KÜLLİYÂT (TE’SÎR-İ TEBRÎZÎ)
şiirler
Te'sîr-i Tebrîzî (d. 1060/1650 - ö. 1129/1716-1717)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Te’sîr’in bütün şiirlerinden oluşan eseri. Eserin en eski yazma nüshası şairin vefatından önce tertip edilmiştir. Müellifin şiirleri kemâl derece olup, taze mazmunları içermekte ve son dönem şairlerinin üslubunu yansıtmaktadır. Te’sîr bu şiirlerini Şâhcihânâbâd’da bulunan Hakîmü’l-memâlik Şeyh Hüseyin Şöhret’e göndermiş ve bu vesile ile Hindistan’da oturan birçok şair ondan istifade etmiştir.

Te’sîr’in Külliyât’ı şu bölümlerden oluşmaktadır: 1-Kasâʾid: Tevhîd, İslâm, Şiîlik, imamlar, Safevî sultan ve vezirleri, na‘t, menkıbeler hakkındadır. Müellif kasidelerinde Sa’dî-i Şîrâzî, Enverî-i Ebîverdî, Hâkânî-i Şirvânî, Nazîrî-i Nîşâbûrî’yi takip etmiş, iki kasidede Şâh Süleymân‘ı ve bir kasidede onun vezirini methetmiştir. Te’sîr, Hâkânî-i Şirvânî, Zahîr-i Fâryâbî, Selmân-i Sâvecî ve Enverî-i Ebîverdî gibi şairlerin kasidelerine nazireler yazmıştır. Fesahat ve belagat yönünde güçlü olan kasidelerde ahlakî, dinî ve mezhebî mefhumlar yer almıştır. 2-Terkîb-i bendler: Müellifin iki terkîb-i bendi vardır, ilki on yedi bent ve ikincisi sekiz bentten oluşmaktadır. Her iki terkîb-i bendinde Muhteşem-i Kâşânî’yi takip eden müellif, Kerbelâ olayını acıklı bir şekilde dile getirmiştir. 2-Cihân-nümâ: Bu mesnevide imamlar ve Mîr Muhammed Bâkır Dâmâd methedilmiş ve Isfahân’da bulunan Ferruh-âbâd semtinin bağ ve sarayları tarif edilmiştir. Bu eser Nizâmî-i Gencevî’nin Mahzenü’l-Esrâr adlı mesnevisi taklit edilerek yazılmıştır. 3-Minhâcü’l-Mi’râc: Eser Hz. Peygamber’in mir’acı hakkındadır. 4-Da’vetü’l-‘Âşıkîn: Aşk, âşık, maşûk, içki meclisi, sevinç hakkında olan bu mesnevide dönemin bazı müzik üstatlarının adları yâd edilmiştir. 5-Gülzâr-i Sa’âdet: Bu mesnevide Isfahân’da bulunan Sa’âdet-âbâd adlı semtin bağ ve yapıları tarif edilmiştir.  6-Semeratü’l-Hicâb: Toplum hayatında güzel ahlakın insana kazandırdıkları anlatılmıştır. Eser Nizâmî-i Gencevî’nin Heft Peyker adlı eseri taklit edilerek yazılmıştır. 7-Hüsn-i İttifâk: Müellif, Teft şehrinin iklimi ve Yezd şehrinde kendi bayındırlık işlerinden bahsetmiştir. 8-Meymenet-nâme: Güzel ahlak ve edebin güzelliği hakkında olup Şâh-nâme bahri ile kaleme alınmıştır. 9-Gazeliyyât: Müellifin bu eserinde birçok yeni mazmunlar ve ince sözler bulunmaktadır. Te’sîr gazelde Hâfız-i Şîrâzî, Sâib-i Tebrîzî’den etkilenmiş, Esîr-i Isfahânî, Tâlib-i Âmulî, Nazîrî-i Nîşâbûrî, Örfî-i Şîrâzî, Selîm-i Tahrânî, Feyzî-i Dekenî ve Bâbâ Figânî-i Şîrâzî’nin gazellerine cevap vermiştir. Te’sîr’in gazellerinde dinî, irfânî, ahlakî, ictimaî ve aşkla ilgili mazmunlar bulunmaktadır. 10-Rubâ’iyyât: 11-Kıtaât-i Târîhî: Bu bölümde bazı şahısların vefatları ve tahta çıkış tarihleri ifade edilmiştir. 12-Türkçe Şiirler: Kasideler, tarih kıtaları, mesneviler, terc-i bend, murabbalar ve gazellerden oluşmaktadır. Müellifin Türkçe şiirlerinde Fuzûlî ve Nevâyî’nin tesiri görünmektedir. Şiirlerini Sebk-i Hindî üslubuyla yazan Te’sîr’in sözleri tekdüze değil, bazı şiirlerinde çok güzel, sade, bediî mazmun ve mefhumlar var, bazı şiirlerindeyse çok yavan, temelsiz, zayıf, girift, karmaşık ve beğenilmeyen mazmunlar bulunmaktadır. Eserde edebî sanatlar, önemsiz, küçük ve yüzeysel meseleler, felsefî ve İrfânî birçok mazmun yer almıştır. Şiirlerinde Nizâmî-i Gencevî’yi Sa’dî i Şîrâzî’den daha muteber bilen Te’sîr’in mesnevilerinde Nizâmî’nin tesiri görünmektedir.

Eser yayımlanmıştır. (Celâlî 1373)

Şairin biyografisi için bk. “Te’sîr-i Tebrîzî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/tesiri-tebrizi 

Eserden Örnekler


Bâğ-i irem vus’et gerdûn sebât

Zîr-i negîneş ‘ilm-i kâinât


Cilve nekerdî eğer în gülistân

Sâhib-i efser neşodî Isfahân


Geşte ze bes nov şode bisyâr bâğ

Rif’et-i û serşıken-i çârbâğ


Germ şeved tâ kamer ez âftâb

Husrev-i âfâk der kâmyâb


Be ser dâred humây hâme-i devlet

Zı vasf-i gülistân-i bâğ-i sa’âdet (Eclâlî 1374: 1-14).

Kaynakça


Celâlî, Emîn Paşa (1373). Dîvân-i Muhsin Te’sîr-i Tebrîzî. Tahran: Merkez-i Neşr-i Dânişgâhî.

Eclâlî, Emîn Paşa (1374). “İşârât-i Târîhî-i Şehr-i Isfahân der Dîvân-i Mîrzâ Muhsin Te’sîr-i Tebrîzî Şâ’ir-i Muâsır-i Şâh Süleymân ve Şâh Sultân Hüseyin-i Safevî”. Dânişkede-i Edebiyyât ve ‘Ulûm-i İnsânî-i Dânişgâh-i Tebrîz (153/154): 1-14.

Ensârî, Alî Mîr (1385) “Te’sîr-i Tebrîzî”. Dânîşnâme-i Bozorg-i İslâmî. C. 14. Tahran: Merkez-i Dâiretü’l-Maârif-i Bozorg-i İslâmî. 205-206.

Hüseyin-i Nahcivânî (1327). “Mîrzâ Muhsin-i Tebrîzî Mutehallis be Te’sîr”. Dânişkede-i Edebiyyât ve ‘Ulûm-i İnsânî-i Dânişgâh-i Tebrîz (1/): 47-52.

Atıf Bilgileri


Kaska, Çetin. "KÜLLİYÂT (TE’SÎR-İ TEBRÎZÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/kulliyat-te-sir-i-tebrizi. [Erişim Tarihi: 07 Temmuz 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
2 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
3 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
4 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
5 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
6 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
7 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
8 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
9 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
10 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle