KIŞ MASALI (NÂDİR)
çeviri hikâye
Nâdir (d. ?/? - ö. ?/?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


William Shakespeare tarafından 1610-1611 yıllarında yazılmış olan Kış Masalı (The Winter’s Tale) adlı tiyatro eserinin çevirisi. Bu eserin kaynağı da Robert Greene tarafından 1588’de yayımlanmış olan Pandosto adlı eserdir. Tercümeyi yapan Mehmed Nâdir, tercümenin başında “Şekspir nâm İngiliz edîb-i â‘zamının âsâr-ı nâdiresinden Kış Masalı ‘unvanlı piyesinin romana tahvilidir.” (Shakespeare, 1299/1882: 2) ifadesiyle eserin Pandosto’nun tercümesi olduğunu belirtmiş, ancak başlık olarak “Kış Masalı”nı tercih etmiştir. Bu iki eserin ilişkili olduğu, Nâdir Kış Masalı’nı yayımladığında bilinmekteydi ancak hangi metnin daha önce geldiğine dair kesin bir bilgi bulunmamaktaydı. Dolayısıyla Nâdir’in tercümesini bu başlıkla yayımlaması, 1880’lerde yaygın olan bu yaklaşımla paraleldir (Şengel, 2008: 12). Nâdir, tercümesine başlamadan evvel “Âtîdeki hikâye (Robert – Grin) nâm zâtın bi’l-istihrâc rivâyetidir. (Viktor- Hugo)zâde, (Fransuva) tarafından Fransızcaya tercüme edilmiştir.” (Shakespeare, 1299/1882: 2) diyerek eseri Fransızcadan tercüme ettiğini belirtmiştir.

Eser, Bohemya Kralı Pandosto’nun karısı Bellaria’yı yakın dostu ve Sicilya Kralı olan Egistus’tan kıskanması sonucunda meydana gelen olayları konu almaktadır. Pandosto’nun kıskançlık şüphesiyle hapsettiği ve hamile olan Bellaria, kızını doğurur ve masum olduğu anlaşıldıktan sonra ölür. Süslü elbiseleriyle tek başına bir sandala konulan bebek, Sicilya sahillerine ulaşır ve orada çoban bir karı koca tarafından büyütülür. Sicilya kralının oğlu Dorastus, Fawnia adını verdikleri bu kıza âşık olur. Dorastus ve Fawnia, bir gemiyle Sicilya’dan kaçmaya teşebbüs ederler. Fırtına gemiyi Bohemya’ya sürükler ve orada da kral Pandosto, Fawnia’ya âşık olur. Pandosto, iki sevgiliyi ayırmaya çalışır ancak Fawnia’nın öz kızı olduğunu öğrenince intihar eder. Shakespeare, bu hikâyeyi kaynak olarak aldığı Kış Masalı’nda bazı değişiklikler yapmıştır. Kış Masalı’nda Bohemya kralı ve kraliçesi Sicilya, Sicilya kralı ise Bohemya kralıdır. Pandosto’da ölen Bellaria, Kış Masalı’nda Hermione adıyla yer alır ve saklanarak sonunda kızı ve kocasıyla tekrar bir araya gelir. Dolayısıyla Pandosto’daki acıklı son, Kış Masalı’nda mutlu sona dönüştürülmüştür (Enginün, 1971: 85-86). Nâdir’in yaptığı tercümede Pondosto’daki bazı yerleri atladığı görülmektedir. Bu bağlamda iki eser arasındaki en önemli fark, olaylardan ziyade karakterlerin duygu ve düşüncelerini aktaran iç konuşmaların ve bazı hitapların geçilmiş olmasıdır. Devrin üslubuna sadık kalan tercüme metninin eserin orijinaline bağlı kaldığı söylenebilir. Ayrıca Nâdir, metinde geçen bazı mitolojik isimleri verdiği dipnotlarda açıklamıştır (Enginün, 1971: 86). Bunun yanı sıra Pandosto’daki karakter isimlerinin Kış Masalı’ndaki karşılıklarını da dipnotlarda belirtmiştir. Söz gelişi, Pandosto’nun Kış Masalı’nda “Leond (Leontes) nâm şahıs” ve Belleria’nın “Hermion” olduğu dipnotta verilmiştir (Shakespeare, 1299/1882: 2) Yine metinde geçen “crown”, “oracle” gibi bazı İngilizce terimler, Nâdir tarafından dipnotlarda açıklanmıştır (Shakespeare, 1299/1882: 6, 18).

Eser, Nâdir tarafından tercüme edilerek 1299/1882 yılında yayımlanmıştır. Eserin içeriğine ve orijinal metin olan Pandosto ve Shakespeare’in Kış Masalı oyunu ile olan farklarına dair bilgiler, İnci Enginün tarafından makale olarak yayımlanmıştır. Esere dair bilgilerin yer aldığı bir başka çalışma ise Deniz Şengel tarafından yapılmıştır. Eserin, Shakespeare’in Kış Masalı oyununu Türk okurlara yanlış da olsa tanıtması yönüyle önem taşıdığı söylenebilir (Enginün 1971: 84).

Eserden Örnekler


“Bohemya şehrinde, (Pandosto) nâmında, bir hükümdâr tasaltun eder idi ki, düşmanları ‘aleyhine vukû‘ bulan muhârebâtta, kazanmış olduğu muzafferiyâtın netâîc-i hasenesi semerâtı, ve zaman-ı sulhta dostları hakkında ibrâz eylediği harekât-ı nevâzişkârâne, ve nezâket-i ‘âlîcenâbâne te’sirâtı ile, hem herkesi ürküterek kendini saydırmış, ve hem de bi‘l-cümle teb‘asına kendisini sevdirmiş idi. Mûmâileyh tabî‘at tarafından hüsn ü cemâle mâlike, ve fazîlet ü ‘iffet hasebiyle meşhure (Bellaria) nâmında, bir madam ile tezevvüc etmişti. Şu iki zevc ile zevce, yekdiğerine, bir ‘alâka-i tamma ve mükemmele ile kayd ü bend olarak, o derece bir mahzûziyyet-i mes‘ûde içinde yaşarlardı ki, kâffe-i teb‘aaları, bunların şu hâl-i âsûde-i salahperverânelerini görmekle kesb-i şeref ve fahr eylerler idi.” (Shakespeare 1299/1882: 2-3).

Kaynakça


Enginün, İnci (1971). “Mehmed Nâdir’in Shakespeare’den Yaptığı Tercümeler”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 19: 81-118.

Shakespeare, William (1299/1882). Kış Masalı. (Çev. Nâdir). İstanbul: Matbaa-i Es‘ad İzzet.

Şengel, Deniz (2008). “Shakespeare’den Türkçeye İlk Çeviri (1881): Mehmed Nâdir ve Hamlet’ten Üç Pasaj”. Sosyal Bilimler Dergisi, X (1): 1-18.

Atıf Bilgileri


AKSÜT, SEDA. "KIŞ MASALI (NÂDİR)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/kis-masali-nadir. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
2 SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) Abdülvehhâb, Bolulu Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
3 BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) Ahmed Hamdi, Şirvânî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
4 LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) Ahmed Lütfî Efendi Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
5 LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmed Vefîk Paşa Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
6 ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) Avnî, Yenişehirli Dr. Bihter Gürışık Köksal
Görüntüle
7 BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı Prof. Dr. Mücahit Kaçar
Görüntüle
8 HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
9 SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
10 SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey Doç. Dr. Macit Balık
Görüntüle