- Yazar Biyografisi (TEİS)
Manastırlı Mehmed Rifat - Madde Yazarı: Prof. Dr. Ahmet Bozdoğan
- Eser Yazılış Tarihi:1293 /1876-1877
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yenileşme Dönemi Türk Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Tiyatro
- Yayın Tarihi:11/04/2022
KARI İNTİKÂMI (MICHEL JEAN SEDAINE’DEN ÇEVİRİ) (MANASTIRLI MEHMET RİFAT)
çeviriManastırlı Mehmed Rifat (d. 1851/1267 - ö. 1907/1325), Emin Eşref (? - ?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Michel Jean Sedaine'nin Karı İntikamı (Bir Fasıl Bir Perde), adlı eserinin Mehmet Rıfat ve Emin Eşref tarafından yapılan çevirisi. Eserin orijinal adı, “Les Fammes Vengees”dır. “Mudhike” olarak nitelendirilen oyun, bünyesinde gerçekten de birtakım komik unsurlar barındırmaktadır. Fakat eserin dikkate değer tarafı, toplumda meydana gelen ahlâki çöküntünün sebep olduğu problemlerden bir kesit sunmasıdır. Oyunda, mutlu bir evliliği olan bir kadına musallat olan iki erkeğin düştüğü komik ve bir o kadar da düşündürücü durum anlatılmaktadır.
Eserin olay örgüsü şu şekildedir: Mösyö Lik ve Reis Efendi, Mösyö Ris’in karısına uygunsuz teklifte bulunmuşlar, Madam Ris de bu konuyu kocasına açmıştır. Karı-koca, evli oldukları hâlde çapkınlık yapmaya kalkışan bu iki erkeğe bir oyun oynamaya karar verirler. Madam Ris, Madam Lik’i ve Reisin Karısı’nı evine davet ederek durumu anlatır. Hanımlar da kendilerini aldatmaya çalışan kocalarına bir ders vermek amacıyla Madam ve Mösyö Ris’in hazırladığı oyuna katkıda bulunurlar. Madam Ris, kocasının o gece şehir dışında olacağını söyleyerek Mösyö Ris’i ve Reis Efendi’yi eve davet eder. Durumu karılarına da haber vererek onları da evine çağırır. Gece olunca Mösyö Lik ve Reis Efendi, eşlerine şehir dışına gideceklerini söyleyip Madam Ris’in davetine uyarak evine gelirler. İçki meclisi kurulacakken Mösyö Ris bir bahaneyle eve gelir. Çapkın erkekler de yan odaya saklanır. Bir süre sonra Madam Lik ve Reisin Karısı da gelir. Bu durum tesadüfen gerçekleşmiş gibi üç kadın ve Mösyö Ris kurulu olan masaya otururlar. Yapılan plan gereği Mösyö Ris önce Madam Lik ile sonra da Reisin Karısı ile salonda yalnız kalarak her ikisine de ilan-ı aşk eder. Gelişmeleri yan odadan seyreden Mösyö Lik ve Reis Efendi, kendi ahlaksızlıklarını unutarak Mösyö Ris’i ahlaksızlıkla suçlarlar. Planladıkları oyunu bitiren Mösyö Ris, Madam Lik ve Reisin Karısı dışarı çıkınca, Mösyö Lik ve Reis Efendi saklandıkları yerden çıkarak salonda yalnız kalan Madam Ris’e sarkıntılık etmeye çalışırken Mösyö Ris, Reisin Karısı ve Madam Lik tekrar içeri girerler. Böylece Mösyö Lik ve Reis Efendi'nin şehir dışına gitme bahanesiyle evlerinden ayrıldıkları hâlde Madam Ris’in yanına geldiklerini ispatlamış olurlar. Bu arada Mösyö Ris, Madam Lik ve Reisin Karısı’nın aslında çok iffetli olduklarını; fakat kocalarının yaptığı ahlaksızlığa karşı onlara bir ders vermek amacıyla böyle bir oyun tertip ettiklerini söyler. Mösyö Lik ve Reis Efendi de hatalarını anlayıp herkesten özür dileyerek bir daha böyle bir ahlaksızlık yapmayacaklarına söz verirler.
Eser, İstanbul Kırkambar Matbaası'nda basılmıştır (Temaşa, 2. cilt, 5. cüz, 1293/1876, 227-252). Vakasının basitliğine karşılık tekniğinin kuvvetli ve şahıs kadrosunun dar olması, oyunu kolaylıkla sahnelenebilir kılar. Nitekim eser, Türkçeye çevrildikten sonra daha kitap olarak yayımlanmadan sahneye konulmuştur.
Mütercimlerin biyografisi için bk. “Manastırlı Mehmed Rifat”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rifat-manastirli-mehmed
Eserden Örnekler
“Bin iki yüz doksan iki senesi Şevval-i Şerif’in yirmi ikinci Cuma akşamı birinci defa olarak Osmanlı Tiyatrosunda mevki-i temaşaya konulmuştur.”
Eşhas
Mösyö Lik: Mınakyan
Mösyö Ris: Murat
Bir Mahkeme Reisi: Fasulyeciyan
Bir Uşak: Taşçıyan
Madam Lik: Tereza
Madam Ris
Araksiya
Reisin Karısı: Asdgik
Birinci Fasıl
Birinci Perde
Sahne (Mösyö "Ris"in hanesinde büyük bir salon. Cephede bahçeye çıkar bir kapı. Sağ tarafta diğer bir kapı. Solda bir yatak odası görünür.)" (Mehmet Rıfat ve Emin Eşref. 1293: 228).
Kaynakça
And, Metin (1972). Tanzimat ve İstibdat Döneminde Türk Tiyatrosu 1839-1908. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Bozdoğan, Ahmet (2001). Manastırlı Mehmet Rıfat ve Eserleri Üzerine Bir İnceleme. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
Mehmet Rıfat ve Emin Eşref (1293). Karı İntikamı. İstanbul: Kırkanbar Matbaası.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
| # | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | GÖRENEK (MANASTIRLI MEHMET RİFAT) | Manastırlı Mehmed Rifat | Dr. Esra Dicle |
Görüntüle | ||
| 2 | YA GÂZİ YA ŞEHÎD (MANASTIRLI MEHMED RİFAT) | Manastırlı Mehmed Rifat | Dr. Esra Dicle |
Görüntüle | ||
| 3 | PAKDÂMEN (MANASTIRLI MEHMED RİFAT) | Manastırlı Mehmed Rifat | Öğretmen Emre Şengül |
Görüntüle | ||
| 4 | HÜSREV Ü ŞİRİN (MANASTIRLI MEHMED RİFAT) | Manastırlı Mehmed Rifat | Dr. Öğr. Üyesi Caner Solak |
Görüntüle | ||
| 5 | HÜKM-İ DİL (MANASTIRLI MEHMET RİFAT) | Manastırlı Mehmed Rifat | Dr. Esra Dicle |
Görüntüle | ||
| 6 | DELÎLE YÂHÛD KANLI İNTİKÂM (HASAN BEDREDDİN VE MANASTIRLI MEHMET RİFAT) | Hasan Bedreddin | Prof. Dr. Ahmet Bozdoğan |
Görüntüle | ||
| 7 | EBU’L-ALÂ YÂHÛD MÜRÜVVET (HASAN BEDREDDİN VE MANASTIRLI MEHMET RİFAT) | Hasan Bedreddin | Prof. Dr. Ahmet Bozdoğan |
Görüntüle | ||
| 8 | EBU’L-FEDÂ (HASAN BEDREDDİN VE MANASTIRLI MEHMET RİFAT) | Hasan Bedreddin (1267/1851 - 1330/1912) ve Mehmed Rif‘at (1267/1851 – 1325/1907) | Prof. Dr. Ahmet Bozdoğan |
Görüntüle | ||
| 9 | NEDÂMET (MANASTIRLI MEHMET RİFAT / BEDRÎ PAŞA) | Bedrî Paşa, Kütahyalı | Prof. Dr. Ahmet Bozdoğan |
Görüntüle | ||
| 10 | KÖLEMENLER (MANASTIRLI MEHMET RİFAT / BEDRÎ PAŞA) | Bedrî Paşa, Kütahyalı | Prof. Dr. Ahmet Bozdoğan |
Görüntüle | ||
| 11 | FAKİRE yahut MÜKÂFAT-I İFFET (HASAN BEDREDDİN VE MEHMED RİF‘AT) | Hasan Bedreddin | Prof. Dr. Ahmet Bozdoğan Araş. Gör. Elif Paliçko |
Görüntüle | ||
| 12 | AHMED YETÎM YÂHÛD NETÎCE-İ SADÂKAT (MANASTIRLI MEHMET RİFAT / BEDRÎ PAŞA) | Bedrî Paşa, Kütahyalı | Prof. Dr. Ahmet Bozdoğan |
Görüntüle | ||
| 13 | HUD’A VE AŞK ( FRIEDRICH VON SCHILLER’DEN ÇEVİRİ) (MANASTIRLI MEHMET RİFAT / BEDRÎ PAŞA) | Bedri Paşa, Kütahyalı | Prof. Dr. Ahmet Bozdoğan |
Görüntüle | ||
| 14 | CLEOPATRE (MADAM EMIL DE GIRARDIN’DEN ÇEVİRİ) (MANASTIRLI MEHMET RİFAT / BEDRÎ PAŞA) | Bedri Paşa, Kütahyalı | Prof. Dr. Ahmet Bozdoğan |
Görüntüle | ||
| 15 | ANTONY YÂHÛD İKMÂL-İ NÂMUS [ALEXANDRE DUMAS PERE’DEN ÇEVİRİ] (HASAN BEDREDDİN VE MANASTIRLI MEHMET RİFAT) | Hasan Bedreddin (1267/1851 - 1330/1912) ve Mehmed Rif‘at (1267/1851 – 1325/1907) | Prof. Dr. Ahmet Bozdoğan |
Görüntüle | ||
| 16 | MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) | Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
| 17 | SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) | Abdülvehhâb, Bolulu | Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek |
Görüntüle | ||
| 18 | BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) | Ahmed Hamdi, Şirvânî | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
| 19 | LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) | Ahmed Lütfî Efendi | Diğer Hamza Havuz |
Görüntüle | ||
| 20 | LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) | Ahmed Vefîk Paşa | Diğer Hamza Havuz |
Görüntüle | ||
| 21 | ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) | Avnî, Yenişehirli | Dr. Bihter Gürışık Köksal |
Görüntüle | ||
| 22 | BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) | Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı | Prof. Dr. Mücahit Kaçar |
Görüntüle | ||
| 23 | HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) | Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
| 24 | SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) | Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
| 25 | SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) | Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey | Doç. Dr. Macit Balık |
Görüntüle |