- Yazar Biyografisi (TEİS)
Harîmî, Şehzâde Korkud - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Şeyda Öztürk
- Eser Yazılış Tarihi:914/1508
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Divan-Tekke Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Arapça
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:25/04/2022
KİTÂBU Fİ'T-TASAVVUF/ DÂVETÜ'N-NEFS (HARÎMÎ)
dinî-tasavvufî-ahlâkî eserHarîmî, Şehzâde Korkud (d. 874/1469-70 - ö. 918/1512-13)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Şehzâde Korkut’un Teke ili sancak beyliği vazifesinden ayrılarak Antalya Kalesi'nde inzivâya çekildiği 1508 yılında (Emecen 2002: 207) yazdığı dînî- tasavvufî eseri. Eserin tam adı Da’vetü’n-Nefsi’t-Tâlihâ ilâ A’mâli’s-Sâlihâ bi-Ayâti’z-Zâhire ve’l-Beyyinâti’l-Bâhire (Fenâ nefsi açık âyetler ve üstün delillerle sâlih amellere dâvet kitabı)dir. Eserin tek nüshası Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya bölümü, nu.1763’tedir. 262 varak, 19 satır, nesih hatla, Kitabü’l-Harîmî fi’t-tasavvuf ismiyle kayıtlıdır. Eserin dili Arapça ve mensur olmakla birlikte yer yer Anadolu Türkçesi ve Farsça manzum kısımlar bulunmaktadır.
Kitabu fi’t-Tasavvuf ilmî şahsiyeti yüksek bir şehzadenin kaleminden çıkmış, mensur bir eser olması yönüyle dikkat çekmektedir. Kitâbu fi’t-Tasavuf tasavvuf başta olmak üzere fıkıh, kelam, tefsir, hadis ilimlerine dair konuların derlendiği, dönemin örfî ve siyâsî problemlerinin ele alındığı, tasavvufî aşka dâir şiirlerle zenginleştirilmiş çok yönlü bir eserdir. Eser Korkut’un babası II. Bâyezid’e hitaben kaleme aldığı bir mektupla başlar ve valilikten çekilme arzusunun kişisel nedenlerden çok dînî-tasavvufî endişeler içerdiğini dile getirdiği satırlarla biter. Kitâbu fi’t-Tasavvuf’un temel fikri Şehzâde Korkut’un emirlikten ferâgat isteğidir. Şehzade Korkut emirlikten ayrılma gerekçelerini belirttiği bir tasnifle eserine giriş yapmaktadır. Bu gerekçeler; emirliğin şer’-i şerîfe uymak, Allah ile yakınlık ve kalp huzurunu korumaya engel oluşu, haksızlıklara sebebiyet verişi ve sû-i hâtimenin emirlikte kaçınılmaz oluşudur. Kitapta söz konusu tasnifin dışında müstakil konu başlıkları bulunmamaktadır. Kitabın tamamında işlenen konular bu beş gerekçenin tefsir, hadis, kelam, fıkıh ve tasavvuf ilminin verileri ışığında yapılmış şerhi mâhiyetindedir.
Eserin en dikkat çekici yönü yalnız bir ilme tahsîs edilemeyecek derecede çeşitlilik arz eden zengin muhteva ve kaynaklara sahip oluşudur. Kitabu fi’t-Tasavvuf’ta çoğunluğu temel İslam kaynakları olmak üzere istifade edilen 111 kitap ismi zikredilmektedir. Ağırlıklı konularını tasavvufun oluşturduğu eserde ilk olarak mâsivâyı terk kavramı işlenmektedir. Şehzâde Korkut Gazalî ve Sühreverdî’nin eserlerinden hareketle emirlikten çekilme arzusunu fakr, uzlet, tevbe, cezbe, muhabbet-i ilâhî ve aşk kavramları ile temellendirmektedir. Eserde zikrin mâhiyeti, havâtır çeşitleri, fenâ-bekā gibi seyr ü sülûk ıstılâhları, tasavvufun muâmelat alanı, vaiz ve sûfileri bir yüzyıl sonra karşı karşıya getirecek konular (inhina, hızır, İbnü’l-Arabi, keramet, ittihad) geniş iktibaslarla işlenmektedir. Şehzâde Korkut söz konusu tartışmalarda sûfîlerin yanında yer almakta ve uzlaştırmacı bir üslup izlemektedir.
Kitabu fi’t-Tasavvuf tasavvuf, fıkıh, kelam konularının yanı sıra esere siyasetname türüne dahil edecek konulara yer vermesi yönüyle de dikkat çekmektedir. Devlet ricâlinde bulunması gereken vasıflar, kadılık, subaşılık, hadımlık, emirlerin ava ve sefere çıkma hükümleri, ganîmetler ve fellâhlar, hediyenin hükmü, görevden istifâ, medrese mensuplarının isim ve görev tanımları gibi konular eserde detaylarıyla ele alınmaktadır. Şehzade Korkut konularla ilgili olarak kimi zaman yaşadığı dönemin aksaklıklarına dair tespitlerde bulunmakta ve dönemin tarîhi olayları hakkında bilgi vermektedir. II. Murad’ın tahtı bırakışı hakkındaki düşünceleri, fakih ve kadıların rüşvetle anılmalarının yanı sıra sultan kapılarından ayrılmayışlarından duyduğu rahatsızlık okuyucuyla paylaştığı kanâatlerinden birkaçıdır.
Eser üzerine Abdullah Vahdi Kanatsız’ın bir yüksek lisans tezi bulunmaktadır (2013). Eserde yer alan fıkıh, tefsir, tasavvuf ve dönem eleştirileri ile ilgili birden fazla bilimsel makale kaleme alınmıştır.
Müellifin biyografisi için bk. "Harîmî, Şehzâde Korkud". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/harimi-sehzade-korkud
Eserden Örnekler
Ve vaka’a şi’run âhar ve Hüve
Dolaldan âleme gavgâ-yı leylî
Beni Mecnûn ider sevdâ-yı leylî
Harâb u mest olubdur sâkî-i aşk
Sunaldan câna pür sahbâ-yı leylî
Gözümden katre katre dökülen yaş
Oliser cem’ olup deryâ-yı leylî
Cihân endîşesinden pâk ol ey dil
K’ola tâ zâviyen me’vâ-yı leylî
Harîmî’den eser kalmadı illâ
Hemân şevkile hûy u hây-ı leylî (Şehzâde Korkud 178b-178a)
Ve yünasibu hâza’l-makāme inşâdu şi’rin kālehu el-abdü’l-fakîr eyzan bi’t-Türkî ve Hüve
Ey gönül hâlün nedür kim böyle zâr oldun yine
Bülbül-i şevk-i gül-i rûy-ı nigâr oldun yine
Bûy-ı vuslat mı irişmişdür dimağuna bugün
Hasretinle cûşa gelüp bî-karâr oldun yine
Va’de-i kurbet mi irmişdür kulağına senin
Mevt-i ahmer hâletinde intizâr oldun yine
Arzû-yı âlem-i vahdet mi kıldın yine kim
Cân u dilden böyle kesretden kaçar oldun yine
Ey Harîmî kaldı aklın bir nefes cem’ olmadan
Çünki derd-i aşk râhında gubâr oldun yine (Şehzâde Korkud 182b)
Kaynakça
Atılgan, Hilal (2020). “Şehzâde Korkut’un Da’vetü’n-Nefsi’t-Tâlihâ ilâ A’mâli’s-Sâlihâ İsimli Eserinde Ele Aldığı Başlıca Fıkıh Konuları". Şehzade Korkut Kitabı. Ed. A. Ögke-M. F. Duman. Ankara: TDV Yay. 141-149.
Emecen, F. (2002). “Korkut, Şehzâde”. İslam Ansiklopedisi. C. 26. Ankara: TDV Yay. 205-207.
