Ferîdüddîn-i Attâr’a izafe edilen Pendnâme isimli Farsça nasihatnâmeye yazılan manzum şerh. Klasik İslam Edebiyatı dairesinde nasihatnâme tarzının en önemli mahsûlü Pendnâme’dir. Eserin müellifi her ne kadar Ferîdüddîn-i Attâr (ö. 618/1221) olarak bilinse de son dönemlerde yapılan çalışmalar başka bir şaire ait olduğu fikrini güçlendirmiştir (Şahinoğlu 1991: 98). Osmanlı Edebiyatı sahasında birkaç defa tercüme ve şerh edilen Pendnâme’nin bilinen son şerhi Manastırlı Hâfız Sâlih Nâ’ilî Efendi tarafından yapılmıştır. Bir yangın esnasında kaybolan divanı dışında yegâne eseri olan bu şerhe, müellifi Kenz-i Nasâyih adını vermiştir (Odunkıran 2010). Sâlih Nâ’ilî Efendi’nin Mısır’daki ikameti esnasında yazdığı bu şerh dostları tarafından Bulak Matbaası’nda tab‘ edilmiştir.

Eserin matbu nüshasında Pendnâme’nin 901 beyit olduğu görülür. Pendnâme’nin her bir beyti beş beyit ile şerh edilmiştir. Dolayısı ile şerhte Türkçe beyitlerin sayısı 4505’e ulaşır. Farsça beyitler ta‘lîk hattı ile ayrı bir çerçevede verilmiştir. Nâ’ilî şerhini Pendnâme’nin de vezni olan “fâ‘ilâtün fâ‘ilâtün fâ‘ilün” kalıbı ile yazmıştır. Şerhin nazım şekli de Pendnâme gibi mesnevi formundadır. Şerhin dili gayet akıcı ve ifadesi sağlamdır. Üslûbundaki selâset yer yer Pendnâme’yi yakalar. Ayrıca matbu nüshanın der-kenarlarında ilgili beyitle alakalı olmak üzere birtakım ayet, hadis ve kelâm-ı kibâr dercedilmiştir.

Kenz-i Nasâyih’in telifine düşürülen üç adet tarih bulunmaktadır. Bunların ilki; Kahire Mevlevihanesi postnişini Hüseyin Azmi Dede’ye, ikincisi; Sâlih Nâ’ilî Efendi’ye, üçüncüsü ise eserin matbaada musahhihliğini yapan Mehmed Necib Efendi’ye aittir. Sâlih Nâ’ilî’nin tarih manzumesinden eserin beş aylık bir zaman zarfı içinde 1292 yılının ramazanında bittiği anlaşılmaktadır. 1875 yılının ekim ayında biten şerhe mayıs sonlarında başlamış olmalıdır. Kenz-i Nasâyih’in tab‘ edilmesi vesilesi ile de üç adet tarih düşürülmüştür. Bunlar sırası ile; Mustafa Mestî Efendi, Abdülkerim Fâ’ik Efendi ve Mehmed Necib Efendilere aittir. Mehmed Necib Efendi’nin tarihinde eserin Nâ’ilî hayatta iken matbaaya verildiği ancak müellif vefat ettikten sonra basılabildiği açıkça belirtilir. Eserin tab‘ına düşürülen tarihler 1294 yılını göstermektedir. Şarihin vefatı nazara alınırsa eserin muhtemelen 1877 yılında basıldığı anlaşılır. Şerhin basılmasında Nâ’ilî’nin dostlarından Mansur Paşa’nın katkısı matbu nüshanın son kısmında müstakil bir bölümde belirtilmiştir. Eser üzerine iki yüksek lisans çalışması yapılmıştır (Miyasoğlu 2011, Balcı 2011).

Şairin biyografisi için bk. “Nâ’ilî, Hâfız Sâlih Nâ’ilî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/naili-hafiz-salih-naili-efendi