- Yazar Biyografisi (TEİS)
Şeyhülislâm Yahyâ Efendi - Madde Yazarı: Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Doç. Dr. Hamza KOÇ - Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Arapça
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Naat
- Yayın Tarihi:04/11/2021
KASÎDE-İ BÜRDE TAHMİSİ (ŞEYHÜLİSLÂM YAHYÂ EFENDİ)
Kasîde-i Bürde’nin Arapça tahmisiŞeyhülislâm Yahyâ Efendi (d. 969/1561 - ö. 1053/1644)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Şeyhülislâm Yahyâ Efendi tarafından Kasîde-i Bürde’ye yazılan Arapça tahmis. Kaside-i Bürde’nin 160 beytini de tahmis eden Şeyhülislâm Yahyâ Efendi, tahmisin 158. beytinde mahlasını zikretmiştir. Yahyâ Efendi eserini, kaynak metinle aynı şekilde basit bahrinde "müstef‘ilün fâ‘ilün müstef‘ilün fâ‘ilün" vezniyle kaleme almıştır. Tahmisini, kaynak beyitteki duyguyu yansıtacak şekilde yazan şair, Bûsîrî’nin bırakmak istediği etkiyi yakalamaya gayret etmiştir. Şayet kaynak beyitte Hz. Peygamber’in mucizelerinden bahsediliyorsa Yahyâ Efendi de tahmisinde farklı mucizeleri örnek olarak vermiş ya da Hz. Peygamber’in hususiyetleri anlatılıyorsa Yahyâ Efendi de Hz. Muhammed’in diğer özellikleriyle beyti tahmis etmiş böylece hem beytin anlamını destekleyen hem de kaynak beyti izah eden bir tahmis ortaya koymuştur. Arapça olarak birden çok kafiye kelimesi bulmanın zorluğu metinde hissedilmektedir.
Vezni başarılı bir şekilde kullandığı görülen Şeyhülislâm Yahyâ Efendi’nin ifade ve sanat gücü bakımından başarılı bir eser ortaya koyduğu söylenebilir. Kendisinin güçlü dinî bilgisi de tahmiste hissedilir. Ayrıca mısralar arasında anlam ilgisi kurmayı başarmış, kaynak metindeki söyleyiş gücüne şiirini yaklaştırmıştır. İlk bentte mim harfiyle birden çok kafiye kelimesi bulma güçlüğü Yahyâ Efendi’nin eserinde de görülmektedir. Bu sebeple şair, kaynak beytin kâfiye kelimelerini -metnin anlamına uygun şekilde- yeri geldikçe farklı mısralarda kullanmak zorunda kalmıştır. Bunun yanında şairin vezni ve kafiyeyi aksatmadan, kaynak beyitlerdeki duyguyu oldukça güzel yansıttığı, böylece başarılı bir Arapça tahmis yazdığı söylenebilir.
Yahyâ Efendi’nin Arapça tahmisinin bilinen tek nüshası, içinde birçok Arapça manzum-mensur eserin yer aldığı toplam 213 varak olan mecmuanın içinde yer almaktadır. Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi Fatih Koleksiyonu 5431 numarada kayıtlı yazmanın 185b-204a varakları arasında yer alan tahmis; talik hatla, siyah mürekkeple, çift sütun halinde yazılmış olup eserde istinsah kaydı bulunmamaktadır. Aynı yazmanın 165b-185a varakları arasında da Şeyhülislâm Hocazâde Esad Efendi’nin (ö. 1034/1625) Arapça Bürde tahmisi vardır.
Şairin biyografisi için bk. “Şeyhülislâm Yahyâ”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/seyhulislam-yahya.
Eserden Örnekler
Lemmâ ra’eytüke tezri’d-dem‘a ke’l-anemi
Gariktü fî lüceci’l-ahzâni ve’l-elemi
Kul lî ve sirra’l-hevâ lâ tahşe min nedemi
E min tezekküri cîrânin bi-zî Selemi
Mezecte demʻan cerâ min mukletin bi-demi
Tümsî bi-aynin bi-vebli’d-dem‘i sâcimetin
Ve nâri vecdin bi-cevfi’l-kalbi sârimetin
Fe-hel berîdün etâ min hayyi Fâtımetin
Em hebbeti’r-rîhu min tilkâ’i Kâzımetin
Ve evmeda’l-berku fi’z-zalmâ’i min İdami
Mete’s-selvü li-ehli’l-ışki anhü metâ
Ve habbu hubbi süleymâ bi’l-haşâ nebetâ
İn tünkira’l-vecde indî ba‘de mâ sebetâ
Femâ li-ayneyke in kulte’kfüfâ hemetâ
Ve mâ li-kalbike in kulte’stefik yehimi
Türîdü tuhfi’l-hevâ ve’d-dem‘u münsecimün
Ve fî haşâke neta’l-eşvâki mudtarimün
Heyhâte kâtimü sırri’l-ışki mün‘adimün
E yahsebu’s-sabbü enne’l-hubbe münketimün
Ma-beyne münsecimin minhü ve mudtarimi
Tekûlü kalbî selâ an a‘yünin nahili
Ve tedde‘i’s-sahve ve’s-sülvâne an mukali
İnnî ehâfü ve hakka’l-vüddi an dagali
Levle’l-hevâ lem türik demʻan alâ taleli
Velâ erikte li-zikri’l-Bâni ve’l-Alemi (Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi. Fatih Koleksiyonu 5431, vr. 185b-186a).
Kaynakça
Ayçiçeği, Bünyamin (2017). Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’sinin Geçmişten Günümüze Türkiye Toplumu Üzerindeki Akademik, Sosyal ve Dinî Etkileri. Program Kodu: 1002. Proje Nu: 215K398. TÜBİTAK SOBAG-SOSYAL VE BEŞERİ BİLİMLER ARAŞTIRMA DESTEK GRUBU. Proje Yürütücüsü: Bünyamin Ayçiçeği. İstanbul.
Kaya, Bayram Ali (2013). “Yahyâ Efendi, Zekeriyyâzâde”. İslâm Ansiklopedisi. C. 43. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 245-246.
Şeyhülislâm Yahyâ Efendi. Tahmîsü Kasîdeti’l-Bürde. Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi. Fatih Koleksiyonu 5431, vr. 185b-204a.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
| # | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | DÎVÂN (ŞEYHÜLİSLÂM YAHYÂ) | Şeyhülislâm Yahyâ | Doç. Dr. Nagehan Uçan Eke |
Görüntüle | ||
| 2 | FERÂ’İZ MANZÛMESİ ŞERHİ (ŞEYHÜLİSLÂM YAHYÂ) | Şeyhülislâm Yahyâ | Dr. Öğr. Üyesi Leyla Alptekin Sarıoğlu |
Görüntüle | ||
| 3 | NİGÂRİSTÂN TERCÜMESİ (ŞEYHÜLİSLÂM YAHYÂ) | Şeyhülislâm Yahyâ | Dr. Öğr. Üyesi Çimen Özçam |
Görüntüle | ||
| 4 | FETAVÂ-YI YAHYÂ (ŞEYHÜLİSLÂM YAHYÂ) | Şeyhülislâm Yahyâ | Dr. Uğur Arslan |
Görüntüle | ||
| 5 | LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) | Mahmud Cemaleddin el-Hulvî | Diğer Özlem Şamlı |
Görüntüle | ||
| 6 | AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) | Za'îfî, Muhammed | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
| 7 | KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) | Feyzî-i Kefevî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
| 8 | ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) | Iyânî, Cafer Iyânî Bey | Prof. Dr. Osman Ünlü |
Görüntüle | ||
| 9 | RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) | Kefevî, Hüseyin | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
| 10 | ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafa b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
| 11 | HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) | Mustafâ b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
| 12 | HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafâ bin Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
| 13 | TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) | Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 14 | KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) | Şikârî | Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür |
Görüntüle |