Kanatsız, A. (2013). Da’wah an-Nafs: Şehzade Korkud on Orf and Shari’a in the Ottoman Context=Da’vetü’n-Nefs: Şehzade Korkud’un Osmanlı'da Örf ve Şerîat Üzerine Düşünceleri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Sabancı Üniversitesi.
Öztürk, Şeyda (2020). “Şehzade Korkut'un Tartışmalı Tasavvufi Konular Hakkındaki Düşünceleri”. Şehzâde Korkut Kitabı Şehzade Korkut Kitabı. Ed. A. Ögke-M. F. Duman. Ankara: TDV Yay. 433-451.
Öztürk, Şeyda (2019). “Şehzâde Korkut’un Kitâbu Da’vetü’n-Nefsi’t-Tâlihâ ilâ A’mâli’s-Sâlihâ İsimli Eserinde Tasavvufa Dâir Görüşleri”. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi MJH 9 (2): 431-451.
Seydi, Kiraz (2020) “Şehzade Korkut’un Da’vetü’n-nefsi’t-tâlihâ ilâ a’mâli’s-sâlihâ İsimli Eserindeki Türkçe Manzumeler”. Şehzade Korkut Kitabı. Ed. A. Ögke-M. F. Duman. Ankara: TDV Yay. 293-312.
Şehzâde Korkud. Dâvetü’n-nefs (Kitâbu fi’t-Tasavvuf). Süleymaniye Ktp. Ayasofya/1763.
Şehzade Korkut Kitabı (2020). Ed. A. Ögke-M. F. Duman. Ankara: TDV Yay.
Tikriti, N. S. (2004). Şehzade Korkud (ca. 1468-1513) and the Articulation of Early 16th Century Ottoman Religious İdentity. Doktora Tezi. Illınois: The University of Chicago.
Uzunçarşılı, İ. H. (1966). “II.Bayezid‟in Oğullarından Sultan Korkud”. Belleten XXX (120): 539-601.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂNÇE (HARÎMÎ) | Harîmî, Şehzâde Korkud | Filiz Kılıç |
Görüntüle | ||
2 | VAHDET-NÂME (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Prof. Dr. Mehmet Sarı |
Görüntüle | ||
3 | GARÎB-NÂME (ÂŞIK) | Âşık Paşa, Âşık | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
4 | U’CÛBETÜ'L-GARÂYİB FÎ NAZMİ’L-CEVÂHİRİ’L-ACÂYİB (BAHÂ) | Bahâ, Bahâeddîn ibn Abdurrahmân-ı Magalkaravî | Prof. Dr. Mustafa Arslan |
Görüntüle | ||
5 | KISSA-İ İSKENDER (HAMZAVÎ) | Hamzavî | Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ |
Görüntüle | ||
6 | BAHRÜ'L-HAKÂYIK (HATÎBOĞLU) | Hatîboğlu | Prof. Dr. Vahit Türk |
Görüntüle | ||
7 | GÜLZÂR-I MA’NEVÎ / GÜLZÂR / DÎVÂN-I GÜLZÂR / KİTÂB-I GÜLZÂR (İBRÂHÎM TENNÛRÎ) | İbrâhîm Tennûrî | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
8 | GÜLŞEN-İ NİYÂZ (İBRÂHÎM TENNÛRÎ ?) | İbrâhîm Tennûrî | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
9 | [DÎVÂNÇE] (ÂŞIK) | İbrâhîm Tennûrî | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
10 | DÂSTÂN-I SÂHİB-KIRÂN (KIRŞEHİRLİ ÎSÂ) | ÎSÂ, Kırşehirli Îsâ | Dr. Öğr. Üyesi Musa Tılfarlıoğlu |
Görüntüle | ||
11 | DÂSTÂN-I DUHTER HİKÂYE-İ YAHUDÎ (KIRŞEHİRLİ ÎSÂ) | ÎSÂ, Kırşehirli Îsâ | Dr. Öğr. Üyesi Musa Tılfarlıoğlu |
Görüntüle |