1870-1894 yılları arasında yayımlanan yirmi beş cüzlük Letaif-i Rivayat serisinin Gençlik’le birlikte ikinci cüzünü oluşturan hikâye türündeki eser. 1287/1870 yılında yayımlanmıştır. Gençlik’te komik, Teehhül’de trajik bir olay çerçevesinde toplumun evlilik konusundaki gelenek ve görenekleri eleştirilmiştir. Bu eserler, Tanzimat dönemi Türk edebiyatında ilk olarak Şair Evlenmesi’nde karşımıza çıkan bu temanın hikâye türündeki ilk örnekleri olmaları bakımından önemlidirler.

Teehhül, Sabire Hanım'ın sonu felâketle biten evliliğini konu almaktadır. Sabire Hanım, kimseye söylemediği bir sebepten dolayı düğünlere katılmayan, dikiş nakışla kendini geçindiren dul bir kadındır. Bir gün dikiş nakış dersi verdiği kızlardan biri Sabire Hanım'ı düğününe çağırır. Sabire Hanım düğüne katılmayacağını söyleyince, kız ısrarla sebebini sorar ve o da başından geçen felaketi anlatır. Sabire Hanım on üç on dört yaşlarındayken, karşı evlerinde oturan Mazlum adlı gence âşık olur. İki yıl boyunca onu penceren izler fakat Mazlum’un kendisinden haberi yoktur. İki yılın sonunda Mazlum’un ailesi Mazlum’u istemediği halde Sabire’yle evlenmeye zorlar, yoksa haklarını helal etmeyeceklerini söylerler. Sabire bu evliliğe başta çok sevinir ama evlilik beklediği gibi gitmez. Mazlum, kendisine asla karısı gibi yaklaşmamakta, hatta mecbur kalmadıkça onunla konuşmamaktadır.

Evlilikleri altı ay boyunca böylece devam eder. Bir gün Mazlum’a bir mektup gelir. Bu mektubu okuduktan sonra adeta kendinden geçen Mazlum, Sabire’ye vasiyetnamesini bırakarak intihar eder. Bu olayın sonrasında mektubu ve vasiyetnameyi okuyan Sabire gerçekleri öğrenir. Mazlum, ailesinin kendisine denk görmediği fakir bir kızı sevmektedir. Ancak gençler hem dedikodular hem de gelenek ve görenekler sebebiyle aileleri tarafından başkalarıyla evlenmeye zorlanmışlardır. Mazlum’a gelen mektup, babasının söz verdiği kişiyle evlenmeye mecbur kalan sevgilisinin intihar edeceğini bildirdiği bir vasiyetnamedir. Bunun üzerine yaşamak için sebebi kalmayan Mazlum da onun peşinden intihar etmiştir.

Anne babaların isteklerine göre yapılan evliliklerin mutluluk değil felâket getirdiğine örnek olarak kaleme alınan Teehhül’de yazar, toplumsal genel kabullerin aksine gençlerin birbirlerini tanıyarak evlenmeleri gerektiğini dile getirmektedir. Hikâyede gelenek ve göreneklerin şahsî hürriyet üzerindeki sınırlayıcı etkilerine yani otoriteye, Tanzimat edebiyatında sıklıkla karşımıza çıkan intihar temiyle tepki gösterilmektedir.

Çerçeve hikâye yöntemiyle kurgulanan Teehhül’de öncelikle yazar anlatıcı tarafından hikâye kahramanı tanıtılmış, sonrasında söz Sabire Hanım'a bırakılmış ve birinci şahıs anlatım yöntemiyle devam edilmiştir. Bu yöntemle bir kadının hissî hayatı etrafında toplanan hikâyenin sonunda tekrar anlatım yazar anlatıcıya devredilmiştir. Böylelikle merak unsurunu arttıran yazar ayrıca gerçekçiliği de sağlamıştır. Yazarın vakayı yüzeysel bir şekilde ele aldığı için edebî değer açısından en aşağı tabakadan kabul ettiği eserleri arasında yer alan Teehhül, vakanın çözülmesinde ve gerçeklerin ortaya çıkmasında bir anlatım yöntemi olarak mektubun kullanılması bakımından da dikkat çekicidir.

Yazarın biyografisi için bk. “Ahmet Mithat Efendi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmet-mithat-efendi