KERÂMÂT-I AHİ EVRAN (GÜLŞEHRÎ)
menkıbe içerikli mesnevi
Gülşehrî (d. ? - ö. 717/1317-18’den sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Gülşehrî’nin, Ahi Evran’ın (d. ? - ö. ?) keramet ve menkıbelerini anlatan manzum eseri. Eserin bugün nerede olduğunu bilmediğimiz tek nüshası, Franz Taechner (1930: 1)’in bildirdiğine göre G. Jacob’un elinde bulunan Yahyâ b. Halîl Fütüvvetnâmesi’nin bulunduğu el yazmasının 65a-71a sayfaları arasında yer almaktadır. Eserin ne zaman yazıldığı bilinmemekle birlikte Feleknâme’den bahsettiği (159. beyit) hâlde diğer eseri Mantıku’t-Tayr’ı anmamasına bakılarak Kerâmât-ı Ahi Evran’ın ikinci eseri olduğu ve iki eserin yazıldığı 701/1301-02 ile 717/1317-18 tarihleri arasında bir zamanda kaleme aldığı kabul edilebilir.

Eser, mesnevi nazım şekliyle ve aruzun fâ'ilâtün fâ'ilâtün fâ'ilün kalıbıyla yazılmış olup 167 beyitten oluşmaktadır. Şair, Besmelenin de bulunduğu tek beyitlik tevhitle başlayan eserde altı beyit tutarındaki na'ttan sonra “Mustafâ’nun zikrini gözedelüm / Ahi Evran cânın şâd idelüm” beytiyle kasidelerdeki girizgâh bölümü gibi na'ttan Ahi Evran övgüsü ve anlatılarına geçer. Sonraki beyitlerde Ahi Evran’ın vasıflarından, bilgisinden, çok sayıda bağlısı bulunduğundan, cömertliğinden, aynı günde beş vakit namazı Kudüs’te, Şam’da, Medine’de, Kâbe’de ve kendi şehrinde kılması gibi türlü kerametlerinden söz eder. Ardından Ahi Evran’ın ölümüne geçen Gülşehrî, onun ölümü üzerine herkesin büyük bir mateme büründüğüne değinir. İstediğinde karaları denizlere sürükleyen, neye yürü dese yürüten, deniz üstünde yürüyebilen, göklerin sırlarına vâkıf bir kimse olarak anlattığı Ahi Evran’ın en büyük kerametinin ise “kerem”i olduğunu söyler. Eserin devamında da Ahi Evran’ın cömertliğinden, cömertliğin öneminden ve bazı fütüvvet ilke ve esaslarından bahseder. Gülşehrî’nin, 50 yıl hizmet ettiğini söylediği (75 ve 117. beyitler) şeyhi Ahi Evran’ın 93 yıl ömür sürdüğünü kaydetmesi, hayatlarına dair bilgilerimizin çok sınırlı olduğu hem Gülşehrî hem de Ahi Evran’ın biyografilerine dair kayda değer notlardır. Eser yedi beyit tutarındaki münacat ve dua ile sona erer.

Başta A. Sırrı Levend olmak üzere (1957: 12-15) kimi araştırmacılar Kerâmât-ı Ahi Evran’ın Gülşehrî’ye ait oluşuna şüpheyle yaklaşmışlardır. M. Fatih Köksal’ın bu hususta ifade edilen bütün şüphe ve itirazlar ile bunlara dair değerlendirmeleri içeren makalesine göre (2016: 23-29) eserin Gülşehrî’ye ait olmaması için makul hiçbir gerekçe yoktur. Dili, Mantıku’t-Tayr’la benzeşen ifade tarzı, her ikisinin de aynı dönemde Kırşehir’de yaşamış kimseler olması gibi hususlar göz önüne alındığında eserin Gülşehrî’ye aidiyeti hususunda şüpheye mahal olmadığı açıktır.

Kerâmât-ı Ahi Evran'ı ilk defa, eseri tespit eden Taeschner yayımlamıştır (1930). Türkiye’de popüler bazı neşirleri de mevcut olan bu mesnevinin son ilmî neşrini ise Ahmet Kartal yapmıştır (2009).

Gülşehrî’nin biyografisi için bk. “Gülşehrî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/gulsehri 

Eserden Örnekler


Kerâmât-ı Ahi Evran -Tâbe Serâhu-

Çün bize rahmet kılan Allâh ola

Rehberümüz yolda b'ismi'llâh ola


İrmeye hergiz bize cevr ü cefâ

Kim şefâ'at kıla yarın Mustafâ


Enbiyâ zikrin çün eyledük tamâm

Evliyâ vasfın diyelüm ve's-selâm


Tûtî gibi şehd ü sükker yiyelüm

Tanrı erenleri vasfın diyelüm


Mustafâdur âdemîlerün yegi

Sırr-ı sultânî vü İslâmun begi


İlkin ögesim gelür peygamberi

Andan ol peygambere lâyık eri


Mustafânun zikrini gözedelüm

Ahi Evran cânını şâd idelüm


Ahi âlemde Ahi Evran-idi

Kim kamu ahilere sultân-idi


Pâdişâhun hâsekîsi ol idi

Kim kamu begler katında kul-idi


Günbed-i pîrûzdur âstânesi

Dâyiren ahisi eyle sanası


Âlemün içinde ol idi alem

Gelmedi anun gibi sâhib-kadem


Degme şarda çün ulular çoğ olur

İllâ âlem ulusı ayruk olur


Tanrıya irürmiş anun himmeti

Mustafânun dünyede hâs ümmeti


Ol kim adı dünyeyi tutmış-idi

Ahilerden oyunı dutmış-idi


Ahi Evran kim Haka irmiş-idi

Tanrınun dîzârını görmiş-idi


Toksan üç yıl dünyede oldı tamâm

Ne halâl öginde geçdi ne harâm


Gönlini avrat odına yakmadı

Kimsenün agzın yüzine bakmadı


Akla yâr u nefse düşmen ol-idi

Pâk-dîn ü pâk-dâmen ol-idi


Terbiyelerün teninde cân-idi

Ahiler begler[e] ol sultân-idi


Dünyenün terkini ol kılmış-idi

Âhiret berkini ol urmış-idi


Olu[r-ı]dı urıcak bahşişde rây

Hâtem-i Tâyî katında bir gedây


Mustafânun ol alemdârı idi

Murtazânun sevgüli yâri idi (Kartal 2009: 228-229)

Kaynakça


Kartal, Ahmet (2009). “Kerâmât-ı Ahi Evran Mesnevisi Üzerine Notlar”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (2): 223-242.

Köksal, M. Fatih (2016). “Gülşehrî Hakkında Notlar”, Tullis Journal /Turkic Language And Literature Surveys, (1): 10-36.

Levend, Agâh Sırrı (1957). Gülşehrî, Mantıku’t-Tayr (Tıpkıbasım). Ankara: TDK Yay.

Taeschner, Franz (1930). Ein Mesnevî Gülscheris auf Achi Evran. Hamburg.

Taeschner, Franz (1955), Gülşehris Mesnevi auf Achi Evran, den Heiligen von Kırschehir und Patron der türkischen Zünfte. Wiesbaden.

Atıf Bilgileri


Köksal, Mehmet Fatih. "KERÂMÂT-I AHİ EVRAN (GÜLŞEHRÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/keramat-i-ahi-evran-gulsehri. [Erişim Tarihi: 25 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 FELEK-NÂME (GÜLŞEHRÎ) Gülşehrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
2 [KUDÛRÎ TERCÜMESİ] (GÜLŞEHRÎ) Gülşehrî Araş. Gör. Uğur Altundaş
Görüntüle
3 MANTIKU’T-TAYR / GÜLŞEN-NÂME (GÜLŞEHRÎ) Gülşehrî Prof. Dr. kemal yavuz
Görüntüle
4 ARÛZ-I GÜLŞEHRÎ (GÜLŞEHRÎ) Gülşehrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
5 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
6 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
7 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
8 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
9 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
10 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
11 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
12 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
13 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
14 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle