Mehmet Celâl’in aşk ve hüzün temleri üzerine kurulu romantik hikâyesi. Hikâyede baskın olan aşk ve hüzün temleri, sanatçının kavuşamadığı ve hayatı boyunca üzerinde olumsuz tesirini hissettiği Anna sebebiyle, eserlerinde yankı bulur. Hikâyenin anlatıcı kahramanı, halk edebiyatında da görülen âşık olma şekillerinden olan ilk görüşte aşka tutulur. Anlatıcı kahraman, Heybeli’ye bakan bir tepede sevdiği kadın ve ablasıyla karşılaşır ve ilk görüşte aşka tutulur. Genç âşık, tanıştığı ve samimiyetini ilerlettiği sevdiği kadınla ve ailesiyle zaman zaman iskambil oynar. Bir başka iskambil oyununda kaybetme nedeniyle hayvanlara binilip Yorgolu’ya gidilecektir. Genç adam, sevdiği kadınla baş başa bir yolculuk ve gezinti fırsatı yakalayabileceğini düşündüğü için bilerek yenilmelerini sağlamaya çalışır. Genç âşık, baş başa yolculuk esnasında sevdiği kadının elinden tutmanın yanı sıra aşkını daha rahat yaşayabileceğini de düşünür. Bu nedenlerle genç adam, boş atması gerektiği yerde iskambilleri atarak bilerek yenilmelerini sağlar fakat sevdiği kadın bilinçli yenilmeyi anlar ve tepkiyle gitmekten vazgeçer.

İskâmbil, Mehmet Celal’in aşkı işlediği pek çok hikâyesinde görüldüğü gibi aşka bağlı "hüzün"le sonlanır. Genç âşık, sevdiği kadınla baş başa kalma fırsatlarını gitmeme tepkisiyle yakalayamamıştır. Hikâyede olay örgüsü ön plandadır. Romanlarını da salt olay örgüsünün önemli olduğu “popüler roman” tarzında oluşturan Mehmet Celâl, hikâyelerinde de olay örgüsünü öne çıkarır. Himmet Uç’un da belirttiği üzere İskâmbil'de zaman, mekân, kişiler derinlemesine işlenmeyip yüzeysel bırakılmıştır. Bu nedenle İskambil, “basit” bir hikâyedir. Hikâyenin aksayan yönünün de olduğu söylenebilir. Yorgolu’ya gidilip kırlarda dolaşılması, manzaraların seyredilmesi yenilmekle ilişkilendirilmiştir. Kırlarda dolaşmanın yenilmekle ilişkilendirilmesi biraz tuhaf kalmaktadır. Ödül gibi bir yaptırımdır. Nitekim hikâyenin ismi verilmeyen genç âşığı da asıl ödülün yenilmek olduğunu düşünür ve yenilmelerini sağlar. Mehmet Celâl, hikâyesinde yer vermek istediği aşk kurgusu için mantık hatasına düşmüştür.

Hikâye, 1317/1899 yılında Şirket-i Mürettibiye Matbaası tarafından İstanbul’da on dört sayfa olarak neşredilir. Nurcan Şen “İskambil” hikâyesini yeni Türk harflerine aktarmıştır (Şen 2014).

Yazarın biyografisi için bk. "Mehmet Celal". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mehmet-celal