KİTÂBU Fİ'T-TASAVVUF/ DÂVETÜ'N-NEFS (HARÎMÎ)
dinî-tasavvufî-ahlâkî eser
Harîmî, Şehzâde Korkud (d. 874/1469-70 - ö. 918/1512-13)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Şehzâde Korkut’un Teke ili sancak beyliği vazifesinden ayrılarak Antalya Kalesi'nde inzivâya çekildiği 1508 yılında (Emecen 2002: 207) yazdığı dînî- tasavvufî eseri. Eserin tam adı Da’vetü’n-Nefsi’t-Tâlihâ ilâ A’mâli’s-Sâlihâ bi-Ayâti’z-Zâhire ve’l-Beyyinâti’l-Bâhire (Fenâ nefsi açık âyetler ve üstün delillerle sâlih amellere dâvet kitabı)dir. Eserin tek nüshası Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya bölümü, nu.1763’tedir. 262 varak, 19 satır, nesih hatla, Kitabü’l-Harîmî fi’t-tasavvuf ismiyle kayıtlıdır. Eserin dili Arapça ve mensur olmakla birlikte yer yer Anadolu Türkçesi ve Farsça manzum kısımlar bulunmaktadır.

Kitabu fi’t-Tasavvuf ilmî şahsiyeti yüksek bir şehzadenin kaleminden çıkmış, mensur bir eser olması yönüyle dikkat çekmektedir. Kitâbu fi’t-Tasavuf tasavvuf başta olmak üzere fıkıh, kelam, tefsir, hadis ilimlerine dair konuların derlendiği, dönemin örfî ve siyâsî problemlerinin ele alındığı, tasavvufî aşka dâir şiirlerle zenginleştirilmiş çok yönlü bir eserdir. Eser Korkut’un babası II. Bâyezid’e hitaben kaleme aldığı bir mektupla başlar ve valilikten çekilme arzusunun kişisel nedenlerden çok dînî-tasavvufî endişeler içerdiğini dile getirdiği satırlarla biter. Kitâbu fi’t-Tasavvuf’un temel fikri Şehzâde Korkut’un emirlikten ferâgat isteğidir. Şehzade Korkut emirlikten ayrılma gerekçelerini belirttiği bir tasnifle eserine giriş yapmaktadır. Bu gerekçeler; emirliğin şer’-i şerîfe uymak, Allah ile yakınlık ve kalp huzurunu korumaya engel oluşu, haksızlıklara sebebiyet verişi ve sû-i hâtimenin emirlikte kaçınılmaz oluşudur. Kitapta söz konusu tasnifin dışında müstakil konu başlıkları bulunmamaktadır. Kitabın tamamında işlenen konular bu beş gerekçenin tefsir, hadis, kelam, fıkıh ve tasavvuf ilminin verileri ışığında yapılmış şerhi mâhiyetindedir.

Eserin en dikkat çekici yönü yalnız bir ilme tahsîs edilemeyecek derecede çeşitlilik arz eden zengin muhteva ve kaynaklara sahip oluşudur. Kitabu fi’t-Tasavvuf’ta çoğunluğu temel İslam kaynakları olmak üzere istifade edilen 111 kitap ismi zikredilmektedir. Ağırlıklı konularını tasavvufun oluşturduğu eserde ilk olarak mâsivâyı terk kavramı işlenmektedir. Şehzâde Korkut Gazalî ve Sühreverdî’nin eserlerinden hareketle emirlikten çekilme arzusunu fakr, uzlet, tevbe, cezbe, muhabbet-i ilâhî ve aşk kavramları ile temellendirmektedir. Eserde zikrin mâhiyeti, havâtır çeşitleri, fenâ-bekā gibi seyr ü sülûk ıstılâhları, tasavvufun muâmelat alanı, vaiz ve sûfileri bir yüzyıl sonra karşı karşıya getirecek konular (inhina, hızır, İbnü’l-Arabi, keramet, ittihad) geniş iktibaslarla işlenmektedir. Şehzâde Korkut söz konusu tartışmalarda sûfîlerin yanında yer almakta ve uzlaştırmacı bir üslup izlemektedir.

Kitabu fi’t-Tasavvuf tasavvuf, fıkıh, kelam konularının yanı sıra esere siyasetname türüne dahil edecek konulara yer vermesi yönüyle de dikkat çekmektedir. Devlet ricâlinde bulunması gereken vasıflar, kadılık, subaşılık, hadımlık, emirlerin ava ve sefere çıkma hükümleri, ganîmetler ve fellâhlar, hediyenin hükmü, görevden istifâ, medrese mensuplarının isim ve görev tanımları gibi konular eserde detaylarıyla ele alınmaktadır. Şehzade Korkut konularla ilgili olarak kimi zaman yaşadığı dönemin aksaklıklarına dair tespitlerde bulunmakta ve dönemin tarîhi olayları hakkında bilgi vermektedir. II. Murad’ın tahtı bırakışı hakkındaki düşünceleri, fakih ve kadıların rüşvetle anılmalarının yanı sıra sultan kapılarından ayrılmayışlarından duyduğu rahatsızlık okuyucuyla paylaştığı kanâatlerinden birkaçıdır.

Eser üzerine Abdullah Vahdi Kanatsız’ın bir yüksek lisans tezi bulunmaktadır (2013). Eserde yer alan fıkıh, tefsir, tasavvuf ve dönem eleştirileri ile ilgili birden fazla bilimsel makale kaleme alınmıştır.

Müellifin biyografisi için bk. "Harîmî, Şehzâde Korkud". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/harimi-sehzade-korkud

Eserden Örnekler


 Ve vaka’a şi’run âhar ve Hüve


     Dolaldan âleme gavgâ-yı leylî

     Beni Mecnûn ider sevdâ-yı leylî


     Harâb u mest olubdur sâkî-i aşk

     Sunaldan câna pür sahbâ-yı leylî


    Gözümden katre katre dökülen yaş

     Oliser cem’ olup deryâ-yı leylî


    Cihân endîşesinden pâk ol ey dil

     K’ola tâ zâviyen me’vâ-yı leylî


     Harîmî’den eser kalmadı illâ

     Hemân şevkile hûy u hây-ı leylî (Şehzâde Korkud 178b-178a)


Ve yünasibu hâza’l-makāme inşâdu şi’rin kālehu el-abdü’l-fakîr eyzan bi’t-Türkî ve Hüve


      Ey gönül hâlün nedür kim böyle zâr oldun yine

     Bülbül-i şevk-i gül-i rûy-ı nigâr oldun yine


     Bûy-ı vuslat mı irişmişdür dimağuna bugün

     Hasretinle cûşa gelüp bî-karâr oldun yine


      Va’de-i kurbet mi irmişdür kulağına senin

     Mevt-i ahmer hâletinde intizâr oldun yine


      Arzû-yı âlem-i vahdet mi kıldın yine kim

     Cân u dilden böyle kesretden kaçar oldun yine


     Ey Harîmî kaldı aklın bir nefes cem’ olmadan

     Çünki derd-i aşk râhında gubâr oldun yine (Şehzâde Korkud 182b)

Kaynakça


Atılgan, Hilal (2020). “Şehzâde Korkut’un Da’vetü’n-Nefsi’t-Tâlihâ ilâ A’mâli’s-Sâlihâ İsimli Eserinde Ele Aldığı Başlıca Fıkıh Konuları". Şehzade Korkut Kitabı. Ed. A. Ögke-M. F. Duman. Ankara: TDV Yay. 141-149.

Emecen, F. (2002). “Korkut, Şehzâde”. İslam Ansiklopedisi. C. 26. Ankara: TDV Yay. 205-207.

Kanatsız, A. (2013). Da’wah an-Nafs: Şehzade Korkud on Orf and Shari’a in the Ottoman Context=Da’vetü’n-Nefs: Şehzade Korkud’un Osmanlı'da Örf ve Şerîat Üzerine Düşünceleri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Sabancı Üniversitesi.

Öztürk, Şeyda (2020). “Şehzade Korkut'un Tartışmalı Tasavvufi Konular Hakkındaki Düşünceleri”. Şehzâde Korkut Kitabı Şehzade Korkut Kitabı. Ed. A. Ögke-M. F. Duman. Ankara: TDV Yay. 433-451.

Öztürk, Şeyda (2019). “Şehzâde Korkut’un Kitâbu Da’vetü’n-Nefsi’t-Tâlihâ ilâ A’mâli’s-Sâlihâ İsimli Eserinde Tasavvufa Dâir Görüşleri”. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi MJH 9 (2): 431-451.

Seydi, Kiraz (2020) “Şehzade Korkut’un Da’vetü’n-nefsi’t-tâlihâ ilâ a’mâli’s-sâlihâ İsimli Eserindeki Türkçe Manzumeler”. Şehzade Korkut Kitabı. Ed. A. Ögke-M. F. Duman. Ankara: TDV Yay. 293-312.

Şehzâde Korkud. Dâvetü’n-nefs (Kitâbu fi’t-Tasavvuf). Süleymaniye Ktp. Ayasofya/1763.

Şehzade Korkut Kitabı (2020). Ed. A. Ögke-M. F. Duman. Ankara: TDV Yay.

Tikriti, N. S. (2004). Şehzade Korkud (ca. 1468-1513) and the Articulation of Early 16th Century Ottoman Religious İdentity. Doktora Tezi. Illınois: The University of Chicago.

Uzunçarşılı, İ. H. (1966). “II.Bayezid‟in Oğullarından Sultan Korkud”. Belleten XXX (120): 539-601.

Atıf Bilgileri


Öztürk, Şeyda. "KİTÂBU Fİ'T-TASAVVUF/ DÂVETÜ'N-NEFS (HARÎMÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/kitabu-fi-t-tasavvuf-davetu-n-nefs-harimi. [Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂNÇE (HARÎMÎ) Harîmî, Şehzâde Korkud Filiz Kılıç
Görüntüle
2 VAHDET-NÂME (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Prof. Dr. Mehmet Sarı
Görüntüle
3 GARÎB-NÂME (ÂŞIK) Âşık Paşa, Âşık Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
4 U’CÛBETÜ'L-GARÂYİB FÎ NAZMİ’L-CEVÂHİRİ’L-ACÂYİB (BAHÂ) Bahâ, Bahâeddîn ibn Abdurrahmân-ı Magalkaravî Prof. Dr. Mustafa Arslan
Görüntüle
5 KISSA-İ İSKENDER (HAMZAVÎ) Hamzavî Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ
Görüntüle
6 BAHRÜ'L-HAKÂYIK (HATÎBOĞLU) Hatîboğlu Prof. Dr. Vahit Türk
Görüntüle
7 GÜLZÂR-I MA’NEVÎ / GÜLZÂR / DÎVÂN-I GÜLZÂR / KİTÂB-I GÜLZÂR (İBRÂHÎM TENNÛRÎ) İbrâhîm Tennûrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
8 GÜLŞEN-İ NİYÂZ (İBRÂHÎM TENNÛRÎ ?) İbrâhîm Tennûrî Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
9 [DÎVÂNÇE] (ÂŞIK) İbrâhîm Tennûrî Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
10 DÂSTÂN-I SÂHİB-KIRÂN (KIRŞEHİRLİ ÎSÂ) ÎSÂ, Kırşehirli Îsâ Dr. Öğr. Üyesi Musa Tılfarlıoğlu
Görüntüle
11 DÂSTÂN-I DUHTER HİKÂYE-İ YAHUDÎ (KIRŞEHİRLİ ÎSÂ) ÎSÂ, Kırşehirli Îsâ Dr. Öğr. Üyesi Musa Tılfarlıoğlu
Görüntüle