Köroğlu Sultan, 1880 yılında Molla Hasan Mirbabaoğlu tarafından halk arasından derlenerek taşbaskı olarak yayımlanmış Köroğlu Destanı’nın ilk Türkçe neşridir. Köroğlu Sultan, 1880 yılında Kazan’da Çarlık Rusya sansür kurulunun izni ile Kazan Üniversitesi’nin Tipo-litografiya İmperatorskago Universiteta matbaasında basılmış Arap harfli Türkçe taşbaskı eserdir. Eserin bu tarihten itibaren birçok baskısı yapılmıştır. Köroğlu Sultan aynı zamanda halk arasından derlenmiş Köroğlu Destanı’nın ilk Türkçe neşridir. Eserin müellifi Molla Hasan Mirbabaoğlu görünmekle birlikte eser derleme niteliğindedir. M. H. Mirbabaoğlu, eserde anlatılan birbirinden farklı iki müstakil destan metninin derleyicisi ve aktarıcısıdır. Eserin içerisinde birinci müstakil metnin manzum yapısı içerisinde “Kerey Kadir Mollan” isimli kişinin adı geçmekte ve anlatıcının bu kişi olduğu görülmektedir (Bilge Savcı 2016: 1).

Taşbaskı metin, Çağataycanın son dönem dil özelliklerini göstermektedir. Fonetik imla ile yazılmış, doksan sayfadan oluşmaktadır. Manzum ve mensur yapıların birleşiminden oluşan eserin içerisinde iki müstakil destan metni yer almaktadır. Birinci müstakil metin, “Hikâyet-i Köroğlu Sultan” ismini taşımaktadır. Köroğlu Sultan’ın Hızır Aleyhisselam, Kırk Çihilten ve Oniki İmam ile karşılaşması ve onlardan çeşitli dilekler dilemesiyle başlayan anlatım, kahramanın Bolduruk Kasap’ın oğlu Avaz Han’ı kaçırmak için çıktığı seferin detaylarını ihtiva etmektedir. İkinci müstakil metin, ”Uşbu İkinci Kıssa Avaz Hannın Kıssası Turur” başlığını taşıyan Avaz Han Kıssası’dır (Bilge Savcı 2021). Avaz Han’ın Çembil Bil iline gelmesinden bir zaman sonra Hevadek Gölü’ne avlanmaya çıkması ile başlayan olaylar dizisi Ahmed Serdarın kızıyla evlenmek istemesi sonrasında gelişen olaylarla kendi yurdu olan Gürcistan’a dönmesi, Köroğlu Sultan’ın buraya sefer yaprak Avaz Han’ı getirmesi ve Çembil Bil’in Sultanı yapması ile neticelenir. Eser, diğer Köroğlu Destanı metinlerine göre kahramanın soyunun detaylı olarak anlatılması, peri kızlarıyla evlilik, perilerin çeşitli hâllerinin anlatımı bakımından arkaik özellikler göstermektedir (Boratav 1984). Köroğlu Sultan’ın birinci müstakil metninde, kahramanın dedesinin ismi Ağalık Han ve babasının adı ise Cigalı Han’dır. Her ikisinin de Çembil Bil’in hükümdarı olduğu metinde ifade edilmiştir (Mirbabaoğlu 1906: 2). Teke-Yomud boyuna mensup olduğu anlatının manzum söz örgüsü içerisinde geçmektedir. Kahramanın Köroğlu Sultan, kırk yaşına geldiğinde Hızır Aleyhisselam, Kırk Çihilten ve Oniki İmam onun yanına gelirler. Kendilerinden bir isteği varsa dilemesini ve Allah’a sığınıp bu dileği için duacı olacaklarını söylerler. Köroğlu Sultan, Kaf Dağı’nın padişahının kızı Aga Yunus Peri, İrem Bağı’ndan Gülnar Peri ve Hindistan’dan Miskal Peri isimlerinde üç peri kızı ile evlenir. Bunun dışında dokuz tane insan eşi de bulunmaktadır. Ancak Köroğlu Sultan’ın çocuğu olmaz. Bundan dolayı Isfahan’dan Haldar’ın oğlu olan Hasan Han’ı kaçırır ve onu evlat edinir. Bir zaman sonra da güzelliği ile meşhur olan Gürcistan ilinden Bolduruk Kasap’ın oğlu Avaz Han’ı evlat edinmek için kaçırır. Eser içerisinde anlatılan ilk metin Avaz Han’ın getirilişi sırasında cereyan eden olayların detaylarını içerir. Köroğlu Sultan’ın ikinci müstakil metni Avaz Han koludur. Avaz Han’ın işittiği bazı sözlerden sonra yurdu Gürcistan’a dönmesi ve burada dinini değiştirmediği için Hunhar Şah’ın onu zindana atıp idam kararının verilmesiyle birlikte Köroğlu Sultan ve kırk yiğidinin Avaz Han’ı kurtarması metinde anlatılmaktadır. Köroğlu Sultan kitabı, zengin muhtevası haricinde Köroğlu Destanı’na ait iki kol metnini içermesi, ilk defa anlatıcısının ve derleyicisinin bilindiği Türkçe bir metin topluluğu olması açısından önemini korumaktadır. Her iki müstakil metnin manzum yapıları genellikle koşma tarzında söylenmiş ve hecenin 8’li ve 11’li kalıbı ile oluşturulmuştur.