- Yazar Biyografisi (TEİS)
? - Madde Yazarı: Araş. Gör. Uğur Altundaş
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Bilinmiyor
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Diğer
- Yayın Tarihi:01/06/2022
[KUDÛRÎ TERCÜMESİ] (?)
el-Muhtasar tercümesi?
ISBN: 978-9944-237-87-1
Hanefî mezhebinin önemli âlimlerinden Kudûrî’nin el-Muhtasar adlı eserinin Türkçeye çevirisi. Osmanlı-Anadolu sahasında ilk Kudûrî tercümesi eski Anadolu Türkçesinin başlangıç döneminde yapılmıştır. Eski Anadolu Türkçesinin başlangıcında kimi ses ve biçim özellikleri bakımından geçiş dönemi metinleri olarak bilinen eserler, karışık dilli eserler olarak anılmaktadır (Erdem ve Sarı 2010: 391). Söz konusu Kudûrî Tercümesi de karışık dilli eser özelliği gösteren metinlerdendir. Karışık dilli eserler içerisinde zikredilen Kudûrî Tercümesi'nin ne zaman ve kim tarafından tercüme edildiği bilinmemektedir. Esas olarak Oğuz Türkçesinin 13. yüzyıl öncesi özelliklerini taşıyan eser, yer yer Karahanlı ve Kıpçak Türkçesi özellikleri de barındırmaktadır (Özkan 2011: 36; Korkmaz 2005: 355-356). Eserin bilinen tek yazma nüshası, Londra Üniversitesi’nin “Doğu ve Asya Çalışmaları Okulu” bölümünün eski öğretim üyelerinden Mr. Mundy’ye ait özel kitaplıkta Ms. 89 numarası ile kayıtlıdır (Korkmaz 2005 355; Uygur 2003: 9; Beyitoğlu 2021: 25). Söz konusu nüsha hakkında Zeynep Korkmaz’ın “Eski Bir Kudurî Çevirisi” adlı çalışmasından başka derli toplu bir araştırma veya veri bulunmamaktadır. 119 yapraktan oluşan yazma harekeli nesih hatla yazılmıştır. Her sayfasında 17 satır bulunmaktadır. Korkmaz'a göre tek elden çıkmamış olan eserin son yaprağı dil bakımından ana metinden farklı olarak Doğu Türkçesi özellikler taşımaktadır. Yazmada eserin 888/1482 yılında Mevlâna Halîl b. Hasan eliyle kopya edildiğini gösteren iki kayıt olsa da istinsah tarihine ve müstensihin kimliğine yönelik bu bilgilere şüpheyle yaklaşmak gerekmektedir. Ayrıca Korkmaz'a göre yazma üzerine metindekine uymayan bir yazı ile 843/1439 yılının eklenmesi, gerçekte eserin 1439'dan önce kopya edilmiş olduğuna bir işarettir. Metnin dil özelliklerine bakıldığında, eserin 12.-13. yüzyıllar arasında yazıldığı anlaşılmaktadır (2005: 355). Korkmaz, bu çalışmasında eserin içeriğine ve bölümlerine ilişkin herhangi bir bilgi vermemiş, eseri yalnızca ses ve şekil bilgisi açısından değerlendirerek onun İslam sonrası Oğuz yazı diline geçiş eserlerinden biri olduğunu ifade etmiştir (2005: 359).
Bir başka Kudûrî Tercümesi de 949/1542’de istinsah edilmiş Bursa Eski Yazma ve Basma Eserler Kütüphanesi, Haraççıoğlu, nu. 558'de yer alan yazmadır. Bu yazmanın müellifi de bilinmemektedir (Koca 2005: 66). Bunun yanı sıra Güler Doğan Averbek, Berlin Devlet Kütüphanesinde kataloglanmamış bir Kudûrî Tercümesi daha olduğunu belirtmektedir. Averbek’in verdiği bilgilere göre eserin yazımına Emir Kamâr el-Hamevî’nin isteği üzerine Nizâm el-İsfîcâbî tarafından 764/1363’te başlanmıştır (2020: 8). Söz konusu yazmaların farklı yazarlar tarafından tercüme edilen farklı metinler olduğu ifade edilmiştir. Ancak bu eserler hakkında daha doğru bilgi ancak yazmaların neşri ile mümkün olacaktır. Bunlar üzerine yapılacak çalışmalar, Osmanlı-Anadolu sahasında yazılmış Kudûrî tercümeleri hakkındaki bilgilerimize katkı sağlayacaktır.
Kaynakça
Beyitoğlu, Yahya Kemal (2021). Karışık Dilli Eserlerin Söz Varlığı. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.
Doğan Averbek, Güler (2020). “Berlin Devlet Kütüphanesi’nde Bulunan Kataloglanmamış Türkçe Yazmalar Üzerine Tespitler”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (24): 1-40.
Erdem, Mevlüt ve M. Sarı (2010). “Karışık Dilli Eserlere Farklı Bir Bakış”. Turkish Studies, 5 (1): 390-415.
Koca, Ferhat (2005). “el-Muhtasar”. İslâm Ansiklopedisi. C. 31. İstanbul: TDV Yay. 64-66..
Korkmaz, Zeynep (2005). Türk Dili Üzerine Araştırmalar I. Ankara: TDK Yay.
Özkan, Mustafa (2011). “Eski Anadolu Türkçesi Döneminde Ortaya Konan Tercümelerin Türk Diline Etkisi”. Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (3): 1-64.
Uygur, Sinan (2003). Ali’nin Kıssa-i Yûsuf’u (Giriş-İnceleme-Metin-Sözlük). Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.