- Yazar Biyografisi (TEİS)
Mağribî (Irakî), İbrahim bin Şehriyar - Madde Yazarı: Doç. Dr. Çetin Kaska
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Tekke Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Farsça
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Diğer
- Yayın Tarihi:02/03/2022
LEMA'ÂT (MAĞRİBÎ, IRAKÎ)
tasavvufî eserMağribî (Irakî), İbrahim bin Şehriyar (d. ?/1209/1213? - ö. ?/1289/90?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Irâkî’nin aşk, âşık ve mâşuk gibi kavramları ele aldığı Farsça tasavvufî eseri. Manzum-mensur yazılan bu eser bir mukaddime ve lem‘a olarak adlandırılan 28 bölümden oluşmaktadır.
Müellif Konya’da bulunduğu sırada Sadreddîn-i Konevî’nin meclislerine iştirak etmiş ve onun Fusûsu’l-Hikem ve Fütûhâtü’l-Mekkiyye derslerinden aldığı ilham ile bu eserini kaleme almıştır. Irâkî eseri yazarken Ahmed-i Gazzâlî’nin kaleme aldığı Sevânihu’l-Uşşâk adlı eserinin üslubunu takip etmiştir. Nitekim Irâkî’nin divanına önsöz yazan müellif mukaddimede bunu ifade etmiştir. Irâkî eseri tamamladıktan sonra Sadreddîn-i Konevî’ye takdim etmiş ve Konevî “Ey Irâkî, Allah erlerinin sözlerinin sırlarını aşikâr etmişsin. Gerçekte Lemaʿât, Fusûs’un özüdür.” demek suretiyle onu takdir etmiştir. Abdurrahman-i Câmî kaleme aldığı Eşi’atü’l-Lemaʿât adlı eseriyle Lemaʿât’ın en güzel ve açıklayıcı şerhini yazmıştır. Lemaʿât’a Anadolu ve İran’da birçok şerh yazılmış, bu eserin çok okunduğunu ve etki alanının geniş olduğunu göstermektedir. Lemaʿât’ın üslubu Sa’dî-i Şîrâzî’nin kaleme aldığı Gülistân gibi sade, fasih ve secilidir. Bazı yazma nüshalarda Lemaʿât-i Envâr, el- Lemaʿâtü’l-Kudsiyye fi’l-‘Işk ve Lemaʿâtü’l-‘Uşşâk adlarıyla da zikredilen eser büyük ihtimalle Sadreddîn-i Konevî vefat etmeden yani 673 yılından önce telif edilmiştir. Devletşâh-i Semerkandî, Irâkî’nin bu eseri Kirmân’da Evhadüddîn-i Kirmânî’nin hânkâhında telif ettiğini ifade etmiştir. Müellif eserinde ayet, hadis, hikâye, ariflerin sözleri ile Arapça şiirlerden istifade etmiş, aşk mertebelerini zikretmiş, her bölümde âşık ve mâşuk arasındaki irtibatı izah etmiştir. Irâkî eserinin başından sonuna kadar İbnü’l-Arabî’nin vahdet-i vücûd düşüncesini ispat etmeye çalışmıştır. Lemaʿât hicri yedinci yüzyıldan sonra İbnü’l-Arabî’nin Fusûsu’l-Hikem ve Fütûhâtü’l-Mekkiyye adlı eserlerle birlikte tasavvufî ders kitapları arasına girmiştir. Eserde âşıktan murâd mahluk ve maşûktan murâd haktır. Eserin 731 tarihli bir nüshası Süleymaniye Kütüphanesi’ndedir (Şehid Ali Paşa nr. 2703, vr.17-35).
Şairin biyografisi için bk. “Mağribî (Irakî), İbrahim Bin Şehriyar”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/magribi-iraki-ibrahim-bin-sehriyar
Eserden Örnekler
Tercî-i bend
‘Işk der perde mînevâzed sâz
‘Âşıkî kû ki beşineved âvaz
Heme ‘âlem sedâ-i nağme-i ûst
Ki şîned în çenîn sedâ-i dırâz
Râz-i û ez cihân berûn oftâd
Hûd sedâ kî nigâh dâred râz
.....
Kıt‘a
Çûn cemâleş sad hezârân rûy dâşt
Bûd der her rûy dîdâr-i diger
Lâcerm her zerre râ benumûd bâz
Ez cemâl-i hîş ruhsâr-i diger
Çûn yek est asl-i aded ez behr-i ân
Tâ bûd her dem giriftâr-i diğer
.....
Gazel
Tû cihânî lîk çûn âyî pedîd
Cumle cânî lîk çûn gerdî nihân
Çûn pedîd âyî ki pinhânî mudâm
Çûn nihân gerdî ki câvîdî ‘ayân
Hem nihânî hem ‘ayân hem her dûî
Hem ne ânî hem ne în hem în û ân (Yetkin 1963: 7, 25; Alkan 2011: 94)
Kaynakça
Alkan, Ercan (hzl.) (2011). Lemaʿât Aşka ve Âşıklara Dair/ Tercüme ve Şerh Ahmed Avni Konuk. İstanbul: İlk Harf Yay.
Bilgin, Orhan (1995) “Fahreddîn-i Irâkî” TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 84-86.
Muhammed-ı Hâcevî (1391). “Lemaʿât” Dânişnâme-i Cihân-i İslâm. Tahran: Bunyâd-i Dâiretü’l-Maârif-i İslâm. https://lib.eshia.ir/23019/1/7201
Nesrin Muhteşem (Nşr.) (1372). Mecmûâ-i Âsâr-i Fahreddîn-i Irâkî. Tahran: İntişârât-i Zevvâr.
Yetkin, Saffetin (çev.) (1963). Parıltılar/ Fahreddîn-i Irâkî. Ankara: MEB Yay.
Zebîhullâh Safâ (1373).Târîh-i Edebiyyât der Îrân. Tahran: İntişârât-i Firdevs.
Zehrâ Hânlerî (1348). Ferheng-i Edebiyyât-ı Fârsî. Tahran.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DİVÂN (MAĞRİBÎ, IRAKÎ) | Mağribî (Irakî), İbrahim bin Şehriyar | Doç. Dr. Çetin Kaska |
Görüntüle | ||
2 | UŞŞÂKNÂME (MAĞRİBÎ, IRAKÎ) | Mağribî (Irakî), İbrahim bin Şehriyar | Doç. Dr. Çetin Kaska |
Görüntüle | ||
3 | ISTILÂHÂT-I SUFİYYE (MAĞRİBÎ, IRAKÎ) | Mağribî (Irakî), İbrahim bin Şehriyar | Doç. Dr. Çetin Kaska |
Görüntüle | ||
4 | MENÂKIBÜ’L-ÂRİFÎN (EFLÂKÎ) | Eflâkî, Eflâkî Dede, Eflâkî Ahmed Ârifî, Ârifî | Doç. Dr. Mehmet Ünal |
Görüntüle | ||
5 | MEVHÛB-I MAHBÛB (ŞEYHOĞLU) | Şeyhoğlu, Baba Yusuf Sivrihisarî | Araş. Gör. Harun ALKAN |
Görüntüle | ||
6 | MÜNYETÜ'L-EBRÂR VE GUNYETÜ'L-AHYÂR (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Dr. Öğr. Üyesi Abdullah Taha Orhan |
Görüntüle | ||
7 | TABSİRATÜ’L-MÜBTEDİ VE TEZKİRETÜ-İ-MÜNTEHİ (KONEVÎ) | Konevî, Sadreddin | Doç. Dr. Mevlüt Gülmez |
Görüntüle | ||
8 | KİTÂBÜ’L-MÜNTEHÂ EL-MÜŞTEHÂ ALE’L-FÜSÛS (AHMED BÎCÂN) | Ahmed-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân, Şeyh Ahmed Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib | Dr. Mehmet Bilal Yamak |
Görüntüle | ||
9 | RİSÂLE-İ ZİKRULLAH (AKŞEMSEDDİN) | Akşemseddin, Şemseddin Muhammed | Araş. Gör. Harun ALKAN |
Görüntüle | ||
10 | MİSBÂHU’L-ÜNS BEYNE’L-MA’KÛL VE’L-MEŞHÛD FÎ-ŞERHİ MİFTÂHİ’L-GAYB (FENÂRÎ) | Fenârî, Mollâ Fenârî, Şemseddîn Muhammed b. Hamza, Şemseddîn Muhammed Efendi | Diğer Edibe Taş |
Görüntüle | ||
11 | ŞERH-İ HADİS-İ ERBÂİN (SOMUNCU BABA) | Somuncu Baba | Prof. Dr. Enbiya Yıldırım |
Görüntüle | ||
12 | ZİKİR RİSÂLESİ/ KELİME-İ TEVHİD ZİKRİ RİSÂLESİ (SOMUNCU BABA) | Somuncu Baba, Hamîdüddîn-i Aksarâyî | Diğer Tuğba Nurlu Ertürk |
Görüntüle | ||
13 | KÂŞİFÜ'L-ESTÂR AN VECHİ'L-ESRÂR (ŞEYH HÂMİD-İ VELÎ) | Şeyh Hâmid-i Velî | Öğretmen TALAT OLGUN |
Görüntüle |