- Yazar Biyografisi (TEİS)
? - Madde Yazarı: Araş. Gör. Dr. Yasemin Karakuş
- Eser Yazılış Tarihi:H. 1134
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:18. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Mensur Hikâye
- Yayın Tarihi:31/07/2022
KİTÂB-I BERRÂŞÂN MÂ-BEKRİYÂN CÂLİBÜ'S-SÜRÛR VE DÂFİ'U'L-GUMÛM
tiryaki ve sarhoşlara dair mensur hikâye?
ISBN: 978-9944-237-87-1
Orijinal ismi Kitâb-ı Berrâşân mâ-Bekriyân Câlibü’s-sürûr ve Dâfi‘ü’l-gumûm olan eser, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’nde T1854 numarada Tiryaki ve Sarhoşlar Hikâyesi adı ile kayıtlıdır. Müellifi bilinmeyen bu eser, 1134/1721-1722 yılında yazılmış, o dönemde tercümanlık faaliyetini sürdüren Fenerli Rum ailelerden birine mensup olan ve eserde “sehâda Hâtem-i Tâî” olarak nitelendirilen Eflak voyvodası İskerletzâde Nikolay (Nikolas Mavrokordatos)’a ithaf edilmiştir. Eserin yazarı bade içenler ile tiryakiler zümresinin birbiriyle olan cenglerini latifeler şeklinde anlattığını, bu eseri yazmaktaki muradının İskerletzâde’nin oğlunun ilim tahsilinde yorulduğunda bu latifelere bakması ve kalbinin ferahlaması olduğunu ifade etmektedir.
Afyon ve şaraptan uzak durulması gerektiği konusunda eğiticilik yönü ile ön plana çıkan metin, belirli olmayan bir zaman ve mekânda, hayalî kahramanlar (Mest-i Dâim, Çocuk Korkudan, Gürbe Kaçuran, Arak-nûş-ı Bî-meze, Nahîf-i Bî-mecâl, Dü-pây-ı Bî-ser gibi sembolik isimler kullanılmıştır) ve fantastik olaylar üzerinden tarih eserlerinin üslubuyla mizahı bir araya getirmektedir. Tiryakiler ve sarhoşların birbirleriyle olan mücadelelerinin anlatıldığı hikâyede iki düşman zümre barışmış ancak bu barış eserin yazıldığı dönemde son bulmuştur. Bu dönemde şaraba su katılması, berş-i Rahikî’nin farklı maddeler katılmak suretiyle bozulması, kahvehanelerin kapanması gibi toplumsal hayata dair ipuçları, hikâyenin akışı içerisinde ifade edilmiştir.
Mensur hikâye şeklinde yazılan bu eserde yer yer düşman tarafların cenge çıkarken savaş meydanında okuduğu beyitler yer almaktadır. Bunlardan en dikkat çekeni XVI. yüzyıl şairlerinden berş ve afyon mübtelalığı ile bilinen Yusuf Nuri Efendi’nin “berraşlar” redifli şiiridir.
Eser, Yasemin Karakuş tarafından yayına hazırlanmaktadır.
Eserden Örnekler
Râviyân-ı acâib-beyân ü nâkilân-ı garâib-nişân bu yüzden söz kasrına bünyâd urup bu gûne hikâyet iderler ki devr-i sünbülede burûc-ı şemsün kavs-i tahtında zühre kevkebine mensûb şehr-i mu‘azzamada câbecâ müzeyyen kahvehaneler olup yevmen fe yevmen zümre-i tiryâkiyân cem‘olup bu âlem-i fânîde zevk u safâlar iderlerdi. Kezâlik bâde-nûşân dahı meygedelerinde zu‘mlarınca cem‘ olup bâde nûş iderlerdi. Meger bir gün zümre-i tiryâkiyândan bir merd ki nâmına Çocuk Korkudan dimekle ma‘rûf idi, bir dükkân kenarında oturup keyfin yiyüp tamâm cevcevi vaktinde bir serhoş meyhaneden konagına giderken gözi bu yâdigâra rast gelüp vaz‘-ı kıyâfeti hoşuna gelüp hemân karşusına gelüp Baba Tiryâkî kanı burnun kanı kulagun diyüp başından sarıgın çözüp boynuna takup çamurlara süriyerek getürüp gitdi. Halk aslâ men‘ idemediler. Hâsılı togrı meyhâneye getürüp yârân size bir mashara getürdüm didi. Bekrîler mest olmagın oynat görelüm didiler. Bu bekrî dahı bu cânı otur kalk otur kalk diyü ol kadar oynatdı ki gayrı liyâkati kalmayup bayıldı. Ayagından sürüyüp bir balçıga atdı. Hâsılı bu cân dahı yatarak aklı gelüp başına gelen serencâmın bir kâtibe yazdurup togrı dîvân-ı kahveye gelüp feryâd iderek re’îs-i tiryâkiyân Hasan Dede’ye ‘arzuhâlin sundı. Ve lisânen dahi ahvâlini nakl eyledi. Hasan Dede be-âvâz-ı bülend okuyup mazmûna vâkıf oldı. Yer yer pehlevânân-ı tiryâkiyân bekrîlerden çekdükleri eziyyetleri şikâyet eyleyüp elbetde serhoşlardan dâdımız alıvir didiler. Meger çok tiryâkî pehlevânı eziyyet-i serhoşândan feryâda gelmişler imiş. Hasan Dede bir zamân mütefekkir olup sonra eyitdi: Ey serfirâzân-ı berrâşân çünki bekrîlerden hâlinüz perîşândur. Sizler dahı her birinüz pehlevânlarsız imdi size izn bekrîlere ne kadar cefâ idebilirseniz idin didi. Kendi dahı bir nâme yazup bekrîler serdârı olan Mest-i Dâ’im’e irsâl eyledi. (Mavrokordatos (?) (yz.): 4a-4b).
Kaynakça
Mavrokordatos (?) (yz.).Tiryaki ve Sarhoşlar Hikâyesi. İstanbul Üniversitesi, Nadir Eserler Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar Bölümü, T1854.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
| # | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) | Hıfzî | Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR |
Görüntüle | ||
| 2 | NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) | Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin | Diğer Aybala Sena KÜTÜK |
Görüntüle | ||
| 3 | DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) | Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
| 4 | TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullah Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
| 5 | TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
| 6 | TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
| 7 | DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) | Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi | Diğer Ahmet Serdar Erkan |
Görüntüle | ||
| 8 | MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) | Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) | Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN |
Görüntüle | ||
| 9 | AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) | Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi | Diğer Nükran ERBAŞ Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler |
Görüntüle | ||
| 10 | DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) | Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi | Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk |
Görüntüle |