KIDEM-NÂME (İBRAHİM GÜLŞENÎ)
mesnevi
İbrahim Gülşenî (d. ?/? - ö. 940/1534)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Halvetiliğin bir kolu olan gülşenîliğin kurucusu olan İbrahim Gülşenî’nin (ö. 940/1534) yaradılışın başlangıcı ve sonu, varlık, hakikat gibi kelam ilminin temel meseleleriyle ilgili sufiyane yorumlarını içeren kısa mesnevisi. Aruz vezninin "Mef'ûlü mefâ'îlü fe'ûlün" kalıbıyla kaleme alınan Kıdem-nâme, 246 beyitten oluşmaktadır. Eski Anadolu Türkçesi dil hususiyetlerini taşıyan eserde kullanılan Arapça ve Farsça kelime sayısı oldukça azdır.

Kıdem, “Allah’ın varlığının başlangıcı bulunmaması ve başkasına ihtiyaç duymaksızın mevcut olması” diye tanımlanır. Bu anlamda Kıdem-nâme, ezeli ve ebedi olan Allah’ın bekâ âleminin tek hâkimi olduğu, Hz. Âdem’in şahsında âdemoğlunun Allah tarafından yaratılış mevzuu, kâinatın var olma sebebi, insanoğlunun yaratıcıya karşı olan vazifeleri, ölüm ve haşir gibi konuların işlendiği bir eserdir. Eserde, vahdet-i vücûd nazariyesinin önemli bir yer tuttuğunu da söylemek gerekir. Kıdem-nâme’de başta kıdem ve hudûs olmak üzere a‘yân-ı sâbite, haşir, varlık, mebde’ ve me’âd, vahdet, kesret, tecelli ve vücûdla mevcûdun ayniyeti gibi tasavvuf düşüncesinin önemli konularında yorum ve değerlendirmeler yapılırken nasihatlere de yer verilmesi, muhtemelen tasavvuf alt yapısı olan tarikat mensuplarına ders verme amacı güdülerek kaleme alındığını göstermektedir (Çalka 2017: 126-127).

Kıdem-nâme’nin tespit edilebilen üç nüshası bulunmaktadır. Eserin bu üç nüshasının edisyon-kritik metoduyla transkripsiyonlu metin neşri, Mehmet Sait Çalka tarafından yapılmıştır (2017).

Şairin biyografisi için bk. “İbrahim Gülşenî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ibrahim-gulseni  

Eserden Örnekler


Hâzâ Kıdemnâme-i Gülşenî Kuddise Sırruhu’l-‘azîz

İşit ne direm dem-i kıdemden

Dirlik dileseñ bu demde demden


Ne varsa bu demdedür demi duy

Fevt itme direm saña demi duy


Demden türedi mükerrem Âdem

Âdem dem imiş demiyle hem-dem


Demden deme dem virür vücûdı

Çün sûrete ma‘nâ ide cûdı


Sûret bulalı dem-ile a‘yân

Ma‘nâ yüzidür görünen ekvân


Aşk ile deryâ çü demden imiş

Muhdes dimeñüz kıdemden imiş


Demden dirilüp bulan hayâtı

Bilmez nedür oluban memâtı


Demden dirilen bulup bekâyı

Bilmez ne olur adem fenâyı


Âdem dem-ile çü hem-dem oldı

Cüz ile küle o dem dem oldı  (Çalka 2017: 134-135)

Kaynakça


Çalka, Mehmet Sait (2017). “İbrahim Gülşeni ve Kıdemnâme Adlı Tasavvufi Mesnevisi”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 59: 119-154.

Gülşenî, İbrâhim b. Muhammed. Kıdem-nâme. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Osman Ergin Türkçe Yazmaları Koleksiyonu. Demirbaş no: OE_Yz_1282/05.

Gülşenî, İbrahim. Kıdem-nâme. Ankara Milli Kütüphane Türkçe Yazmalar Koleksiyonu. Demirbaş no: 06 Mil Yz A 2920/2.

Gülşenî, İbrahim. Kıdem-nâme. İstanbul Milet Kütüphanesi Ali Emiri Manzum Eserler Koleksiyonu. No: 97.

Atıf Bilgileri


ÇALKA, Mehmet Sait. "KIDEM-NÂME (İBRAHİM GÜLŞENÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/kidem-name-ibrahim-gulseni. [Erişim Tarihi: 19 Ocak 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (GÜLŞENÎ) İbrahim Gülşenî Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
2 DÎVÂN (HALÎLÎ / GÜLŞENÎ) İbrahim Gülşenî Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
3 MA'NEVÎ (GÜLŞENÎ) İbrahim Gülşenî Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
4 PEND-NÂME (GÜLŞENÎ) İbrahim Gülşenî Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
5 KENZÜ'L-CEVÂHİR (GÜLŞENÎ) İbrahim Gülşenî Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
6 DÎVÂN (GÜLŞENÎ) İbrahim Gülşenî Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
7 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
8 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
9 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
10 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
11 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
12 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
13 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
14 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
15 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
16 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle