KİTÂB-I CİHÂN-NÜMÂ / NEŞRÎ TÂRÎHİ (NEŞRÎ)
tarih kitabı
Neşrî, Mehmed Neşrî Efendi, Hüseyin bin Eyne Bey ? (d. ? - ö. 926-927 ?/1519-20 - 1520-21 ?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


II. Bâyezîd devri ilim adamlarından Müderris  Mevlana Neşrî'nin eseri. Kitâb-ı Cihân-nümâ adıyla yazılan ve 898/1492 tarihinde tamamlanıp padişaha sunulan eser (Unat ve Köymen 1995: XI) Neşrî Târîhi olarak da tanınmıştır. 14 ve 15. yüzyıl Osmanlı tarihi olayları hakkında tafsilatlı bilgilerin yer aldığı kitap ilk tenkitli tarih olması açısından oldukça önem arz etmektedir.

Müverrih, Kitâb-ı Cihân-nümâ'nın sebeb-i telif bölümünde  diğer ilimlere dair eserlerin çok olduğunu, ancak tarih alanındaki kitapların dağınık bir halde bulunduğunu, hiçbir tarihin zamanındaki hadiseleri yansıtmadığını ve Türkçe olarak yazılmadığını belirtip bu nedenlerle metni kaleme aldığını belirtmiştir.

Neşrî Târîhi'nde yaratılıştan başlanarak Neşrî'nin yaşadığı döneme kadar olan olaylar anlatılmıştır. Müverrih, eserin ilk beş bölümü II. Mehmed, Oğuz Han’dan başlayıp kendi zamanına kadar gelen Osmanlı Devleti tarihini ise II. Bâyezîd devrinde temize çektiğini belirtmiştir (Özcan 2007:20). Neşrî Tarîhi altı bölümden oluşan bir dünya tarihidir. Ancak eserin Osmanlı tarihi öncesi ve Osmanlı tarihi dönemine kadarki olayları kapsayan altıncı bölümü günümüze ulaşmıştır. Bu kısmın ilk tabakasında Türklerden, yaşam şekillerinden, sosyal hayatlarından, giyim-kuşamlarından, dinî inanışlarından, İslamiyet'e geçiş süreçlerinden bahsedilmekte ve bu bölümün hemen sonrasında Anadolu Selçukluları ve Anadolu Beylikleri hakkında bilgi verilmektedir. Son tabakada ise kuruluştan II. Bâyezîd devri ortalarına kadar gelen Osmanlı tarihi yer almaktadır . Eser, II. Bâyezîd'e yazılmış bir methiye ile bitirilmiştir. 

Kitâb-ı Cihân-nümâ'nın Fâtih Sultan Mehmed’in vefatına kadarki  kısmı Faik Reşit Unat ve Mehmet Altay Köymen tarafından Kitâb-ı Cihannümâ-Neşrî Tarihi adıyla eski ve yeni harflerle iki cilt hâlinde yayımlanmıştır (1949-1957, 1983-1984, 1987).  Franz Taeschner de Theodor Menzel metniyle Manisa nüshasının faksimile neşrini gerçekleştirmiştir (1951).

Müverrihin biyografisi için bk. “Neşrî, Mehmed Neşrî Efendi, Hüseyin bin Eyne Bey ?”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü.  http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nesri-mehmed-nesri-efendi-huseyin 

Eserden Örnekler


Kitâb-ı Cihân-nümâ'dan

Rivâyetdür ki, Sırf kafirleri ki cem' olmuşlardı, sürüb togrı Edirne'ye yakın geldiler. Şahin Lala dahi hazır olan gazilerle küffârı karşılayub akşam karangusında tabl-baz kakub, Allahu Teâlâya sıgınub, tekbir getirüb, Şahin Lala, gazilerle şahin kargaya girer gibi kâfirün üzerine ugradı. Kâfir konub oturdı. Heman ki tabl-bâz avazın kâfirler işitdi, birbirine tokundı. Atları ürküb, küffâr birbirini kırdı. Meriç kenârunda idi. Kâfirün ekseri suya döküldi, kırıldı. Ol kâfirlerden sehl kâfir kurtuldı. Kalanı heb kırıldı. Bazınun ardınca varub yolda kırdılar. Şimdi ol yirün adına Sırf-Sındugı dirler. Çünki Hakkun avniyle küffâr helâk olub gitdi. Bu tarafdan Murad Han Gazi işitdi kim kâfir münhezim olmuş, devletle dönüb yine Bursa'ya gelüb ogulların sünnet idüb, anda Yini-Şehir'de bir imâret yapub bir derviş ki ana Pustîn-pûş dirlerdi, ana dahi bir zâviye yapıvirdi. Ve Bilecük'de bir cuma' mescidi yapub ve kendüye Bursa hisarunda sarayda kapu dibinde bir cami' yapdı. Ve Kapluca'da dahi bir imâret yapub üzerine medrese yapdı. ( Unat ve Köymen 1995: 203)

Kaynakça


Özcan, Abdülkadir (2007). “Neşrî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 33. İstanbul: TDV Yay. 20-22.

Tekindağ, Şehabeddin (1964). “Neşrî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 9. İstanbul: MEB Yay. 212-214.

Taeschner, Franz (1951). “Neşrî Tarihi Elyazıları Üzerine Araştırmalar”. Belleten, XV (60): 497-505.

Unat, Faik Reşit ve M. Köymen (2014). Mehmed Neşrî, Kitâb-ı Cihân-nümâ - Neşrî Târîhi. 2 C. Ankara: TTK Yay.

Atıf Bilgileri


Özbek Arslan, Necmiye. "KİTÂB-I CİHÂN-NÜMÂ / NEŞRÎ TÂRÎHİ (NEŞRÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/kitab-i-cihan-numa-nesri-tarihi-nesri-tees-1776. [Erişim Tarihi: 18 Haziran 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (NEŞRÎ) Neşrî, Mehmed Neşrî Efendi, Hüseyin bin Eyne Bey ? Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
2 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
3 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
4 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
5 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
6 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
7 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
8 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
9 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
10 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
11 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle