İRŞÂDİYYE ŞERH-İ KASÎDETÜ'L-BÜRDE
Kaside-i Bürde şerhi
Şeyh Abdullâh b. Şeyh Ahmed / İpsalalı Vâ’iz Sağîr-zâde (ö. 1150/1738'den sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Bûsîrî (ö. 696/1297?)’nin Kasîde-i Bürde’sine, İpsalalı Vâiz Sağîr-zâde olarak bilinen Şeyh Abdullah b. Şeyh Ahmed (d. ?/? - ö. 1150/1738'den sonra) tarafından yazılan Türkçe şerh. Müellif şerhine, İrşâdiyye Şerh-i Kasîdetü'l-Bürde adını verdiğini mukaddimede belirtmektedir. Adının Şeyh Abdullah bin Şeyh Ahmed olduğunu ifade eden şârih, Bürde'nin Arapça olduğunu, böyle kıymetli bir eserden istifadenin artması için Türkçe olarak şerh etmek istediğini ifade eder. Ardından Bûsîrî'nin kasideyi nasıl yazdığını, gördüğü rüyayı, felç hastalığından kurtulmasını kısaca izah eden şârih, kendi yazdığı şerhte görülen kusurların affedilmesini, mümkün oldukça ıslahına çalışılmasını rica eder. Sonra kaynak eserin bölümleri ve içerikleri hakkında bilgi verir (Şeyh Abdullah b. Şeyh Ahmde [yz]: 2a-2b)

Şeyh Abdullah b. Şeyh Ahmed, kısaca İrşâdiyye olarak anılan eserinde, Bürde'nin bütün beyitlerini şerh etmiştir. Her beyti üç ana başlık altında ele alan şârih; öncelikle "tashîhât" başlığı altında kaynak beyitteki kelimelerin nasıl okunması gerektiği, anlamları, kelimelerle ilgili sarf bilgisi hakkında malumat verir. Bu bölümde müellif, çeşitli âyetleri zikrederek ve farklı Arapça cümle örnekleri vererek kelimelerin beyit içindeki durumlarını, farklı cümlelerde nasıl anlam ve gramer farklılıkları oluşacağını detaylı bir şekilde açıklar. "el-İ'râb" başlığı altında da kelimelerin cümle içinde gramer bakımından durumlarını izah eder, irabını yapar. Bu bölümde de şârih, her kelimeyi detaylı şekilde i'rab bakımından irdelemiştir. Son olarak da "el-ma'nâ" başlığı altında, sadece beytin ne anlatmak istediğine odaklanan şârih toplu halde beytin anlamını izah eder (Ayçiçeği 2017: 130; Yazar 2011: 596-597). Her beyitte bu usul takip edilerek kaynak eser tümüyle şerh edilmiştir. Üç ana başlık altında ele alınarak beyitlerin açıklandığı bu usul, birçok Bürde şerhinde karşımıza çıkmaktadır. 

Diğer Türkçe Bürde şerhleriyle mukayese edildiğinde İrşâdiyye, kaynak beyitlerin gerek gramer gerekse anlam hususiyetlerini izah eden ve belli bir düzeyde Arapça bilgisine sahip okuyucuların istifade edebileceği hacimli şerhler arasında değerlendirilebilir. 

Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih Bölümü, Nu. 3971'deki nüsha müstakil olarak eserin tamamını barındırmaktadır. Elimizdeki diğer bir eksik nüsha Ankara Milli Kütüphane'de, 06 Mil Yz A 4558 numarada kayıtlı olup yazmanın 1b-34a sayfaları arasında yer almaktadır. Bu nüsha, sadece kaynak metnin ilk 21 beytinin şerhini barındırmaktadır. Her iki yazmada da eserin ne zaman telif ve istinsah edildiği kayıtlı değildir.

Eserden Örnekler


E min tezekküri cîrânin bi-Zî-Selemi

Mezecte dem‘an cerâ min mukletin bi-demi


Tashîhât: Hemze, harf-i istifhâmdır. Anun içün sadâret-i kelâm vardır. Cümle-i ismiyyeye dâhile olur, "e Zeydün kâ'imün" gibi. Ve cümle-i fi'liyyeye de dâhile olur, "e kâme Zeydün" gibi. Min, harf-i cerdir. Ancak harf olduğu hâlde müsta'meldir. Cumhûr katında sünâ'iydir. Kisâ'î ve Ferrâ katlarında sülâsîdir. Onun içün niçe me'ânî ta'dâddır. İbtidâ' gâyet içindir: "Haractü mine'l-Basra" gibi. Ve min teb'îz içündür: "Ehaztü mine'l-mâl" gibi. Ve min beyân içündür: "lî aşraten mine'l-mâl" gibi. Ve min bedel içündür, kavluhû Te'âlâ: "E radîtüm bi'l-hayâti'd-dünyâ mine'l-âhirati" ey bedelehâ. Ve min ta'lîl içündür, kavluhû Te'âlâ: ve hîne tada'ûne siyâbeküm mine'z-zahîrati" ey li-ecli'z-zahîrati. Ve min, an ma'nâsınadır, kavluhû Te'âlâ: "fe-veylün li'l-kâsiyeti kulûbuhum min zikri'llâhi" ey an zikri'llâhi. (Şeyh Abdullah b. Şeyh Ahmde [yz]: 2b).

Kaynakça


Ayçiçeği, Bünyamin (2017). Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’sinin Geçmişten Günümüze Türkiye Toplumu Üzerindeki Akademik, Sosyal ve Dinî Etkileri. Program Kodu: 1002. Proje Nu: 215K398. TÜBİTAK SOBAG-Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Destek Grubu. Proje Yürütücüsü: Bünyamin Ayçiçeği. İstanbul.

Şeyh Abdullâh b. Şeyh Ahmed İpsalalı Vâ’iz Sağîrzâde (yz.). İrşâdiyye. Süleymaniye Kütüphanesi. Fatih Bölümü. Nu. 3971.

Yazar, Sadık (2011). Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Ayçiçeği, Bünyamin ve Hamza KOÇ. "İRŞÂDİYYE ŞERH-İ KASÎDETÜ'L-BÜRDE". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/irsadiyye-serh-i-kasidetu-l-burde. [Erişim Tarihi: 23 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
2 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
3 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
4 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
5 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
6 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
7 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
8 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
9 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
10 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle