1870-1894 yılları arasında yayımlanan yirmi beş cüzlük Letaif-i Rivayat serisinin Mihnetkeşan’la birlikte dördüncü cüzünü oluşturan hikâye türündeki eser. Konusu Avrupa’da geçen ve yazarın ilk hikâyelerinden biri olan Gönül, 1287/1870 yılında yayımlanmıştır. Yazar, dördüncü cüzün başına koyduğu “Kariîn-i Kirama Suret-i Mahsusada Teşekkür” başlıklı yazıda, Letaif-i Rivayat serisini üç cilt şeklinde tasarladığını ancak sözüne değer verdiği bazı kişilerin bu hikâyelerin devamını kesmeyerek aynı isim altında yayımlamasını istediklerini, bu sebeple seriyi devam ettirdiğini belirtir.

Avrupa’da sınıf farkının kuvvetli bir şekilde yaşandığı yıllarda Fransa’da geçen Gönül, Pol adlı güçlü, cesur ve akıllı bir bahçıvanla Margret adlı asilzade bir genç kızın aşkını konu alır. Aynı sosyal sınıfa ait olmadıkları için birbirlerine âşık olmalarına rağmen birlikte olmaları mümkün olmayan Pol ve Margret, birleşmelerini engelleyen unvanlardan kurtulmak için Amerika’ya kaçma planı yaparlar. Ancak bindikleri gemide Margret’ın annesi ve babası tarafından yakalanırlar. Margret’ın babası başta kızını Pol’e vermek istemese de hem karısının hem de kızının asaletin soyla değil yüksek kişilik ve huy güzelliği ilgili olduğunu ve bunun da kanla aktarılan bir durum olmadığını söylemesi üzerine Pol ile Margret’ın evlenmesine izin verir.

Gönül, “M.R.” imzasıyla ve Hükm-i Dil adıyla Manastırlı Mehmet Rifat tarafından 1281/1874’te oyunlaştırılmıştır. Mustafa Nihat Özön, Gönül için Fransızcadan tercüme bir hikâye ifadelerini kullanırken; Fazıl Gökçek, Ahmet Mithat’ın konusu Fransa’da geçen hikâyelerinin tercüme değil, taklit ya da adaptasyon olabileceğini söyler.

Yazarın biyografisi için bk. “Ahmet Mithat Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmet-mithat-efendi