LEMA'ÂT (MAĞRİBÎ, IRAKÎ)
tasavvufî eser
Mağribî (Irakî), İbrahim bin Şehriyar (d. ?/1209/1213? - ö. ?/1289/90?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Irâkî’nin aşk, âşık ve mâşuk gibi kavramları ele aldığı Farsça tasavvufî eseri. Manzum-mensur yazılan bu eser bir mukaddime ve lem‘a olarak adlandırılan 28 bölümden oluşmaktadır.

Müellif Konya’da bulunduğu sırada Sadreddîn-i Konevî’nin meclislerine iştirak etmiş ve onun Fusûsu’l-Hikem ve Fütûhâtü’l-Mekkiyye derslerinden aldığı ilham ile bu eserini kaleme almıştır. Irâkî eseri yazarken Ahmed-i Gazzâlî’nin kaleme aldığı Sevânihu’l-Uşşâk adlı eserinin üslubunu takip etmiştir. Nitekim Irâkî’nin divanına önsöz yazan müellif mukaddimede bunu ifade etmiştir. Irâkî eseri tamamladıktan sonra Sadreddîn-i Konevî’ye takdim etmiş ve Konevî “Ey Irâkî, Allah erlerinin sözlerinin sırlarını aşikâr etmişsin. Gerçekte Lemaʿât, Fusûs’un özüdür.” demek suretiyle onu takdir etmiştir. Abdurrahman-i Câmî kaleme aldığı Eşi’atü’l-Lemaʿât adlı eseriyle Lemaʿât’ın en güzel ve açıklayıcı şerhini yazmıştır. Lemaʿât’a Anadolu ve İran’da birçok şerh yazılmış, bu eserin çok okunduğunu ve etki alanının geniş olduğunu göstermektedir. Lemaʿât’ın üslubu Sa’dî-i Şîrâzî’nin kaleme aldığı Gülistân gibi sade, fasih ve secilidir. Bazı yazma nüshalarda Lemaʿât-i Envâr, el- Lemaʿâtü’l-Kudsiyye fi’l-‘Işk ve Lemaʿâtü’l-‘Uşşâk adlarıyla da zikredilen eser büyük ihtimalle Sadreddîn-i Konevî vefat etmeden yani 673 yılından önce telif edilmiştir. Devletşâh-i Semerkandî, Irâkî’nin bu eseri Kirmân’da Evhadüddîn-i Kirmânî’nin hânkâhında telif ettiğini ifade etmiştir. Müellif eserinde ayet, hadis, hikâye, ariflerin sözleri ile Arapça şiirlerden istifade etmiş, aşk mertebelerini zikretmiş, her bölümde âşık ve mâşuk arasındaki irtibatı izah etmiştir. Irâkî eserinin başından sonuna kadar İbnü’l-Arabî’nin vahdet-i vücûd düşüncesini ispat etmeye çalışmıştır. Lemaʿât hicri yedinci yüzyıldan sonra İbnü’l-Arabî’nin Fusûsu’l-Hikem ve Fütûhâtü’l-Mekkiyye adlı eserlerle birlikte tasavvufî ders kitapları arasına girmiştir. Eserde âşıktan murâd mahluk ve maşûktan murâd haktır. Eserin 731 tarihli bir nüshası Süleymaniye Kütüphanesi’ndedir (Şehid Ali Paşa nr. 2703, vr.17-35).

Şairin biyografisi için bk. “Mağribî (Irakî), İbrahim Bin Şehriyar”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/magribi-iraki-ibrahim-bin-sehriyar

Eserden Örnekler


Tercî-i bend

‘Işk der perde mînevâzed sâz

‘Âşıkî kû ki beşineved âvaz


Heme ‘âlem sedâ-i nağme-i ûst

Ki şîned în çenîn sedâ-i dırâz


Râz-i û ez cihân berûn oftâd

Hûd sedâ kî nigâh dâred râz

.....

Kıt‘a

Çûn cemâleş sad hezârân rûy dâşt

Bûd der her rûy dîdâr-i diger


Lâcerm her zerre râ benumûd bâz

Ez cemâl-i hîş ruhsâr-i diger


Çûn yek est asl-i aded ez behr-i ân

Tâ bûd her dem giriftâr-i diğer

.....

