KISSA-İ SALÂMÂN U ABSÂL (HOCA ABDÜLKERİM EFENDİ)
risale
Hoca Abdülkerim Efendi (d.1218?/1803-04? - ö. 1303/1886)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Abdülkerim Efendi’nin 16 sahifeden müteşekkil risalesi. Risalenin başında; “Bu risale hükema-i müteellihîn ve işrâkiyyîn mezhebi üzere ahvâl-i ârifîni beyan eder” açıklaması yer almaktadır. Abdülkerim Efendi Türkçe olarak kaleme aldığı bu risaleyi, bir mukaddime ve beş fasıl olarak tertip etmiştir. Mukaddimenin bahs-i evvelinde akli, bahs-i sânisinde ise hissî hazlar hakkında bilgi vermiş ve akli hazların hissî hazlardan daha üstün olduğuna dikkat çekmiştir. Birinci fasılda, asıl nüshası bugün elde olmayan ve Huneyn b. İshak tarafından Yunancadan Arapçaya tercüme edilen Salaman u Absal kıssasını nakletmiştir. Ancak bu kıssanın tamamını olduğu gibi tercüme etmeyip özetlemiştir. İkinci fasılda ise özet halinde verilen bu kıssanın te'vilini yapmıştır. Eserin üçüncü faslında İbn Sinâ’nın aslı henüz ele geçmemiş olan fakat Nasireddin Tûsî tarafından "Şerhü'l-İşârât"ta özetlenen Salaman u Absal kıssasının tamamını tercüme ettikten sonra, dördüncü fasılda da bu kıssanın te'vilini yapmıştır. Risalenin beşinci faslında ise âriflerin makamı hakkında bilgi vererek zâhid, âbid ve ârifi tanımlamış ve bunları birbirleriyle mukayese etmiştir.

Abdülkerim Efendi’nin  Kıssa-i Salaman u Absal adlı risalesi Ceride-i Askeriye Matbaası’nda 1299/1881-82 yılında basılmıştır. Risalenin, Erzurum Atatürk Üniversitesi Kütüphanesi, Seyfettin Özege Kitaplığı No: 7513'de kayıtlı nüshası üzerine Erdoğan Uludağ (1998) tarafından bir çalışma yapılmış ve Latin harflerine aktarılmıştır.

Eserden Örnekler


Mukaddime

Bahs-i evvel lezzât-ı akliyeyi isbât beyânındadır:

Lezzetin ta'a!luk ettiği kemâlât u idrâkât mütefâvitedir ve lezzetin müteallikâtı olan kemâlât u idrâkât iki kısımdır: Kısm-ı evvel kemâlât-ı idrâkât-ı hayvâniyye ve kısm-ı sânî kemâlât-ı idrâkât -ı akliyyedir.

Ve bu kısm-ı evvelden ba'zısı kuvve-i şeheviyyeye müte'allik olur. Uzv-ı zâ'ikin keyfiyyet-i halâvetle tekeyyüfi gibi vesa'ir havass-ı zâhire buna kıyâs oluna ve ba'zı dahi kuvve-i gazabiyyeye müte'al!ik olur. Tasavvur-ı galebe keyfiyyetiyle nefs-i hayvâniyyenin tekeyyüfi gibi ve ba'zı kuvâ-yı bâtınaya müte'al!ik olur. Vehmin ricâ yahut tezehhür ettiği şeyin sûretiyle tekeyyüfi gibi vesâ'ir kuvâ-yı bâtına buna kıyâs oluna.

Ve bu kemâlât-ı idrâkât-ı lezzât-ı nâbi'a ve cevher-i akl içün kemâl-i Hak-Te'âlâyı akla mümkün olan ta'akkul ile ta'akkul eylemesidir. Zirâ ala mâ-hüve aleyh ta'akkul vâcib-i vâcibin gayriye mümkün değildir. Bundan sonra cevher-i âkil-i vâcibin sâ'ir ma'lûlat mer'iyesini bilâ-imtiyâz beyne'I-âkil ve'l-ma'kûl-ı ta'akkul ile akl-ı müstesât olmasıdır.

Bu kemâlün âkile hayr olmasında şüphe yoktur. Bu sûretde âkil lâ-cerem bu kemâl ve bu kemâli idrâk ile mütelezzizdir. Lezzet-i akliyye de bundan ibârettir (Abdülkerim b. Hüseyin 1299).

Kaynakça


Abdülkerim b. Hüseyin (1299). Kıssa-i Salâmân u Absâl. İstanbul.

Nasireddin Tûsî (1960). el-İşârât ve't-tenbihât Ebû Ali b. Sînâ, C. IV, Kahire: Dârü'l-ma'ârif (55-56).

Uludağ, Erdoğan (2013). Lâmi’î Çelebi Salâmân ve Absâl. İstanbul.: Büyüyen Ay Yayınları.

Uludağ, Erdoğan (2007). “Lamiî’nin Salâmân u Absâl Adlı Mesnevîsi”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi,  (8): 67-79.

Uludağ, Erdoğan (1997). Vak’aya Dayalı Bir Eser Olarak Lâmi’î Çelebi’nin Salâmân u Absâl Mesnevisi (İnceleme-Karşılaştırmalı Metin-Sadeleştirme). Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi.

Uludağ, Erdoğan, (1998). “Abdülkerim Efendi ve Kıssa-i Salâmân u Absâl Risâlesi” Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi,  (10): 107-117.

Ülger, Mustafa (2009). "Hoca Abdülkerim Efendi’nin hayatı ve eserleri". Fırat Üniversitesi. İlahiyat Fakültesi Dergisi 14 (2): 123-138.

Ülger, Mustafa (2007). Hoca Abdülkerim Efendi’nin Felsefî Görüşleri. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.  

Atıf Bilgileri


ULUDAĞ, Erdoğan. "KISSA-İ SALÂMÂN U ABSÂL (HOCA ABDÜLKERİM EFENDİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/kissa-i-salaman-u-absal-hoca-abdulkerim-efendi. [Erişim Tarihi: 15 Aralık 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
2 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
3 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
4 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
5 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
6 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
7 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
8 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
9 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
10 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle