KİTÂB-I ATALAR / KİTÂB-I ATALAR SÖZİ / ATALAR SÖZÜ (?)
atasözü derlemesi
?

ISBN: 978-9944-237-87-1


Yazarı ve telif tarihi bilinmeyen 15. yüzyıla ait atasözleri mecmuası. Kitâb-ı AtalarKitâb-ı Atalar Sözi ve Atalar Sözü gibi adlarla tanınan eserin, biri Süleymaniye Kütüphanesi, Fâtih Koleksiyonu, nu. 3543 ve diğeri Fransa Milli Kütüphanesi, nu. Turc237 olmak üzere iki nüshası tespit edilmiştir. 42 sayfadan oluşan ve 697 atasözü içeren Süleymaniye nüshası, Mevlânâ Şemseddin (ö. 816-20/1413-17) adındaki bir tıp bilgininin yazdığı Teshîl adlı tıp metninin sonunda yer almaktadır. Nüshanın istinsah tarihi bilinmemektedir.  932/1526 tarihinde kaleme alınmış olan Paris nüshası ise 47 sayfadan oluşmakta ve 659 atasözü içermektedir. 

Eserdeki atasözleri elifba sırası gözetilmeden derlenmiştir. Eski Anadolu Türkçesi özellikleri gösteren metnin dili oldukça sadedir. Atasözü araştırmaları için temel başvuru kaynaklarından olan Kitâb-ı Atalar, günümüze kadar ulaşmış pek çok atasözü içeren en eski atasözü mecmualarından biridir.

Kitâb-ı Atalar üzerinde Tuncay Böler’in tenkitli neşir çalışması bulunmaktadır (2022). Böler’in bu çalışması toplam 781 atasözü içermektedir. İnceleme bölümünde eserin yazım, ses, biçim ve söz dizimi özellikleri üzerinde durulmuş; çalışmaya bağlamlı dizin ve sözlük bölümleri de eklenmiştir. Kitabın sonunda her iki nüshanın tıpkıbasımı yer almaktadır.

Eserden Örnekler


Kitâb-ı Atalar'dan

Bahil cennete girmez, girirse de rahmet bulmaz. 

Bal dimegile agız tatlu olmaz. 

Bir sınadugun bir dahı sınamak şumdur. 

Digü dinleyen kendü aybın işidür. 

El eli yur, iki el yüzi yur. 

Hicden yok yigdür. 

Koyuna gücile varan köpek assı eylemez. 

Kurd enügi yine kurd olur. 

Mescid yıkıldısa mihrab yerindedür. 

Önin anlamayan sonın tanlar. 

Ya hirk eyle ya terk. (Böler 2022: 229, 231, 261, 279, 298, 344, 388, 391, 403, 419, 463)

Kaynakça


Aksan, Doğan (2014). Anadilimizin Söz Denizinde. İstanbul: Bilgi Yay.

Boratav, Pertev Naili (1954). “Quatre-Vingt Quatorze Proverbes Turcs du XVe Siécle, Restés”. Oriens, 7 (2): 223-249.

Böler, Tuncay (2018). “Kitāb-ı Atalar (Sözi) 15. Yüzyıla Ait Bir Atasözü Derlemesi”. Ayıp Kitabı. (ed. E. Gürsoy Naskali). İstanbul: Libra Kitapçılık ve Yay. 83-150

Böler, Tuncay (2022). Kitâb-ı Atalar (Sözi) 15. Yüzyıla Ait Bir Atasözü Derlemesi: Giriş-Dil İncelemesi-Metin-Bağlamlı Dizin-Tıpkıbasım. İstanbul: Kesit Yay.

İzbudak, Velet (1936). Atalar Sözü. İstanbul: TDK Yay.

Oy, Aydın (1972). Tarih Boyunca Türk Atasözleri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.

Oy, Aydın (1991). “Atasözü”. İslâm Ansiklopedisi. C. 4. İstanbul: TDV Yay. 44-46.

Soykut, İ. Hilmi (1974). Türk Atalar Sözü Hazinesi. İstanbul: Ülker Yay.

Yıldırım, Onur (2010). Et-Teshil fi't-Tıbb (Kitāb-ı Teshili'l-Mevlana Şemseddin) (İnceleme-Metin-Dizin). Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


ÖZKAN AKDAĞ, Ayşe. "KİTÂB-I ATALAR / KİTÂB-I ATALAR SÖZİ / ATALAR SÖZÜ (?)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/kitab-i-atalar-kitab-i-atalar-sozi-atalar-sozu. [Erişim Tarihi: 15 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
2 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
3 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
4 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
5 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
6 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
7 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
8 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
9 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
10 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle