KİTÂB-I BOSTÂN-I NASÂYİH/ TERCÜME-İ PEND-İ ATTÂR (ZA‘ÎFÎ)
Pend-nâme Tercümesi
Za‘îfî, Pîr Muhammed (d. 900 (?)/1494-95 (?) - ö. 964'ten sonra/1557'ten sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Feridüddin Attar’ın Pend-nâme isimli Farsça eserinin Za‘îfî tarafından kaleme alınan tercümesi. Mesnevi nazım şekliyle, fâ‘ilâtün fâ‘ilâtün fâ‘ilün vezninde kaleme alınan eser 1573 beyittir. Eserde ahlâk ve adâba dair nasihatler bulunur.  

Klâsik Türk edebiyatında müellifler günümüz tercüme anlayışında olduğu gibi birebir aktarmak yerine, esere birtakım ilâveler yapmışlardır. Za‘îfî de geleneğe uygun bir biçimde Pend-nâme metninin çevirisi haricinde bazı bölümleri ilave etmiştir. Kitâb-ı Bostân-ı Nasâyıh, tevhid, na‘t, din büyüklerine övgü ile başlar. Daha sonra devrin sultanı Kanûnî methiyesi ve eserin yazılma sebebini anlatan bir manzume bulunur. Münâcât bölümünden sonra nasihatler yer alır. Konuların ele alınması bakımından eser, Attar’ın Pend-nâme’si ile benzerlik gösterir. Tercümenin sonuna şair orijinal bir bölüm ilave eder. Eser bir hâtime ile tamamlanır. Hâtime bölümünde şair Şeyh Sadi ve Hâce Attâr’a dua eder.

Eserde yer alan konular incelendiğinde Pend-nâme tercümesinin yer aldığı kısımda nasihatlerin daha çok dinî kurallardan ve tasavvufî hayattan bahsettiği görülür. Kitâb-ı Bostân-ı Nasâyıh’ın Pend-nâme tercümesinden sonra yer alan 586 beyitlik ek kısmı “Hikmet”, “Pend” veya “Latîfe” başlığı altında daha çok sosyal hayata ait konuları ihtiva eder. Bu bölümdeki konularla Pend-nâme’deki konular zaman zaman benzerlik gösterir. Ancak sosyal hayatla ilgili konular işlenirken halk ve devlet büyükleri yerine göre tenkit edilmiştir. Şair yaşadığı devirdeki inanışları eleştirir ve halkı uyarır. Eser böylece kaleme alındığı devrin inanışlarını yansıtmış ve tarihî hadiselere de ışık tutmuştur.

Kitâb-ı Bostân-ı Nasâyıh/Tercüme-i Pend-i Attâr, atasözleri, deyimler, âdet ve gelenekleri ihtiva etmesi bakımından kültürel anlamda kıymetli bir eserdir. Sade ve akıcı bir üslûbu vardır. Halk söyleyişlerine ve inanışlarına yer veren şairin Türkçe kelimeleri aruz veznine rahatlıkla uydurması eserin dili bakımından önem arz eder.

Eserin dört nüshası bulunmaktadır. Eser üzerine Abdülhakim Koçin bir yüksek lisans tezi hazırlamıştır (1991). Eser, Ümit Tokatlı tarafından Kitâb-ı Bostân-ı Nesâyih ismiyle yayımlanmıştır (1996). 

Şairin biyografisi için bk. “Za‘îfî, Pîr Muhammed”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/zaifi-pir-muhammed  

Eserden Örnekler


Kişiye kimlerle musâhabet ve kimlerden perhiz lâzımdur anı beyân ider:

Dört kerâmet virdi Allah âdeme
Kimde var ol irdi kadr-i a‘zama


Biri tâze rûyda rûy-ı hasen
K’ola hûy-ı nîkû hem sîmîn beden


Hem biri hıfz-ı emânet iy püser
Biri pâk itmek hiyânetden nazar


Her kime hak virdi bu dördi yakîn
Oldı ol perhiz-kâr u ehl-i dîn


Her ki senüñ ‘aybuñ ide ile fâş
Anı dost idinme ur başına taş


Eski düşmen dost olur sanma sen
Düşmen olmaz dost olan eskiden


Hamr içenlerle hazer kıl olma dost
Ol ırâğ anda k’ola bî-mağz-ı post


Şol gânî kim eyler ol me‘n-i zekât
Dûr ol andan sende oldukça hayât


Yüz sürerse dahı pâyuña çü kul
Senden assı dileyenden dûr ol


Assı yeynilerden ırağ ol müdâm
Kim anuñ hasmı olur Rabbü’l-enâm (Koçin 1991:182)

Kaynakça


Coşkun, Vildan S. (2013). “Za‘îfî”. İslâm Ansiklopedisi. C.44. İstanbul: TDV Yay. 103-104.

Koçin, Abdülhakim (1991). Za‘îfî ve Bustân-ı Nasâyıh’i: İnceleme ve Tenkitli Metin. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Tokatlı, Ümit (1996). Kitâb-ı Bostân-ı Nesâyih. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Onat Çakıroğlu, Tuba. "KİTÂB-I BOSTÂN-I NASÂYİH/ TERCÜME-İ PEND-İ ATTÂR (ZA‘ÎFÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/kitab-i-bostan-i-nasayih-tercume-i-pend-i-attar-za-ifi. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 KİTÂB-I BÂG-I BEHİŞT (ZA‘ÎFÎ) Za‘îfî, Pîr Muhammed Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
2 KİTÂB-I GÜLŞEN-İ SÎMURG/TERCÜME-İ MANTIKU'T-TAYR (ZA‘ÎFÎ) Za'îfî, Pîr Muhammed (1495?-1557'den sonra) Doç. Dr. Muhittin Turan
Görüntüle
3 KİTÂB-I NİGÂRİSTÂN-I ŞEHRİSTÂN-I DIRAHTİSTÂN-I SEBZİSTÂN (ZA'ÎFÎ) Za'îfî, Pîr Muhammed Prof. Dr. Fatma Büyükkarcı Yılmaz
Görüntüle
4 KİTÂB-I SERGÜZEŞT-İ ZA'İFÎ MA'A FÂL-I MURGÂN (ZA‘ÎFÎ) Za‘îfî, Pîr Muhammed Doç. Dr. Vildan Coşkun
Görüntüle
5 KİTÂB-I GÜLŞEN-İ MÜLÛK (ZA‘ÎFÎ) Za'îfî, Pîr Muhammed Dr. Öğr. Üyesi Fazile Eren Kaya
Görüntüle
6 MÜNŞE'ÂT-I MÜTENEVVİ'A (ZA‘ÎFÎ) Za'îfî, Pîr Muhammed Doç. Dr. Hasan Gültekin
Görüntüle
7 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
8 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
9 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
10 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
11 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
12 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
13 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
14 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
15 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
16 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle