ISTILÂH-I NEMÇE / VİYANA SEFÂRET-NÂMESİ (MUSTAFA EFENDİ)
mensur sefaretname
Tavukçu Reis Mustafa Efendi (d. 1100/ 1688- ö. 18 Ramazan 1162/ 1 Eylül 1749)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Sultan I. Mahmud’un cülusunu bildirmek üzere 1143/1730 tarihinde Nemçe Devleti tarafına görevlendirilen Tavukçu Reis Mustafa Efendi’nin (d. 1100/ 1688- ö. 18 Ramazan 1162/ 1 Eylül 1749) sefâret-nâme türünde yazdığı eser. Istılâh-ı Nemçe, kendisinden önce kaleme alınmış sefâret-nâmelerden şekil ve içerik açısından son derece farklıdır. Diğer sefâret-nâmelerde gezilip görülen yerlerin özellikleri, görevin nasıl yerine getirildiği ve yolculuğun ne şekilde gerçekleştiği de anlatılırken Istılâh-ı Nemçe'de bu konular yer almaz. Eserde daha ziyade Nemçe Devleti'nin siyasi yapısına ait bilgilere yer verilmekte olup bu yönüyle de son derece kıymetli bir eserdir (Ödemiş 2013: 20).

Mustafa Efendi'nin Viyana Sefâret-nâmesi (Istılâh-ı Nemçe), muhteva açısından dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm, dua kısmı ile başlar ve Mustafa Efendi’nin görevinin mahiyetinin anlatılmasıyla devam eder. İkinci bölümde Nemçe Devleti’nin kuruluşu, siyasi, askerî ve ekonomik yapısı, veraset sistemi, asiller ve asalet dereceleri ile Nemçe Çasarı hakkında bilgiler verilir. Üçüncü bölümde İspanya veraset savaşlarının sebepleri anlatılır, akabinde ise bu savaşların seyri ve sonucundan bahsedilir. Son bölümde ise Mustafa Efendi, Nemçe Devleti hakkındaki kişisel görüşlerini ve değerlendirmelerini bildirmektedir. Özellikle söz konusu devletin Osmanlılar için bir tehlike oluşturup oluşturmadığı yönündeki değerlendirmeleri büyük önem taşımaktadır. Mensur olan eserin baş taraflarında secili ağır bir dil kullanılmakla birlikte diğer kısımlarında yalın bir üslubun tercih edildiği söylenebilir.

Unat, Viyana Sefâret-nâmesi’nin beş adet yazma nüshası olduğunu belirtmektedir (Unat 1992: 68). Ancak bunlardan İstanbul Fatih Millet Kütüphanesindeki 843 numaralı nüsha 1748’de Viyana’ya gönderilen Mustafa Hattî Efendi’nin Viyana Sefâret-nâmesi ile karıştırılmıştır. Diğer nüshalar ise İstanbul Fatih Millet Kütüphanesinde 844, Topkapı Sarayı Müzesi, Bağdat No: 224, İstanbul Üniversitesi, Yıldız Yazmaları No: 270 ve İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi, Nuruosmaniye Koleksiyonu No: 1282/2’de kayıtlıdır.

Faik Reşit Unat, Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnameleri adlı çalışmasında eseri tanıtmış (1992: 65- 68); İsmail Ödemiş ise Fatih Millet Kütüphanesi ve Süleymaniye Kütüphanesi nüshalarından hareketle eserin tenkitli metnini yüksek lisans tezi olarak hazırlamıştır (2013).  

Eserden Örnekler


“..Sultan Mahmûd Hân-ı bâ-temkîn efendimiz hazretlerinin yüz kırk üç târîhinde lem‘a-rîz-i âlem-i ikbâl ve pertev-efgen-i cah û celâl olup sebeb-i sürûr-ı cihâniyân ve bâ‘is-i şâdmân-ı âlemiyân olan cülûs-ı zafer-me’nûs-ı şehinşâhî ve tulû‘-ı âfitâb-ı saltanat-ı gîtî-penâhîleri ahbârını hâvî nâme-i hümâyûn-ı celâlet-meşhûn ve misâl-i azamet-iştimâl-i celâdet-makrûnları ile Nemçe Çâsârı tarafına meb‘ûs olmuş idim..” (Mustafa Efendi [yz]: 1b).

“.. eyyâm-ı mu‘tâdda diyete nâmıyle bir büyük dîvânları kâ‘im ve imperyoya müte‘allık husûsların anda görüp Nemçe Çâsârı vekîli cümleye nezâret eyler ve hîn-i iktizâda anınla dahi terâfu‘ olundukda bir dürlü kânûna müte‘allık husûsa muhâlefet idemeyüp resm-i kadîmlerine rucû‘ eyler..” (Mustafa Efendi [yz]: 4b).

Kaynakça


Mustafa Efendi (yz). Nemçe Sefâret-nâmesi. Fatih Millet Kütüphanesi No: 844.

Ödemiş, İsmail (2013). Mustafa Efendi’nin Viyana Sefâreti ve Sefâretnâmesi (Istılah-ı Nemçe) (1730). Yüksek Lisans Tezi. Çankırı: Çankırı Karatekin Üniversitesi.

Unat, Faik Reşit (1992). Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnameleri. Ankara: TTK Yay.

Atıf Bilgileri


Polatcı Demirkol, Türkan. "ISTILÂH-I NEMÇE / VİYANA SEFÂRET-NÂMESİ (MUSTAFA EFENDİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/istilah-i-nemce-viyana-sefaret-namesi-mustafa-efendi. [Erişim Tarihi: 26 Kasım 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
2 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
3 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
4 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
5 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
6 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
7 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
8 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
9 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
10 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle