- Yazar Biyografisi (TEİS)
Za‘îfî, Pîr Muhammed - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Tuba Onat Çakıroğlu
- Eser Yazılış Tarihi:1556
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Pendname
- Yayın Tarihi:04/10/2022
KİTÂB-I BOSTÂN-I NASÂYİH/ TERCÜME-İ PEND-İ ATTÂR (ZA‘ÎFÎ)
Pend-nâme TercümesiZa‘îfî, Pîr Muhammed (d. 900 (?)/1494-95 (?) - ö. 964'ten sonra/1557'ten sonra)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Feridüddin Attar’ın Pend-nâme isimli Farsça eserinin Za‘îfî tarafından kaleme alınan tercümesi. Mesnevi nazım şekliyle, fâ‘ilâtün fâ‘ilâtün fâ‘ilün vezninde kaleme alınan eser 1573 beyittir. Eserde ahlâk ve adâba dair nasihatler bulunur.
Klâsik Türk edebiyatında müellifler günümüz tercüme anlayışında olduğu gibi birebir aktarmak yerine, esere birtakım ilâveler yapmışlardır. Za‘îfî de geleneğe uygun bir biçimde Pend-nâme metninin çevirisi haricinde bazı bölümleri ilave etmiştir. Kitâb-ı Bostân-ı Nasâyıh, tevhid, na‘t, din büyüklerine övgü ile başlar. Daha sonra devrin sultanı Kanûnî methiyesi ve eserin yazılma sebebini anlatan bir manzume bulunur. Münâcât bölümünden sonra nasihatler yer alır. Konuların ele alınması bakımından eser, Attar’ın Pend-nâme’si ile benzerlik gösterir. Tercümenin sonuna şair orijinal bir bölüm ilave eder. Eser bir hâtime ile tamamlanır. Hâtime bölümünde şair Şeyh Sadi ve Hâce Attâr’a dua eder.
Eserde yer alan konular incelendiğinde Pend-nâme tercümesinin yer aldığı kısımda nasihatlerin daha çok dinî kurallardan ve tasavvufî hayattan bahsettiği görülür. Kitâb-ı Bostân-ı Nasâyıh’ın Pend-nâme tercümesinden sonra yer alan 586 beyitlik ek kısmı “Hikmet”, “Pend” veya “Latîfe” başlığı altında daha çok sosyal hayata ait konuları ihtiva eder. Bu bölümdeki konularla Pend-nâme’deki konular zaman zaman benzerlik gösterir. Ancak sosyal hayatla ilgili konular işlenirken halk ve devlet büyükleri yerine göre tenkit edilmiştir. Şair yaşadığı devirdeki inanışları eleştirir ve halkı uyarır. Eser böylece kaleme alındığı devrin inanışlarını yansıtmış ve tarihî hadiselere de ışık tutmuştur.
Kitâb-ı Bostân-ı Nasâyıh/Tercüme-i Pend-i Attâr, atasözleri, deyimler, âdet ve gelenekleri ihtiva etmesi bakımından kültürel anlamda kıymetli bir eserdir. Sade ve akıcı bir üslûbu vardır. Halk söyleyişlerine ve inanışlarına yer veren şairin Türkçe kelimeleri aruz veznine rahatlıkla uydurması eserin dili bakımından önem arz eder.
Eserin dört nüshası bulunmaktadır. Eser üzerine Abdülhakim Koçin bir yüksek lisans tezi hazırlamıştır (1991). Eser, Ümit Tokatlı tarafından Kitâb-ı Bostân-ı Nesâyih ismiyle yayımlanmıştır (1996).
Şairin biyografisi için bk. “Za‘îfî, Pîr Muhammed”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/zaifi-pir-muhammed
Eserden Örnekler
Kişiye kimlerle musâhabet ve kimlerden perhiz lâzımdur anı beyân ider:
Dört kerâmet virdi Allah âdeme
Kimde var ol irdi kadr-i a‘zama
Biri tâze rûyda rûy-ı hasen
K’ola hûy-ı nîkû hem sîmîn beden
Hem biri hıfz-ı emânet iy püser
Biri pâk itmek hiyânetden nazar
Her kime hak virdi bu dördi yakîn
Oldı ol perhiz-kâr u ehl-i dîn
Her ki senüñ ‘aybuñ ide ile fâş
Anı dost idinme ur başına taş
Eski düşmen dost olur sanma sen
Düşmen olmaz dost olan eskiden
Hamr içenlerle hazer kıl olma dost
Ol ırâğ anda k’ola bî-mağz-ı post
Şol gânî kim eyler ol me‘n-i zekât
Dûr ol andan sende oldukça hayât
Yüz sürerse dahı pâyuña çü kul
Senden assı dileyenden dûr ol
Assı yeynilerden ırağ ol müdâm
Kim anuñ hasmı olur Rabbü’l-enâm (Koçin 1991:182)
Kaynakça
Coşkun, Vildan S. (2013). “Za‘îfî”. İslâm Ansiklopedisi. C.44. İstanbul: TDV Yay. 103-104.
Koçin, Abdülhakim (1991). Za‘îfî ve Bustân-ı Nasâyıh’i: İnceleme ve Tenkitli Metin. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
Tokatlı, Ümit (1996). Kitâb-ı Bostân-ı Nesâyih. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | KİTÂB-I BÂG-I BEHİŞT (ZA‘ÎFÎ) | Za‘îfî, Pîr Muhammed | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
2 | KİTÂB-I GÜLŞEN-İ SÎMURG/TERCÜME-İ MANTIKU'T-TAYR (ZA‘ÎFÎ) | Za'îfî, Pîr Muhammed (1495?-1557'den sonra) | Doç. Dr. Muhittin Turan |
Görüntüle | ||
3 | KİTÂB-I NİGÂRİSTÂN-I ŞEHRİSTÂN-I DIRAHTİSTÂN-I SEBZİSTÂN (ZA'ÎFÎ) | Za'îfî, Pîr Muhammed | Prof. Dr. Fatma Büyükkarcı Yılmaz |
Görüntüle | ||
4 | KİTÂB-I SERGÜZEŞT-İ ZA'İFÎ MA'A FÂL-I MURGÂN (ZA‘ÎFÎ) | Za‘îfî, Pîr Muhammed | Doç. Dr. Vildan Coşkun |
Görüntüle | ||
5 | KİTÂB-I GÜLŞEN-İ MÜLÛK (ZA‘ÎFÎ) | Za'îfî, Pîr Muhammed | Dr. Öğr. Üyesi Fazile Eren Kaya |
Görüntüle | ||
6 | MÜNŞE'ÂT-I MÜTENEVVİ'A (ZA‘ÎFÎ) | Za'îfî, Pîr Muhammed | Doç. Dr. Hasan Gültekin |
Görüntüle | ||
7 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
8 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
9 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
10 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
11 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
12 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
13 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
14 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
15 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
16 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |