KIYÂFET-NÂME (ŞABÂN-I SİVRİHİSÂRÎ)
kıyâfet-nâme
Şabân-ı Sivrihisârî (d. ? - ö. ?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Şabân-ı Sivrihisârî’nin kıyafet ilmi üzerine yazmış olduğu eseri. Muhammed bin Ebû Tâlib el-Ensârî’nin (ö.1326-27?) Kitâbü’l-Edeb ve’s-Siyâse fî İlmi’n-Nazâr ve’l-Firâse isimli eserinin bir tercümesi olan bu eserin büyük bir kısmı mensur olarak kaleme alınmıştır. Arapça bir girişten sonra 1 mukaddime ile 9 makalenin bulunduğu eserde beyit, rubai ve kıta şeklinde manzum parçalara yer verilmiştir. Eser Sadrazam Pargalı Damat İbrahim Paşa’nın isteğiyle 938/1531-32 yılında yazılmış ve yine ona sunulmuştur (Bozkurt 2008: 56-57).

Eserin giriş kısmında aynı anlama gelen Arapça, Farsça ve Türkçe beyitler ile eserin hangi eserden tercüme edildiği ve kime sunulduğuyla ilgili bilgiler mevcuttur. Mukaddime kısmında eserde kullanılan bazı harflerin kime işaret ettiğine dair bilgilere yer verilmiştir. Birinci makalede ilm-i firâset tarif edilmiş; ikinci makalede firâset ilminin akli ve naklî delillerinin olduğu savunulmuş; üçüncü makalede farklı milletlerden yola çıkılarak beden ve karakter arasında ilişki kurulmuş; dördüncü makalede erkeklerin fiziki özellikleri ile karakterleri arasındaki ilişki üzerinde durulmuş; beşinci makalede hayvanların özellikleri ve ahlakları hakkında bilgiler verilmiş; altıncı makalede bazı bedensel özellikler ile mizaç arasındaki ilişki açıklanmış; yedinci makalede insanın kafa yapısı ve başındaki organlar ele alınmış; sekizinci makalede insanın baş dışındaki organlarıyla ilgili tespitler verilmiş; dokuzuncu makalede ise insanın el hatları esas alınarak çeşitli tahliller yapılmıştır. Eserin son kısmında 98 beyitlik bir mesneviye ve ardından Arapça bir duaya yer verilmiştir (Bozkurt 2008: 153-173).

Eseri diğer kıyafetnamelerden farklı kılan bazı özellikler vardır. Müellif eserinde milletlerin genel bir tahlilini yapmış ve karakterler hakkında bilgiler vermiştir. Belli karakterlere sahip olan insanların nasıl bir bedensel yapıya sahip oldukları konusu üzerinde durmuştur. Ayrıca hayvanların ahlakıyla ilgili değerlendirmelerde bulunmuştur. Eserin son bölümü el hatlarından yola çıkılarak bilgiler verdiği için fal-nâme özelliğindedir (Bozkurt 2008: 148-150).

Kıyâfet-nâme’nin tespit edilen bir nüshası mevcuttur. Eser üzerine bir yüksek lisans çalışması yapılmıştır (Bozkurt 2008).

Eserden Örnekler


MAKÂLE-İ SÂLİS

Etrâf-ı âlemde olan şehrün ehlinün ahlâkı vü evsâfı beyânındadur. Tî, Nûn, Mîm, Sîn didiler ki: “Cemî şehrlerün ehlinün ahlâkı vü tabâyii biribirine muhâlifdür. Hiçbir şehr bulmazsın ki anun ehlinün ahlâkı vü tabâyii âhir şehrün ehlinün ahlâkına vü tabâyiine mugâyir ü muhâlif olmaya.”

Evvel Ehl-i Mısır’dur:

Mısr ehlinde gaflet çok fehm u idrâk u gayret vü buhl azdur. Dûn-i himmet ü rîş-handdur. Dilleri ile virürler, dillerinde olmayanı vü gördüklerini hikâyet idicilerdür. Zarâr u fayda fikritmezsizin vü hakikatine muttali olmazsızın Vallâhu âlem.

İkinci Ehl-i Berber’dür:

Berber ehli akîl u dânâ vü fesîhlerdür; ammâ gılzet u hırs u buhl u kizb u mâlı sevüp ziyâde hıfz itmek nihâyet mertebede şânlarına lâzımdur. Mekr u hîle azdur vü nisâlarınun muhabbeti vü lutfu gâlibdür (Bozkurt 2008: 187).

Kaynakça


Bozkurt, Kenan (hzl.)(2008). Kıyâfet İlmi Türk Edebiyatında Kıyâfet-nâmeler ve Şa‘bân-ı Sivrihisârî’nin Kıyâfet-nâmesi (Transkripsyonlu Metin- İnceleme). Yüksek Lisans Tezi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Sevinç, Fırat. "KIYÂFET-NÂME (ŞABÂN-I SİVRİHİSÂRÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/kiyafet-name-saban-i-sivrihisari. [Erişim Tarihi: 13 Aralık 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
2 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
3 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
4 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
5 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
6 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
7 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
8 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
9 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
10 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle