- Yazar Biyografisi (TEİS)
Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde - Madde Yazarı: Ismail Aksoyak
- Eser Yazılış Tarihi:1170 / 1757
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:18. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Diğer
- Yayın Tarihi:20/12/2021
İNTİSÂBÜL-MÜLÛK / HÂB-NÂME / VÂKI'A-NÂME
hâbnâmeHaşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde (d. ?/? - ö. 1181-82/1768)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Haşmet mahlaslı Mehmed Abbas Efendi-zâde'nin ( ö. 1181-82/1768) mensur eseri. Eserde, Sultan III. Mustafa’nın 1170/1757 yılında tahta çıktığı günün gecesi Haşmet’in gördüğü bir rüyayı, daha doğrusu görmüş gibi hayal ettiği bazı olaylar konu edilmektedir. Yazarın İntisâbü’l-Mülûk adını verdiği eseri, sonraki kaynaklarda eser içeriğinden hareketle Hâb-nâme, Vâkı'a-nâme olarak da adlandırılmıştır. Hâb-nâme, Vâkı'a-nâme isimli eserler edebiyatımızda çok sayıda örneği olan bir türü de oluşturmaktadır (Özgül yty: 11-18). Eser yeni harflerle basılan yayınında 14 sayfadan oluşan (Arslan-Aksoyak 1994: 456-470) küçük bir risale hâlindedir.
Esere göre müellif, III. Mustafa'nın tahta çıktığı gün rüyasında kendisini büyük bir ovada bulur. Uzaktan diğer ülkelerin sultanlarının birer birer Osmanlı padişahına biat etmek ve onun maiyetinde görev alma isteğini bildirmek üzere geldiklerini görür. Bunlardan Hindistan şahının bazergan başılık, Yemen imamının kahveci başılık, Çin hakanının çinici başılık ve çeşnici başılık, Moskof kralının kürkçü başılık, Nemçe kralının camcı başılık, Venedik cumhurunun darphanede sâhib-ayarlık, İngiliz kralının barutçu başılık, Felemenk kralının bağçevanlık, Frenk kralının çukacı başılık hizmetine talip olduğunu öğrenir. Hükümdarlar, şairden kendilerini padişahla görüştürmesi için aracılık yapmasını isterler. Haşmet de, padişaha yazdığı cülus kasidesini okur ve hükümdarların isteğini bildirir. III. Mustafa da hükümdarları huzuruna kabul eder ve Haşmet’in onların arkasında durduğunu görünce sebebini sorar. Müelliften, "Onlar padişah, ben bir kulum, onların arasında aynı seviyede durmam yakışık almaz." cevabını alınca, "Ben seni sultânu’ş-şuarâ tayin ettim, bundan sonra onlarla aynı seviyedesin." der. Haşmet bunun üzerine, Râzî’nin bir gazeline yazdığı, padişahın ömrünün ve saltanatının bekası için dua mahiyetindeki tahmisi padişaha sunar. Şiirlerden memnun kalan padişah, şairin babası Abbas Efendi’yi Haremeynü’ş-Şerîfeyn kadısı tayin ettiğini söyler. Haşmet, uyandığında gördüğü rüyayı yazıya döküp padişaha saltanat tebriki olarak sunar.
Eserin altı nüsha üzerinden hazırlanan tenkitli metni Haşmet Külliyatı adlı çalışma içinde yayımlanmıştır (Arslan vd. 1994: 415-470).
Şairin biyografisi için bk. "Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hasmet-mehmed-abbas-efendizade
Eserden Örnekler
Evvelâ Moskov kıralı bu vâdîde tertîb-i leşker-i takrîr eyledi ki: Hâlâ dürr-i girân-mâye-i sadef-i saltanat ve elmâs-pâre-i nigîn-i hâne-i şevket, pâdişâh-ı cüvân-baht ve şehen-şâh-ı mücevher-taht Sultân Mustafâ Efendimiz hem velî-ni‘metimiz ve hem velî-ni‘met-zâdemizdir. Zîrâ, merhûm-ı cennet-makar peder-i magfiret-mazharları sultân-ı gazâ-pîşe, hakân-ı ‘adl-endîşe, melikü’l-mülûk-ı guzât, sâhibü’s-seyf-i fütûhât, Sultân Ahmed Efendimiz Hazretleriniñ bir ‘abd-i kemteri sadr-ı a‘zam Baltacı Mehmed Paşa sünnesi zûr-bâzû-yı iktidâr-ı şâhâneleriyle girifte-i kemend-i istirkâkları olmuş esîr-i gerden-bestesiyim ve zîr-i hâk-ı şemşîr-i berrâkından güzer etmiş bir bende-i âzâd-kerdesiyim. İnşâallâhu’r-Rahmân yine cümleden evvel ser-girifte-i kayd u bend-i rkkiyyetleri olacagım cây-ı iştibâh degildir. Husûsâ bizim diyârımız saydgâh-ı vuhûş-ı dibâgat-pezîrândır ve memleketimizde her dost içün bir post erzândır ve vilâyetimizde kürklerin envâ‘ı çokdur ve san‘at-ı ferve-dûzîde mahâretimize söz yokdur. (Arslan vd. 1994: 461).
Kaynakça
Arslan, Mehmet ve İ. Hakkı Aksoyak (hzl.) (1994). Haşmet Külliyatı. Sivas: Dilek Matbaası.
Özgül, Metin Kayahan (yty.). Türk Edebiyatında Siyasî Rüyalar. Ankara: Akçağ Yayınları.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (HAŞMET) | Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
2 | SENEDÜ'Ş-ŞU'ARÂ | Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
3 | VİLÂDET-NÂME (HAŞMET) | Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
4 | TÂRÎH-İ MUHÂSARA-İ KARS DER-ZAMÂN-I AHMED PAŞA | Haşmet, Abbaszâde | Diğer Emrah Aydemir |
Görüntüle | ||
5 | MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) | Hıfzî | Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR |
Görüntüle | ||
6 | NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) | Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin | Diğer Aybala Sena KÜTÜK |
Görüntüle | ||
7 | DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) | Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
8 | TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullah Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
9 | TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
10 | TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
11 | DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) | Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi | Diğer Ahmet Serdar Erkan |
Görüntüle | ||
12 | MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) | Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) | Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN |
Görüntüle | ||
13 | AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) | Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi | Diğer Nükran ERBAŞ Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler |
Görüntüle | ||
14 | DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) | Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi | Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk |
Görüntüle |