KİTÂB-I MUKADDİME-İ EBU’L-LEYSİ’S-SEMERKANDÎ
fıkıh kitabı
Ebu’l-Leysi’s-Semerkandî (d. ?/? - ö. ?/?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


İslam’ın şartları, farzın çeşitleri, namaz ve abdest, temizlik, sünnet gibi konular üzerine yapılmış satıraltı bir tercüme.

Orijinali Ebü’l-Leys İmâmü’l-hüdâ Nasr b. Muhammed b. Ahmed b. İbrâhîm es-Semerkandî (ölümü M. 983) tarafından yazılmıştır. Eserin asıl adı el-Mukaddime, Mukaddimetü’s-Salât veya Mukaddime fi’s-Salât olarak bilinir.

Eser, Hanefi mezhebinin kurallarına göre yazılmış bir fıkıh kitabıdır. İslam’ın şartları ve namaz, farzın çeşitleri, namazın önemi, abdestsizliğin çeşitleri, temizlik, suyun çeşitleri, namazın farzları, namazın vacipleri, namazın sünnetleri, abdestin farzları, abdestin sünnetleri, istinca, abdestin alınışı ve abdest duaları, taharetin çeşitleri, abdestin çeşitleri, bazı dinî terimlerin açıklanması, akait konuları eserin muhtevasını oluşturur. Dinî terimlerin bazısı soru-cevap yöntemiyle ele alınmıştır. Konular ayet ve hadislere yer verilerek işlenmiştir. Bu hususta fıkıh âlimlerinin görüşlerine de yer verilmiştir (Özkan 2018: 23).

Eser, Türk diline ilk defa Sultan Kayıtbay (1468-1496) döneminde Memlûk sahasında tercüme edilmiştir. Eserin Memlûk-Kıpçak Türkçesi özellikleri gösteren iki yazma nüshası önemlidir. Bunlardan ilki İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi Ayasofya Bölümü 1451 numarada; ikincisi Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğü Kütüphanesi’nde (Uzluk Nüshası olarak adlandırılır) muhafaza altındadır. Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğü’nde korunmakta olan nüsha, Ayasofya Nüshasından en az 50 yıl daha evvel istinsah edilmiştir (1451; 1501-1516). Ayasofya Nüshası 47 varak, diğer nüsha ise 53 varaktan oluşmaktadır. Bu iki nüsha dışında eserin Anadolu sahasında yapılmış çok sayıda tercümesi de kütüphanelerde mahfuzdur. Eserin Memlûk sahasına ait nüshaları üzerine Zajaczkowski (1959; 1962); Toparlı (1987) ve Özkan (1994; 2018)’ın çalışmaları bulunmaktadır.

Eserden Örnekler


(32b-33a) kaçan dilese kişi avdaz almak yugay iki elin üç kez aydagay başlaram ulu Taŋrı adı birle dahı şükr ider men Allāha din-i İslām üstine andan soŋra istincā eyleye kaçan dükense istincādan aydagay yā ilāhi kılgıl meni tövbe idicilerden kılgıl meni arıdıcılardan kılgıl meni sālih kullaruŋdan kılgıl meni anlardan korku yokdur anlara dahı kaykırmak yok anlara dahı bir rivāyetde şükr Allāha düşürdi kökden arı su dahı İslāmı nūr kıldı dahı delil kıldı senüŋ cennetüŋe ni’metlü cennetüŋe yā ilāhi sakla uyatlugumı dahı yap uyatlugumı (Özkan 2018: 98-99).

Kaynakça


Özkan, Abdurrahman (2018). Kitâb-ı Mukaddime-i Ebu’l-Leysi’s-Semerkandî (Giriş-İnceleme-Metin-Dizinler-Tıpkıbasım). Konya: Palet Yay.

Özkan, Abdurrahman (1994). Kitâb-ı Mukaddime-i Ebu’l-Leysi’s-Semerkandî, İmla-Gramer-Tenkitli Metin-İndeks. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Şimşek, Yaşar (2018). “Özkan, Abdurrahman (2018). Kitâb-ı Mukaddime-i Ebu’l-Leysi’s-Semerkandî (Giriş-İnceleme-Metin-Dizinler-Tıpkıbasım). Palet Yayınları, Konya, 275 s. ISBN: 978-605-2338-60-5”. Gazi Türkiyat. 23: 237-239.

Toparlı, Recep (1987). Kitâb-ı Mukaddime-i Ebu’l-Leysi’s-Semerkandî (Transkripsiyonlu Metin-İndeks-Orijinal Metin). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yay.

Zajaczkowkski, Ananiasz (1959). “Mamelucko-kipczacki przeklad arabskiego traktatu Mukaddima Abu-l-Lait as-Samarkandi.” Rocznik Orientalistyczny, XXX/1: 73-99.

Zajaczkowkski, Ananiasz (1962). Le traite Arabe Mukaddima d’Abou-l-Lait as-Samarkandi, en version Mamelouk-Kiptchak (Ms. İstanbul, Aya Sofya 1451). Warszawa.

Atıf Bilgileri


Şimşek, Yaşar. "KİTÂB-I MUKADDİME-İ EBU’L-LEYSİ’S-SEMERKANDÎ". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/kitab-i-mukaddime-i-ebul-leysis-semerkandi. [Erişim Tarihi: 03 Haziran 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 KISASU’L-ENBİYÂ Rabgûzî, Nâsırü’d-din b. Burhânü’d-din Rabgûzî Prof. Dr. Gülden Sağol Yüksekkaya
Görüntüle
2 HÜSREV Ü ŞÎRÎN Kutb Prof. Dr. Dilek Ergönenç
Görüntüle
3 NEHCÜ’L-FERÂDÎS Mahmûd bin 'Alî Prof. Dr. Gülden Sağol Yüksekkaya
Görüntüle
4 KİTÂBU’L-İDRÂK Lİ LİSÂNİ’L-ETRÂK EBÛ HAYYÂN, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân al-Gırnatî / al-Endulusî Prof. Dr. AYŞE MELEK ÖZYETGİN
Görüntüle
5 ZEHVÜ’L-MÜLK FÎ NAHVİ’T-TÜRK Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân al-Gırnatî / al-Endulusî Hüseyin Yıldız
Görüntüle
6 KİTÂBU’L-EF’ÂL FÎ LİSÂNİ’T-TÜRK Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân al-Gırnatî / al-Endulusî Hüseyin Yıldız
Görüntüle
7 NEFHATU’L-MİSK FÎ SÎRATİ’T-TÜRK Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân al-Gırnatî / al-Endulusî Hüseyin Yıldız
Görüntüle
8 KİTÂBU GÜLİSTÂN Bİ’T-TÜRKÎ / GÜLİSTÂN TERCÜMESİ Seyf-i Sarâyî Dr. Öğr. Üyesi YAŞAR TOKAY
Görüntüle
9 SÜHEYL Ü GÜLDÜRSÜN Seyf-i Sarâyî Dr. Öğr. Üyesi YAŞAR TOKAY
Görüntüle
10 MU’ÎNÜ'L-MÜRÎD İslâm, Şeyh İslâm Prof. Dr. Dilek Ergönenç
Görüntüle