İNTİSÂBÜL-MÜLÛK / HÂB-NÂME / VÂKI'A-NÂME
hâbnâme
Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde (d. ?/? - ö. 1181-82/1768)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Haşmet mahlaslı  Mehmed Abbas Efendi-zâde'nin ( ö. 1181-82/1768) mensur eseri. Eserde, Sultan III. Mustafa’nın 1170/1757 yılında tahta çıktığı  günün gecesi Haşmet’in gördüğü bir rüyayı, daha doğrusu görmüş gibi hayal ettiği bazı olaylar konu edilmektedir.  Yazarın  İntisâbü’l-Mülûk adını verdiği eseri, sonraki kaynaklarda eser içeriğinden hareketle Hâb-nâme, Vâkı'a-nâme olarak da adlandırılmıştır. Hâb-nâme, Vâkı'a-nâme isimli eserler edebiyatımızda çok sayıda örneği olan bir türü de oluşturmaktadır (Özgül yty: 11-18). Eser yeni harflerle basılan yayınında 14 sayfadan oluşan (Arslan-Aksoyak 1994: 456-470) küçük bir risale hâlindedir.

Esere göre müellif, III. Mustafa'nın tahta çıktığı gün rüyasında kendisini büyük bir ovada bulur.  Uzaktan diğer ülkelerin sultanlarının birer birer  Osmanlı padişahına  biat etmek ve  onun maiyetinde görev alma isteğini bildirmek üzere geldiklerini görür.  Bunlardan  Hindistan şahının bazergan başılık, Yemen imamının kahveci başılık, Çin hakanının çinici başılık ve çeşnici başılık, Moskof kralının kürkçü başılık, Nemçe kralının camcı başılık, Venedik cumhurunun darphanede sâhib-ayarlık,  İngiliz kralının barutçu başılık, Felemenk kralının bağçevanlık, Frenk kralının çukacı başılık hizmetine talip olduğunu öğrenir. Hükümdarlar, şairden kendilerini padişahla görüştürmesi için aracılık yapmasını isterler. Haşmet de,  padişaha yazdığı cülus kasidesini okur ve hükümdarların isteğini bildirir. III. Mustafa da hükümdarları huzuruna kabul eder ve Haşmet’in onların arkasında durduğunu görünce sebebini sorar. Müelliften, "Onlar padişah,  ben bir kulum, onların arasında aynı seviyede durmam yakışık almaz." cevabını alınca, "Ben seni sultânu’ş-şuarâ tayin ettim, bundan sonra onlarla aynı seviyedesin." der. Haşmet bunun üzerine,  Râzî’nin bir gazeline yazdığı, padişahın ömrünün ve saltanatının bekası için dua mahiyetindeki tahmisi padişaha sunar.  Şiirlerden memnun kalan padişah, şairin babası Abbas Efendi’yi Haremeynü’ş-Şerîfeyn kadısı tayin ettiğini söyler. Haşmet, uyandığında gördüğü  rüyayı yazıya döküp padişaha saltanat tebriki olarak sunar.

Eserin altı nüsha üzerinden hazırlanan tenkitli metni Haşmet Külliyatı adlı çalışma içinde yayımlanmıştır (Arslan vd. 1994: 415-470).

Şairin biyografisi için bk. "Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hasmet-mehmed-abbas-efendizade

Eserden Örnekler


Evvelâ Moskov kıralı bu vâdîde tertîb-i leşker-i takrîr eyledi ki: Hâlâ dürr-i girân-mâye-i sadef-i saltanat ve elmâs-pâre-i nigîn-i hâne-i şevket, pâdişâh-ı cüvân-baht ve şehen-şâh-ı mücevher-taht Sultân Mustafâ Efendimiz hem velî-ni‘metimiz ve hem velî-ni‘met-zâdemizdir. Zîrâ, merhûm-ı cennet-makar peder-i magfiret-mazharları sultân-ı gazâ-pîşe, hakân-ı ‘adl-endîşe, melikü’l-mülûk-ı guzât, sâhibü’s-seyf-i fütûhât, Sultân Ahmed Efendimiz Hazretleriniñ bir ‘abd-i kemteri sadr-ı a‘zam Baltacı Mehmed Paşa sünnesi zûr-bâzû-yı iktidâr-ı şâhâneleriyle girifte-i kemend-i istirkâkları olmuş esîr-i gerden-bestesiyim ve zîr-i hâk-ı şemşîr-i berrâkından güzer etmiş bir bende-i âzâd-kerdesiyim. İnşâallâhu’r-Rahmân yine cümleden evvel ser-girifte-i kayd u bend-i rkkiyyetleri olacagım cây-ı iştibâh degildir. Husûsâ bizim diyârımız saydgâh-ı vuhûş-ı dibâgat-pezîrândır ve memleketimizde her dost içün bir post erzândır ve vilâyetimizde kürklerin envâ‘ı çokdur ve san‘at-ı ferve-dûzîde mahâretimize söz yokdur. (Arslan vd. 1994: 461).

Kaynakça


Arslan, Mehmet ve İ. Hakkı Aksoyak (hzl.) (1994). Haşmet Külliyatı. Sivas: Dilek Matbaası.

Özgül, Metin Kayahan (yty.). Türk Edebiyatında Siyasî Rüyalar. Ankara: Akçağ Yayınları.

Atıf Bilgileri


Aksoyak, ismail. "İNTİSÂBÜL-MÜLÛK / HÂB-NÂME / VÂKI'A-NÂME". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/intisabul-muluk-hab-name-vaki-a-name. [Erişim Tarihi: 03 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (HAŞMET) Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde ismail Aksoyak
Görüntüle
2 SENEDÜ'Ş-ŞU'ARÂ Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde ismail Aksoyak
Görüntüle
3 VİLÂDET-NÂME (HAŞMET) Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde ismail Aksoyak
Görüntüle
4 TÂRÎH-İ MUHÂSARA-İ KARS DER-ZAMÂN-I AHMED PAŞA Haşmet, Abbaszâde Diğer Emrah Aydemir
Görüntüle
5 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
6 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
7 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
8 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
9 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
10 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
11 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
12 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
13 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
14 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle