KEMÂL-NÂME-İ DÜĞÜMLÜ BABA (KEMÂL PAŞA)
Düğümlü Baba’nın biyografisini ve menakıbını anlatan eser
Kemâl Paşa, İsmâ'îl Sâdık Kemâl (d. 1244/1828-ö. 1310/1892)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Vüzeradan Yozgatlı Vecîhî Mehmed Paşa’nın (ö. 1867) oğlu olan İsmail Sâdık Kemâl’in (ö. 1892) Amasralı Hacı Hâfız Mustafa Efendi’nin (Düğümlü Baba) (ö. 1283/1866) biyografisini, menakıbını ve kerametlerini anlattığı eseri. Düğümlü Baba ile İsmail Sâdık Kemâl’in hayatlarının ne zaman, nerede ve nasıl kesiştiği meçhul olmakla birlikte Düğümlü Baba’nın onun hayatında çok önemli bir yeri olduğu ve hayatının büyük bölümünü Düğümlü Baba ile geçirdiği bilinmektedir. Bazı kaynaklarda Menâkıb-ı Düğümlü Baba adıyla da geçen Kemâl-nâme-i Düğümlü Baba ile İsmail Sâdık Kemâl, Şeyh Hâfız Mustafa Efendi’nin doğumu, ailesi, şeyhliği, başından geçen olaylar, kerametleri, ölümü, adına kurulan tekke ve kütüphanenin yapılışı ve tamiri hakkında önemli bilgiler veren binlerce mısralık hacimli bir eser ortaya koymuştur. Bunun yanında eser boyunca o dönemde gerçekleşen savaşlar, devletin siyasi ve ekonomik politikaları, İstanbul’u etkileyen yangınlar, veba, frengi gibi salgın hastalıklar, çeşitli atama ve görevden alınmalar gibi pek çok tarihî ve sosyal olaydan söz edildiği; devlet erkânından ve eşraftan önemli şahsiyetlerin zikredildiği de görülmektedir. Ayrıca müellifin Düğümlü Baba ile aynı devirde yaşamış olması ve bizzat şahit olduğu hadiseleri aktarması, söz konusu menâkıb-nâmenin gerçekliğini kuvvetlendirmektedir.

Kemâl-nâme-i Düğümlü Baba’nın birinci cildinde İsmail Sâdık Kemâl, eseri yazmaktaki amacının Düğümlü Baba’nın menkıbelerini anlatmak olduğunu belirtmiştir. Şair, sade ve anlaşılır bir üslup kullanmakla birlikte zaman zaman çeşitli söz sanatlarına da başvurmuştur. Kemâl Paşa’nın 1298/1881 yılında manzum olarak kaleme aldığı eserin tamamında aruz vezni kullanılmıştır. Vezin kusuruna çok az rastlanması müellifin aruza oldukça hâkim olduğunu göstermektedir. Eserde kaside, gazel, kıt'a, rubai, murabba, tahmis ve müfred gibi çeşitli nazım şekilleri kullanılmıştır. Kemâl-nâme-i Düğümlü Baba 11 ciltten müteşekkildir. Ancak 11. cilt müellif tarafından tamamlanamamıştır. Eserin tespit edilebilen nüshaları şunlardır: Süleymaniye Kütüphanesi, Pertevniyal 634, 699, Düğümlü Baba 654/1-10, İbrahim Efendi 428, Yazma Bağışlar 1986/1-2; Ankara Milli Kütüphane 06 Hk 157/1-4. Eserin birinci cildi Nazım Taşan (2017), ikinci cildi Nergiz Önce (2019) ve beşinci cildi Dilara Can (2020) tarafından yüksek lisans tezi olarak çalışılmıştır. Eserin diğer ciltleri üzerine hâlihazırda yüksek lisans ve doktora tezleri yapılmaktadır.

Şairin biyografisi için bk. “Kemâl Paşa, İsmâ‘îl Sâdık Kemâl”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kemal-pasa-ismail-sadik-kemal

Eserden Örnekler


Kemâl-nâme-i Düğümlü Baba Cild-i Evvel

Bismillâhirrahmânirrahîm

Besmele olmalı ser-levhaya envâr-efzâ

Çâr cedvelden ola evveli hamd-i Mevlâ


Biri de Fahr-i Enâm’a biri âl ü sahba

Biri mü’mînlere bî-had salavâtı ihdâ


Müstakîm olmalı dil mıstarı kim ana göre

Suhûf-ı ömrün olur üstine a‘mâl inşâ


Nesh-i gafletle celî dilleri tashîha lüzûm

Sülüs-i âhir-i ömre anı ta‘lîk ne revâ


Niyyet-i kalb oluyor kâlib-i fi‘le menkûş

Hüsn-i hat gibi pervezsiz ola tab‘ın a‘lâ


Cürm ile eski paçavra gibi kirlense de dil

Feyzin âbâdî olup itmeli kırtâs-ı hüdâ


Mürr ü esved görinürlik virür bî-had sûd

Olmalı sabr u kanâ‘atle mürekkeb eczâ


Mıkta‘-ı rüşdi bulup kesmeli gaflet pervezin

Kilk-i dil bula devât-ı dü cihân içre likâ


Lâyıkıyla bilinür metn-i zavâhir ilmi

Olıcak hâşiye vü şerhi ledünle îfâ


Rişte-i sıdk ile bul râbıta evrâk-ı dile

Tâ ki bozılmaya şirâze-i cild ü a‘zâ (Taşan 2017: 137-138).

Kaynakça


Abdülkadiroğlu, Abdülkerim, F. H. Özkan (1994). Yozgat Meşhurları. Ankara: Kariyer Matbaacılık.

Bursalı Mehmed Tâhir (1972). Osmanlı Müellifleri. C. 2. (hzl. A. F. Yavuz ve İ. Özen). İstanbul: Meral Yay.

Can, Dilara (2020). Kemâl-nâme-i Düğümlü Baba Cild-i Hâmis (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi.

İbnü’l-Emin Mahmud Kemal İnal (2000). Son Asır Türk Şairleri. C. 2. (hzl. M. Kayahan Özgül). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay.

Önce, Nergiz (2019). Kemâl-nâme-i Düğümlü Baba Cild-i Sânî (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi.

Taşan, Nazım (2017). Kemâl-nâme-i Düğümlü Baba Cild-i Evvel (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


KOÇ, Hamza. "KEMÂL-NÂME-İ DÜĞÜMLÜ BABA (KEMÂL PAŞA)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/kemal-name-i-dugumlu-baba-kemal-pasa. [Erişim Tarihi: 12 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ÂSÂR-I KEMÂL (KEMÂL PAŞA) Kemâl Paşa, İsmâ'îl Sâdık Kemâl Doç. Dr. Hamza KOÇ
Görüntüle
2 NA'T-I ENBİYÂ VE MENÂKIB-I ASHÂB VE EVLİYÂ (KEMÂL PAŞA) Kemâl Paşa, İsmâ'îl Sâdık Kemâl Doç. Dr. Hamza KOÇ
Görüntüle
3 HAYRÜ'L-KASAS (KEMÂL PAŞA) Kemâl Paşa, İsmâ'îl Sâdık Kemâl Doç. Dr. Hamza KOÇ
Görüntüle
4 KASÎDE-İ İ’TİKADİYYE (KEMÂL PAŞA) Kemâl Paşa, İsmâ'îl Sâdık Kemâl Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
5 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
6 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
7 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
8 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
9 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
10 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
11 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
12 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
13 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
14 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle