[İNTİHÂ-NÂME / MESNEVÎ] (SULTÂN VELED)
tasavvufi mesnevi
Veled, Sultân Veled, Bahâeddîn Muhammed Veled (d. 25 Rebîülâhir 623/25 Nisan 1226 - ö. 10 Receb 712/11 Kasım 1312)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Sultân Veled yaygın adıyla bilinen Veled mahlaslı Bahâeddîn Muhammed Veled’in Farsça eseri. Eserin gerek dîbâcesinde gerekse metin kısmında adının "İntihâ-nâme" olduğuna dair herhangi bir kayıt yoktur. Sultân Veled bu eserine herhangi bir ad koymamış, sadece "Mesnevî" demekle yetinmiştir. "İntihâ-nâme" adı ise, onun üçüncü ve son mesnevisi olmasından dolayı verilmiştir (Yazıcı 1997). Zira Sultân Veled, İntihâ-nâme’den önce İbtidâ-nâme ve Rebâb-nâme adıyla iki mesnevi daha telif ettiği ve bu sonuncusuna herhangi bir isim vermediği için, İbtidâ-nâme’nin ilk mesnevisi olmasından hareketle bu esere sonradan "İntihâ-nâme" adı verilmiştir. Telif tarihi bilinmeyen eserin ilk iki mesneviden sonra yazıldığı dikkate alınarak 700-712/1300-1312 yılları arasında telif edildiği sonucuna varılmıştır. Konya’da bulunan bir nüshanın sonundaki beyitlerden hareketle metnin, Zilkâde 708/Nisan-Mayıs 1309’de tamamlandığı anlaşılmaktadır. Eserin bir nüshası da İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Farsça Yazmalar, 1009 numarada yer almaktadır.

Eser, Mevlânâ'nın Mesnevî’si gibi aruzun “fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün” vezniyle söylenmiş olup mukaddime haricinde 120 başlık içermekte olup 8313 beyit tutarındadır. Metin manzum-mensur karışık niteliktedir. Mensur kısımlar, manzum kısımlarda işlenen konulara okuyucuyu hazırlamak gayesiyle özet mahiyetinde tertip edilmiştir. Bu tertip usulünün Sultân Veled’de bir öğretim yöntemi olduğu açıktır. Zira müellif, İbtidâ-nâme ve Rebâb-nâme’de de aynı yönteme başvurmuştur. İbtidâ-nâme’nin Sultan Veled’in diğer mesnevilerinden farkı, onlardaki gibi Türkçe, Arapça ve Rumca beyitlere yer verilmeyip bütünüyle Farsça olarak telif edilmesidir.

Sultân Veled, İntihâ-nâme’nin dîbâcesinde, Kur’ân-ı Kerîm’de geçen öğüt ve nasihatlerin, türlü ibare ve çeşitli misallerle tekrar tekrar anlatılmasına dikkat çeker. Kur’ân-ı Kerîm’de nasihatlerin bu şekilde tekrarlanmasının hikmetini, insanların gaflet ve unutuşa kapılarak nefis ile şeytana aldanmalarında görür. Sultân Veled’e göre nefis ve şeytan, hakikatte cehennem olan bu dünyayı sihirbazlıkla cennet gibi güzel gösterir. Buna mukabil Allah, lütuf ve kereminden bin bir çeşit ibâre ve üslûp ile insanlar, nefislerine aldanmasınlar ve gösterilen yolda yürüyerek müminlerin zindanı olan bu yurttan kendilerini kurtarsınlar ister (Küçük 2012).  İşte Sultân Veled de kendi eserinde, bu İlâhî buyruklardaki yöntemi esas alarak kendi öğüt ve nasihatlerini, tekrar yöntemine göre tertip ettiğini belirtir. Eserde öğüt yoluyla anlatılacak olan şeyleri, Hak sırrı olarak niteleyen Sultân Veled, bu sırrı toplumsal kesimin ekseriyetini oluşturan avamın anlayamayacağını söyler. Bu sırların avamın zıddı olan veliler tarafından anlaşılacağını belirten şair, avam kavramını marifetten yoksun olan bütün insanlara özgü bir niteleme olarak kullanır. Sultân Veled, eserde ikinci olarak da babası Mevlânâ ile onun sır ve sohbet yoldaşları olan seçkin dostlarının hallerini bir araya getirip şerh ederek bu vesileyle tarikatın şartlarını dile getirdiği hususuna vurgu yapar.

Eser, İran’da Muhammed Alî-i Hızânedârlu tarafından İntihâ-nâme-i Sultân Veled adıyla yayımlanmıştır (1374). Niğdeli İbrahim Hakkı Eroğlu tarafından 1946 yılında Türkçeye çevrilmiş, bu çeviri Hülya Küçük tarafından neşredilmiştir (2010, 2012).

Şairin biyografisi için bk. "Veled, Sultân Veled, Bahâeddîn Muhammed Veled". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/veled-sultan-veled-bahaeddin-muhammed 

Eserden Örnekler



Kaynakça


Değirmençay, Veyis (2009). “Sultan Veled”. İslâm Ansiklopedisi. C. 37. İstanbul: TDV Yay. 521-522.

Eroğlu, İbrahim Hakkı (çev.) (1946) Sultan Veled, İntihâ-nâme. Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Kütüphanesi. Nu. 103.

Hülya, Küçük (2010). Küpten Sızan Sırlar, İntihâ-nâme-i Sultan Veled. İstanbul: Ataç Yay.

Küçük, Hülya  (2012). Tercüme-i İntihânâme-i Sultan Veled. Konya: Aybil Yay.

Muhammed Alî-i Hızânedârlu (1374). İntihâ-nâme-i Sulṭân Veled. Tahran: İntişârât-ı Ravzane.

Yazıcı, Tahsin (1979). “Sultan Veled”. İslâm Ansiklopedisi. C. XI. İstanbul: MEB Yay. 28-32.

Atıf Bilgileri


AVŞAR, Ziya. "[İNTİHÂ-NÂME / MESNEVÎ] (SULTÂN VELED)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/intiha-name-mesnevi-sultan-veled. [Erişim Tarihi: 21 Aralık 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (SULTÂN VELED) Veled, Sultân Veled, Bahâeddîn Muhammed Veled Prof. Dr. Ziya AVŞAR
Görüntüle
2 [İBTİDÂ-NÂME / VELED-NÂME / MESNEVÎ-İ VELEDÎ] (VELED) Veled, Sultân Veled, Bahâeddîn Muhammed Veled Prof. Dr. Ziya AVŞAR
Görüntüle
3 REBÂB-NÂME (SULTÂN VELED) Veled, Sultân Veled, Bahâeddîn Muhammed Veled Prof. Dr. Ziya AVŞAR
Görüntüle
4 MA’ÂRİF (SULTÂN VELED) Veled, Sultân Veled, Bahâeddîn Muhammed Veled Prof. Dr. Ziya AVŞAR
Görüntüle
5 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
6 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
7 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
8 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
9 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
10 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
11 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
12 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
13 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
14 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle