aynı yazarın kaleminden çıkan ve Ali Şîr Nevâyî’nin aynı adlı eserlerinin tesirinde yazılan Ferhâd ü Şîrîn ile Leylî vü Mecnûn'un kurgusundaki farklılıklar dikkat çekmektedir.

Ömer Bâkî tarafından tasavvufi derinliğe inilmeden, çok fazla sanatlı ifadelere yer verilmeden işlenen Leylâ ile Mecnûn'un aşk hikâyesi, sade bir dille kaleme alınmıştır. Doğu Türk yazı dilinin edebî gelenekleri çerçevesinde yazılan Leylî vü Mecnûn yazıldığı bölgenin ağız hususiyetlerini taşıyarak tarihî Doğu Türk yazı dilinden çağdaş lehçelere giden dilsel süreci aydınlatma hususunda önemli veriler sunmaktadır. Filolojik açıdan dikkate değer bu hususlar, Alper (2016: 43-63) tarafından ayrıntılı bir biçimde işlenmiştir.

Eserin bugün tespit edilebilen iki yazma nüshası bulunmaktadır: 1. Londra-Bodleian Kütüphanesi MS.IND.IST.TURK 27 numarada 63a-84b varaklar. 2. Paris-Bibliotéque Nationale Supplement Turc 973 numarada 65b-88a varaklar (Alper 2016: 35). Ayrıca Barat Recep'in (1991: 15) neşrinde kullandığı 1224/1810 tarihli Hoten kopyası da Alper (2016: 36) tarafından eserin üçüncü bir nüshası olarak değerlendirilmektedir. 

Leylî vü Mecnûn’un, Urumçi’de Barat Recep (1991: 14-30) tarafından Yeni Uygur Türkçesine aktarılmak suretiyle metin neşri yapılmıştır (Alper 2016: 36). Türkiye’de ise Leylî vü Mecnûn, Serap Alper (2016) tarafından yayımlanmış olup söz konusu neşirde eserin çeviriyazı metni, Türkiye Türkçesine aktarımı, dizin-sözlük ve tıpkıbasım bölümleri yer almaktadır.

Şairin biyografisi için bk. “Ömer Bâkî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/omer-bakii