- Yazar Biyografisi (TEİS)
Necip Asım Yazıksız - Madde Yazarı: Doç. Dr. Hayrullah Kahya
- Eser Yazılış Tarihi:1311/1893
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yenileşme Dönemi Türk Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:İlmî-Ansiklopedik Edebî Eser
- Yayın Tarihi:15/02/2022
KİTAP (NECİP ASIM YAZIKSIZ)
kitapNecip Asım Yazıksız (d. 29 Aralık 1861 – ö. 12 Aralık 1935)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Türkolog, tarihçi, eğitimci ve devlet adamı Necip Asım Yazıksız (ö. 1935)’ın kitap üzerine yazmış olduğu eseri. Son dönem Osmanlı aydınlarından Türkçülüğüyle bilinen Necip Asım, askerî okullarda okumuş ama daha çok Türkoloji alanında çalışmıştır. Hatta Dârülfünûn’daki Türkolojinin kurucusu sayılmaktadır. İslâmiyet öncesi ve sonrası Türk dili ve tarihi alanında çok sayıda önemli çalışması olmasına rağmen bunlar arasında en bilineni, Hîbetü’l-Hakâyık adıyla neşrettiği Edip Ahmet Yüknekî’nin Atabetü’l-hakâyık’ıdır. Dil bilgisi, sözlük, tarih ve metin neşri gibi birçok alanda telif ve tercüme eserleri bulunsa da Necip Asım’ın Kitap adlı eseri, kitabın kendisini çeşitli açılarda ele alan alanındaki -hâlen- nâdir çalışmalardan biridir.
Necip Asım, Kitap adlı eserinde kitabın tarihçesinden; yazının ve alfabenin icadı, gelişimi ve türlerinden; kâğıt, papirus, kalem, kalemtraş gibi yazı yazmakta kullanılan eşyalardan; yazma ve basma eserlerden; hat ve hattatlardan; kitap isimlerinden; kitapseverlerden; kitaplara yazılan ithaflardan; Türkiye ve dünyadaki kütüphanelerden, kütüphanelerdeki kitap sayılarından; okuma ve okutma geleneğinden; kütüphanecilikten; kitap listeleri (fihrist) oluşturma geleneğinden; yazar ve yazarlık, yayıncı, yayıncılık ve matbaacılık ile müstensihlerden; tefe’ül (kitap falcılığı)’den; kitapların yasaklanması, çeşitli nedenlerle yakılması veya tahrip edilmesinden; kitap tercümesinden; kapsamlı kitapların özetlenip kısaltılarak yeniden düzenlenmesi (ihtisâr-ı kütüp)'nden; genel halk kitleleri tarafından okunabilecek (popüler) kitaplardan; grafoloji (el yazısından karakter tespiti)’den; genellikle yazma eserlerde görünen imza, mühür ve bunların özellikleri ile kitaplarının nasıl sonlandırıldığı gibi öznesi kitap olan hemen her konudan söz etmiştir. Bu konulara genellikle tarihî çerçeveden bakmış, konunun tarihî gelişimini özetledikten sonra bunların güncel durumları hakkında da bilgi vermiştir. Ele aldığı her konuya evrensel bir yaklaşımla yaklaşmış, dil, kültür, coğrafya, din gibi herhangi bir sınırlamaya gitmemiştir. Batılı ve Osmanlı kaynaklarından faydalanmıştır. Eserin en özgün yönü konusu, konuyu ele alış yöntemi ve kapsamıdır.
1311/1893 yılında neşredilen eser, yıllarca insanların dikkatini çekmemiş, üzerinde herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Neşrinin yüzüncü yılında Türker Acaroğlu (1993) tarafından ilk kez yeni Türk alfabesine aktarılmıştır. Ancak okuma ve anlama yanlışları yüzünden bu yayın eleştirilmiştir. Bu yayından yaklaşık yirmi yıl sonra (2012) Necip Asım’ın Kitap adlı bu eseri, Ali Yıldız tarafından sadeleştirilmeden fakat bilinmeyen kelimelerin anlamlarının dipnot olarak verilmesiyle yeniden yeni Türk harflerine aktarılmıştır. Eserin sonuna açıklamalı notlar ve indeks de eklenmiştir.
Eserden Örnekler
Mecânîn-i Kütüp
Ulûm ve fünûnun terakkî ettiği memleketlerde cinnet-i kütüp denilen bir hastalık görülmektedir.
Bu hastalık milâdın onaltıncı asrında ma’lum olmuş ve en ziyade İngilizlerde görülmekte bulunmuştur. Vaktiyle bu hastalığın Yunanistan ve Roma’da bulunduğu da görülmektedir. Lucien’in kitap-hâne teşkîl eden bir câhile yazdığı risalede asla istifade düşünmeyerek, istifade etmeye kabiliyeti olmadığı halde, böyle bir meraka düşmesini mucib-i ta’zîr ve tahdîr buluyor (Yazıksız 2012: 128).
(....) Kitap delileri kitap muhiblerine benzemezler. Bunlar yalnız kitap toplamak isterler. Bunlarla, meselâ posta pulu, kundura, çubuk, suffe, yumurta toplama merakında olanlar arasında bir fark yoktur.
Kitap delileri kitabın münderecâtına hiç ehemmiyet vermezler. Bunlar kitabın kıymet-i maddiye ve nedretine bakarlar. Meselâ Tevrat toplayan kitap delileri, 1590 senesi Papa Beşinci Sixtus’un nezaretiyle Roma’da tab’edilen ve birçok tertib sehivlerini havî olan bir kitabı ararlar (Yazıksız 2012: 128-129).
Kitapların Sonu
Vaktiyle yazılan kitapların hitâmında bir ibare-i duâiye ile ne vakit bittiği ve hangi padişah zamanında olduğu vesâire yazılır idi.
Bu âdet büyük kitaplarda pek yakın zamanlara kadar cârî idi. Ufak risalelerde ise, (temmet, temme) gibi kelimeler yazılır idi. Hâlâ da yazıldığı vardır.
Sonra muharrirîn-i Osmaniyyeden Ş. Sami beyefendi kendi eserlerinin nihayetine “Son” kelimesini yazmaya başlamış ve birçok muharrirler de bunu kabul etmekte bulunmuştur.
İşte, râkımu’l-hurûf da o esere müracaat ediyorum (Yazıksız 2012: 245).
Kaynakça
Kara, İsmail (2017). “Yazıksız’ın Kitabına Yazık Edildi”. Amel Defteri içinde. s. 92-96. İstanbul: Dergah Yay.
Uçman, Abdullah (2006). “Necip Âsım Yazıksız”. DİA. C. 32. s.493-494. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi. https://islamansiklopedisi.org.tr/necip-asim-yaziksiz [Erişim Tarihi: 15.02.2022].
Yazıksız, Necip Asım (1993). Kitap. (hzl. Türker Acaroğlu). İstanbul: İletişim Yay.
[Yazıksız], Necip Asım (2012). Kitap. (hzl. Ali Yıldız). İstanbul: Büyüyenay Yay.
Yüksel, Ahmet (1995). “Necip Âsım’ın Yazık Edilen ‘Kitab’ı”. Kebikeç. (1): 83-90. https://kebikecdergi.files.wordpress.com/2012/07/15_yuksel1.pdf [Erişim Tarihi: 15.02.2022].
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) | Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
2 | SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) | Abdülvehhâb, Bolulu | Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek |
Görüntüle | ||
3 | BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) | Ahmed Hamdi, Şirvânî | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
4 | LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) | Ahmed Lütfî Efendi | Diğer Hamza Havuz |
Görüntüle | ||
5 | LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) | Ahmed Vefîk Paşa | Diğer Hamza Havuz |
Görüntüle | ||
6 | ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) | Avnî, Yenişehirli | Dr. Bihter Gürışık Köksal |
Görüntüle | ||
7 | BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) | Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı | Prof. Dr. Mücahit Kaçar |
Görüntüle | ||
8 | HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) | Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
9 | SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) | Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
10 | SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) | Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey | Doç. Dr. Macit Balık |
Görüntüle |