- Yazar Biyografisi (TEİS)
İbrahim Gülşenî - Madde Yazarı: Doç. Dr. Mehmet Sait ÇALKA
- Eser Yazılış Tarihi:1534 öncesi
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Akaidname
- Yayın Tarihi:24/01/2022
KIDEM-NÂME (İBRAHİM GÜLŞENÎ)
mesneviİbrahim Gülşenî (d. ?/? - ö. 940/1534)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Halvetiliğin bir kolu olan gülşenîliğin kurucusu olan İbrahim Gülşenî’nin (ö. 940/1534) yaradılışın başlangıcı ve sonu, varlık, hakikat gibi kelam ilminin temel meseleleriyle ilgili sufiyane yorumlarını içeren kısa mesnevisi. Aruz vezninin "Mef'ûlü mefâ'îlü fe'ûlün" kalıbıyla kaleme alınan Kıdem-nâme, 246 beyitten oluşmaktadır. Eski Anadolu Türkçesi dil hususiyetlerini taşıyan eserde kullanılan Arapça ve Farsça kelime sayısı oldukça azdır.
Kıdem, “Allah’ın varlığının başlangıcı bulunmaması ve başkasına ihtiyaç duymaksızın mevcut olması” diye tanımlanır. Bu anlamda Kıdem-nâme, ezeli ve ebedi olan Allah’ın bekâ âleminin tek hâkimi olduğu, Hz. Âdem’in şahsında âdemoğlunun Allah tarafından yaratılış mevzuu, kâinatın var olma sebebi, insanoğlunun yaratıcıya karşı olan vazifeleri, ölüm ve haşir gibi konuların işlendiği bir eserdir. Eserde, vahdet-i vücûd nazariyesinin önemli bir yer tuttuğunu da söylemek gerekir. Kıdem-nâme’de başta kıdem ve hudûs olmak üzere a‘yân-ı sâbite, haşir, varlık, mebde’ ve me’âd, vahdet, kesret, tecelli ve vücûdla mevcûdun ayniyeti gibi tasavvuf düşüncesinin önemli konularında yorum ve değerlendirmeler yapılırken nasihatlere de yer verilmesi, muhtemelen tasavvuf alt yapısı olan tarikat mensuplarına ders verme amacı güdülerek kaleme alındığını göstermektedir (Çalka 2017: 126-127).
Kıdem-nâme’nin tespit edilebilen üç nüshası bulunmaktadır. Eserin bu üç nüshasının edisyon-kritik metoduyla transkripsiyonlu metin neşri, Mehmet Sait Çalka tarafından yapılmıştır (2017).
Şairin biyografisi için bk. “İbrahim Gülşenî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ibrahim-gulseni
Eserden Örnekler
Hâzâ Kıdemnâme-i Gülşenî Kuddise Sırruhu’l-‘azîz
İşit ne direm dem-i kıdemden
Dirlik dileseñ bu demde demden
Ne varsa bu demdedür demi duy
Fevt itme direm saña demi duy
Demden türedi mükerrem Âdem
Âdem dem imiş demiyle hem-dem
Demden deme dem virür vücûdı
Çün sûrete ma‘nâ ide cûdı
Sûret bulalı dem-ile a‘yân
Ma‘nâ yüzidür görünen ekvân
Aşk ile deryâ çü demden imiş
Muhdes dimeñüz kıdemden imiş
Demden dirilüp bulan hayâtı
Bilmez nedür oluban memâtı
Demden dirilen bulup bekâyı
Bilmez ne olur adem fenâyı
Âdem dem-ile çü hem-dem oldı
Cüz ile küle o dem dem oldı (Çalka 2017: 134-135)
Kaynakça
Çalka, Mehmet Sait (2017). “İbrahim Gülşeni ve Kıdemnâme Adlı Tasavvufi Mesnevisi”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 59: 119-154.
Gülşenî, İbrâhim b. Muhammed. Kıdem-nâme. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Osman Ergin Türkçe Yazmaları Koleksiyonu. Demirbaş no: OE_Yz_1282/05.
Gülşenî, İbrahim. Kıdem-nâme. Ankara Milli Kütüphane Türkçe Yazmalar Koleksiyonu. Demirbaş no: 06 Mil Yz A 2920/2.
Gülşenî, İbrahim. Kıdem-nâme. İstanbul Milet Kütüphanesi Ali Emiri Manzum Eserler Koleksiyonu. No: 97.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (GÜLŞENÎ) | İbrahim Gülşenî | Prof. Dr. Muhsin Macit |
Görüntüle | ||
2 | DÎVÂN (HALÎLÎ / GÜLŞENÎ) | İbrahim Gülşenî | Prof. Dr. Muhsin Macit |
Görüntüle | ||
3 | MA'NEVÎ (GÜLŞENÎ) | İbrahim Gülşenî | Prof. Dr. Muhsin Macit |
Görüntüle | ||
4 | PEND-NÂME (GÜLŞENÎ) | İbrahim Gülşenî | Prof. Dr. Muhsin Macit |
Görüntüle | ||
5 | KENZÜ'L-CEVÂHİR (GÜLŞENÎ) | İbrahim Gülşenî | Prof. Dr. Muhsin Macit |
Görüntüle | ||
6 | DÎVÂN (GÜLŞENÎ) | İbrahim Gülşenî | Prof. Dr. Muhsin Macit |
Görüntüle | ||
7 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
8 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
9 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
10 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
11 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
12 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
13 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
14 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
15 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
16 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |