İSTANBUL ŞEHR-ENGÎZİ (TAB'Î, İSMÂ'ÎL ÇELEBİ)
şehrengîz
Tab'î, İsmâ'îl Çelebi (d. ?/? - ö. 1064/1653-54)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Tab'î'nin İstanbul güzellerini anlatan eseri. Tam metni elde bulunmayan bu şehrengizden ilk bahseden, tezkireci Ahdî’dir (Solmaz 2018: 403). Şairinin, Safâyî’nin Nuhbetü’l-Âsâr min Fevâidi’l-Eş'âr ve Beliğ’in Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyl-i Zübdeti’l-Eş'âr’ında da adı geçen Tab'î İsmail Çelebi olması muhtemeldir (Tığlı 2020: 167). Tab'î’nin İstanbul Şehr-engîzi'nin metniyle ile ilgili ilk bilgi, M. İzzet’in mezuniyet tezinde geçmektedir. Bu çalışmada eserden biri mükerrer 16 beyit ve biri mükerrer 13 mısra alıntılanmıştır. Bir mecmua içinde bulunan şehrengize dair üç sayfalık incelemesinde İzzet, eserin toplamda 192 beyitten oluştuğunu kaydetmiştir. Eserin bölümleri ise şu şekildedir: Münâcât, Sıfat-ı Şitâ, Sıfat-ı Bahâr, şehir tasviri, gece ve gündüz tasviri, Sebeb-i Telif, Vasf-ı Hûbân, Hâtime. Tezde, şehrengizin Vasf-ı Hûbân bölümünde 40 güzele ikişer beyit ayrıldığı ifade edilmektedir; isimleri: Sarrâc Ahmed, Ak Muslî, Subaşızâde, Mû-tâbzâde, Şeyhzâde, Hasan Bâlî, Neyzenoğlu, Kık Mahmûd, Memi Şaç, Hamza, Muslî, Hamamcızâde Ahmed, Abdî, Kurd Bâlî, Simkeş, Osmân, Mücellid Sefer, Dervîş, Gömlekçi Kerîm, Haffâfzâde, Beyzâde, Sultânoğlu, Kehhâloğlu, Takyacı Muslî, Şekerci, Abdî Şâh, Mâcuncu Mehmed, Galatalı Azab, Kuloğlu Alî, Bıçakcı, Mücellid Bâlî, Tâcizâde Muslî, Mîr-i Âşıkân’dır (M. İzzet 1935-36: 47).

Burada yer alan güzellerden altı tanesinin, şairi meçhul bir İstanbul şehrengizinde de yer aldığı görülse de diğer isimlerin çoğunluğunun eşleşmemesi, ve Tab'î’nin şehrengizinin sonundaki “eyle” redifli gazelin adı geçen İstanbul şehrengizinde bulunmaması, şehir tasviri kısımlarında Yenikapı, Eyüp, Kâğıthane ve Beşiktaş isimlerinin geçmemesi gibi sebeplerden dolayı muhtemelen bu iki şehrengiz ayrı metinlerdir. (Tığlı 2020: 170 ).

Şairin biyografisi için bk. “Tab'î, İsmail Tab'î Çelebi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/tabi-ismail-tabi-celebi

Eserden Örnekler


İrişdi yine bir dem rûy-ı âlem

Yüz aklıgın kazandı oldu hurrem


Çü baş kaldırdı yine hayl-i ezhâr

Adüvv-i dîn girîzân oldu nâçâr


İçinde cevr ü hicrân ü sitem bol

Felekde yok-durur illâ Sitanbul (M. İzzet 1935-36: 46)

...

Bu şehr-engîz idi bir güşte ma’nâ

Gelüp itdi Mesîhî anı ihyâ


Halef oldum ana ben merd-i ahkar

Dür-i tab'umla virdüm ana zîver (M. İzzet 1935-36: 48)

...

Uram bir dâne şehr-engîze bünyâd

Diye her ehl-i insâf âferîn bâd (M. İzzet 1935-36: 8)

...

Bu kavli bana kâdir etti Settâr

Begenmezsen birisin sen de it var (M. İzzet 1935-36: 47)

Kaynakça


Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (1999). İsmail Belîğ, Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdeti’l-Eş’âr. Ankara: AKM Yay.

Çapan, Pervin (2005). Mustafa Safâyî Efendi, Tezkîre-i Safâyî, (Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idü’l-Eş’âr). Ankara: AKM Yay.

Levend, Agâh Sırrı (1958). Türk Edebiyatında Şehr-engizler ve Şehr-engizlerde İstanbul. İstanbul: İstanbul Fethi Derneği Yay.

M. İzzet (1935-1936). Türk Edebiyatında Şehrengizler. Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Solmaz, Süleyman (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şu'arâsı (İnceleme - Metin). Ankara: AKM Yay.

Tığlı, Fatih (2020). “Türk Edebiyatında Şehrengizler”.  Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Arslan, Ömer. "İSTANBUL ŞEHR-ENGÎZİ (TAB'Î, İSMÂ'ÎL ÇELEBİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/istanbul-sehr-engizi-tab-i-isma-il-celebi. [Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
2 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
3 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
4 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
5 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
6 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
7 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
8 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
9 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
10 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle