Karaman’a/Larende’ye nispetle anıldığından ve bilinen tek eseri olan Leylâ vü Mecnûn’u yazdığı 949/1542 tarihinde hayatta bulunduğundan başka hakkında malumata ulaşılamayan Hamdî mahlaslı şairin ikili aşk mesnevisi.

Eserin ismi günümüze ulaşan yegâne nüshanın serlevhasında “Kitâb-ı Hayret-nâme”, zahriyeden önceki varakta ise “Tercüme-i Kıssa-ı Leylî vü Mecnûn” olarak kayıtlıdır. Hamdî ise hatime bölümünde eserin yazılış tarihini ebced hesabıyla dile getirdiği beyitte mesnevisini “Tahayyür-nâme-i Leylî vü Mecnûn” ismiyle anar.

Hezec bahrinin mefâ’îlün mefâ’îlün fe’ûlün kalıbıyla kaleme alınan 5433 beyitlik eser, o sırada Karaman Beylerbeyi olan Şehzade II. Selim’e (ö.1574) takdim edilmiştir. Şair, mesnevinin sebeb-i te’lif bölümünde Leylâ ile Mecnûn yazmasını Nizâmî-i Gencevî’nin (ö.1201-1214 yılları arasında) hamsesinden etkilenmesine bağlar.

Larendeli Hamdî İslam edebiyatlarının en fazla ele aldığı konulardan biri olan Leylâ ile Mecnûn’u nazmederken ana kaynak olarak Nizâmî’yi takip etmiş, bununla birlikte hikâyeye kendisinden de motifler eklemiştir. Eser hakkında ilk incelemeleri yapan Ali Nihad Tarlan (1922: 229), “vilayet şairi” olarak tanımladığı Larendeli Hamdî’nin Leylâ vü Mecnûn’unu tercüme ile telif arasında, telife daha yakın bir eser olarak değerlendirir. Larendeli Hamdî’nin hikâyeye eklemiş olduğu motifler, kendisinden sonra hikâyeyi nazmeden Türk şairleri tarafından benimsenmemiştir. Bunu, Hamdî’nin eserinin nüshalarının geniş bir sahaya yayılma imkânı bulamamasıyla izah kabil olduğu gibi, eserin Fuzûlî’nin (ö. 963/1556) Leylâ ile Mecnûn’undan sonra kaleme alınmış olmasıyla açıklamak da mümkündür. Fuzûlî’nin diğer Leylâ ile Mecnûn mesnevilerini dehasının inhisarına aldığı ortadadır.

Larendeli Hamdî’nin Leylâ vü Mecnûn mesnevisinde kullanmış olduğu dil devrinin özelliklerini yansıtır. Arapça ve Farsça kelime ve terkiplere sıkça müracaat eden şairin söyleyişinin tahkiyenin ve diyalogların hâkim olduğu beyitlerde sadeleştiği görülür. Buna mukabil kaside ve mesnevi nazım şekliyle kaleme alınan tevhit, münacat, naat ve medhiyelerle hikâyede tasvirlerin ağırlıkla yer aldığı bölümlerde Arapça ve Farsça kelimelerin ve tamlamaların Türkçe kelimelere ve tamlamalara nispetle çok daha fazla kullanıldığı dikkati çeker.

Eserde tasvirler divan edebiyatı ananesinin kalıpları dışına çıkmasa da edebî bakımdan güçlü ve güzel ifadelerle sunulur. Şairin geniş bir lügati olduğu ve bu lügati 5433 beyitlik hacimli sayılabilecek eserini meydana getirirken başarıyla kullandığı söylenebilir. Hamdî, bunu tesis ederken söz sanatlarının, deyimlerin, tekrarların ve atasözlerinin ifade imkânlarından faydalanmayı da bilmiştir.

Larendeli Hamdî’nin Leylâ vü Mecnûn mesnevisinin tespit edilebilen yegâne nüshası Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih Bölümü 3740 numaraya kayıtlıdır. Derviş Ali tarafından II. Selim’in özel kütüphanesi için, büyük bir ihtimalle müellif nüshasından istinsah edilen bu nüsha cilt, tezhip ve yazı bakımından Osmanlı kitap sanatlarının enfes bir numunesidir.

Larendeli Hamdî’yi ve eserini ilim âlemine ilk olarak tanıtan Ali Nihad Tarlan (ö. 1978) olmuştur. Tarlan, 1922’de hazırladığı İslâm Edebiyatında Leylî ve Mecnûn Mesnevîsi isimli doktora tezinde tasavvufta aşk bahsini ele aldıktan sonra Fars edebiyatından Nizâmî, Husrev (ö.1325), Câmî (ö.1492) ve Hâtifî’nin (ö.1521), Türk edebiyatından ise Alî Şîr Nevâî (ö.1501), Bihiştî (ö.1511-12 ?), Hamdullah Hamdî (ö.1503) ve Fuzûlî’nin eserleriyle birlikte Larendeli Hamdî’ninkini de tetkik etmiştir. Bu tetkik, ayrıntılı bir özet vermek ve sonra genel bir değerlendirmeye gitmek şeklindedir.

Larendeli Hamdî’nin Leylâ vü Mecnûn mesnevisi hakkında önemli diğer bir inceleme ise Agâh Sırrı Levend (ö. 1978) tarafından yapılmıştır. Levend; Arap, Fars ve Türk Edebiyatlarında Leylâ ve Mecnûn Hikâyesi isimli çalışmasında hikâyenin menşei hakkında bilgiler vermiş, Fars edebiyatında mevzuu işleyen belli başlı şairlerin eserlerini tanıtmış ve Türk edebiyatında hikâyeyi kaleme alan diğer şairlerle birlikte Larendeli Hamdî’nin eserinden de bahsetmiştir.

Eser üzerine 2002’de Rıfat Kütük, 2004’te Belal Saber Mohamed Abdelmaksoud ve 2020’de Orhan Balcı doktora tezi hazırlamışlardır.