Gazel

Tû cihânî lîk çûn âyî pedîd

Cumle cânî lîk çûn gerdî nihân


Çûn pedîd âyî ki pinhânî mudâm

Çûn nihân gerdî ki câvîdî ‘ayân


Hem nihânî hem ‘ayân hem her dûî

Hem ne ânî hem ne în hem în û ân (Yetkin 1963: 7, 25; Alkan 2011: 94)

Kaynakça


Alkan, Ercan (hzl.) (2011). Lemaʿât Aşka ve Âşıklara Dair/ Tercüme ve Şerh Ahmed Avni Konuk. İstanbul: İlk Harf Yay.

Bilgin, Orhan (1995) “Fahreddîn-i Irâkî” TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 84-86.

Muhammed-ı Hâcevî (1391). “Lemaʿât” Dânişnâme-i Cihân-i İslâm. Tahran: Bunyâd-i Dâiretü’l-Maârif-i İslâm. https://lib.eshia.ir/23019/1/7201

Nesrin Muhteşem (Nşr.) (1372). Mecmûâ-i Âsâr-i Fahreddîn-i Irâkî. Tahran: İntişârât-i Zevvâr.

Yetkin, Saffetin (çev.) (1963). Parıltılar/ Fahreddîn-i Irâkî. Ankara: MEB Yay.

Zebîhullâh Safâ (1373).Târîh-i Edebiyyât der Îrân. Tahran: İntişârât-i Firdevs.

Zehrâ Hânlerî (1348). Ferheng-i Edebiyyât-ı Fârsî. Tahran.

Atıf Bilgileri


Kaska, Çetin. "LEMA'ÂT (MAĞRİBÎ, IRAKÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/lema-at-magribi-iraki-tees-1365. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DİVÂN (MAĞRİBÎ, IRAKÎ) Mağribî (Irakî), İbrahim bin Şehriyar Doç. Dr. Çetin Kaska
Görüntüle
2 UŞŞÂKNÂME (MAĞRİBÎ, IRAKÎ) Mağribî (Irakî), İbrahim bin Şehriyar Doç. Dr. Çetin Kaska
Görüntüle
3 ISTILÂHÂT-I SUFİYYE (MAĞRİBÎ, IRAKÎ) Mağribî (Irakî), İbrahim bin Şehriyar Doç. Dr. Çetin Kaska
Görüntüle
4 MENÂKIBÜ’L-ÂRİFÎN (EFLÂKÎ) Eflâkî, Eflâkî Dede, Eflâkî Ahmed Ârifî, Ârifî Doç. Dr. Mehmet Ünal
Görüntüle
5 MEVHÛB-I MAHBÛB (ŞEYHOĞLU) Şeyhoğlu, Baba Yusuf Sivrihisarî Araş. Gör. Harun ALKAN
Görüntüle
6 MÜNYETÜ'L-EBRÂR VE GUNYETÜ'L-AHYÂR (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Dr. Öğr. Üyesi Abdullah Taha Orhan
Görüntüle
7 TABSİRATÜ’L-MÜBTEDİ VE TEZKİRETÜ-İ-MÜNTEHİ (KONEVÎ) Konevî, Sadreddin Doç. Dr. Mevlüt Gülmez
Görüntüle
8 KİTÂBÜ’L-MÜNTEHÂ EL-MÜŞTEHÂ ALE’L-FÜSÛS (AHMED BÎCÂN) Ahmed-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân, Şeyh Ahmed Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib Dr. Mehmet Bilal Yamak
Görüntüle
9 RİSÂLE-İ ZİKRULLAH (AKŞEMSEDDİN) Akşemseddin, Şemseddin Muhammed Araş. Gör. Harun ALKAN
Görüntüle
10 MİSBÂHU’L-ÜNS BEYNE’L-MA’KÛL VE’L-MEŞHÛD FÎ-ŞERHİ MİFTÂHİ’L-GAYB (FENÂRÎ) Fenârî, Mollâ Fenârî, Şemseddîn Muhammed b. Hamza, Şemseddîn Muhammed Efendi Diğer Edibe Taş
Görüntüle
11 ŞERH-İ HADİS-İ ERBÂİN (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba Prof. Dr. Enbiya Yıldırım
Görüntüle
12 ZİKİR RİSÂLESİ/ KELİME-İ TEVHİD ZİKRİ RİSÂLESİ (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba, Hamîdüddîn-i Aksarâyî Diğer Tuğba Nurlu Ertürk
Görüntüle
13 KÂŞİFÜ'L-ESTÂR AN VECHİ'L-ESRÂR (ŞEYH HÂMİD-İ VELÎ) Şeyh Hâmid-i Velî Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle