Arapçadan satır-altı olarak tercüme edilmiş Memlûk-Kıpçak dönemine ait en kapsamlı fıkıh kitabı.

Eserin adı, “Melik ve sultanlara doğru yolu gösterme” anlamını taşımaktadır. İskenderiye’de hüküm süren emîr-i kebîr Seyfi Bacman’ın, İmâm-ı Âzam mezhebi üzerine ibadetlerde faydalı olacak kısa ve özlü bir kitap istemesi neticesinde yazılmıştır. 498 varaktan oluşan eserin Arapça aslının yazarı bilinmemektedir. 789/1387 (Şevval 20) tarihinde İskenderiye’de tamamlanan eserin müstensihi Kıpçak Türkü ve Hanefî fakihi Berke Fakih’tir. Berke Fakih’in bu eser dışında, yine Kıpçakça yazılmış olan Kutb’un Hüsrev ü Şirin’ini 1383 yılında İskendireye’de istinsah ettiği ve kendisinin eserin sonuna 51 beyitlik bir manzume eklediği de bilinmektedir. Bu manzumeden edinilen bilgilere göre Berke Fakih; Altın Boğa’nın hizmetinde bulunmuş, onunla birlikte İskenderiye’ye gelmiş ve gazalara katılmış; sonra da onun isteği ile Hüsrev ü Şîrîn’i istinsah etmiş Kıpçak asıllı bir kişidir. Abdülkadir İnan, Berke Fakih’in söz konusu manzumesini, bir başkası bulununcaya kadar “Mısır’da yazılan ilk Kıpçakça metin” olarak kabul etmektedir.

Giriş, 29 kitap, 56 bab-işig ve 93 fasıldan müteşekkil İrşâdü’l-Mülûk ve’s-Selâtîn; Hanefȋ mezhebinin fıkhȋ görüşlerini benimseyen fıkıh âlimlerinin güvenilir eserlerinden toplanan fetvalardan meydana gelmiştir. Giriş bölümünde; Allah’a hamt, Resulü ve yakınlarına duadan sonra, eserin telif sebebi anlatılmıştır. Ayrıca bu bölümde eserin içeriği ile ilgili olarak; Allah’a kulluk eden, onun rızasını ve rahmetini isteyen kullara faydalı olmak üzere farzların, vaciplerin, sünnetlerin ve edeplerin sıralandığı ifade edilmektedir.

Giriş kısmından sonra; kâfir olmayı gerektiren ve gerektirmeyen hâllerin sıralandığı fasıl, itikada ait 62 meselenin açıklandığı fasıl, 50 farz-ı ayn ile 11 farz-ı kifâyenin sıralandığı fasıl gelmektedir. Bu üç faslı 29 kitap takip eder. Abdest, namaz, zekât, oruç, hac, vb. konuların farzlarını ayrıntılı bir şekilde inceleyen esere, fıkha ait 49 meseleyi ihtiva eden sorulu-cevaplı son bir bölüm ilave edilmiştir. Müstensih, istinsahın yapıldığı yer ve istinsah tarihi hakkındaki bilgileri ihtiva eden bir ibare eserin sonunda yer almaktadır.

İrşâdü’l-Mülûk ve’s-Selâtîn’in tespit edilebilen tek nüshası, İstanbul Süleymaniye Kütüphanesinde, Ayasofya bölümünde 1016 numara ile kayıtlıdır. Sekizi Arapça, sekizi Türkçe olmak üzere eserin her sayfasında 16 satır bulunmaktadır. Arapça satır siyah mürekkeple, altta bulunan Türkçe satır kırmızı mürekkeple yazılmıştır. Arapça metnin tamamı harekeli olmasına karşın Türkçe metinde çok az hareke kullanılmıştır. Türkçe tercüme Arapça metnin düzenini takip eder; Türkçe kelimeler Arapça kelimelerin altına, kırmızı mürekkeple yazılmıştır. Tercümede cümlelerin genellikle Türkçenin kaidelerine uymadığı görülür. Birkaç istisna dışında eser, Memluk Kıpçakçasına ait dil hususiyetlerini ihtiva etmektedir. Başka bir nüshasının bulunmaması nedeni ile eserde var olan hataların mütercime mi yoksa müstensihe mi ait olduğu tespit edilememektedir.

İrşâdü’l-Mülûk hakkında Bağdatlı İsmail Paşa (1945), T. Halasi Kun (1940), Abdülkadir İnan (1953) ve Janos Eckmann (1964)’ın çalışmalarında tanıtıcı mahiyette kısa bilgiler yer almaktadır. Eserin ilmî neşri Recep Toparlı tarafından yapılmıştır. Doktora tezi olarak 1981 yılında çalışılan eser; Giriş, Transkripsiyonlu Metin, Sözlük bölümleriyle 1992 yılında Türk Dili Kurumu tarafından yayımlanmıştır. İslam Hukuku açısından da ele alınan eser üzerinde 2019 yılında Kıpçak Türkçesi Eserlerde İslam Hukuku ve Fıkıh Istılahları (İrşâdü’l-Mülûk Ve’s-Selâtin Örneği) adlı bir yüksek lisans tezi hazırlanmıştır.