- Yazar Biyografisi (TEİS)
Ahmed-i Dâ'î - Madde Yazarı: Dr. Cenk Açıkgöz
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:İlmî-Ansiklopedik Edebî Eser
- Yayın Tarihi:18/03/2022
İLM-İ ARÛZ (AHMED-İ DÂ'Î)
manzum aruz risalesiAhmed-i Dâ'î (d. ? - ö. 824/1421'ten sonra)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Ahmed-i Dâʽî tarafından kaleme alınan aruz konulu manzum eser. Anadolu sahasında yazılan ilk Türkçe manzum aruz risalelerinden olan İlm-i Arûz'un eldeki tek nüshası Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi, nu. 5128’de bulunan Mecmû'a’nın 16b-19a sayfalarında yer almaktadır. Risale “İlm-i Arûz Ahmed-i Dâʽî Fermâyed” başlığını taşımaktadır. İçinde aruzun 29 farklı kalıbını açıklamak için yazılan 29 dörtlük vardır. Her dörtlükten önce ilgili bahir adı başlık olarak verilmiştir. Dörtlüklerin üçüncü mısraları, açıklanan aruz kalıbının verilmesinden ibarettir. Sadece altıncı dörtlükte aruz kalıbı üçüncü değil, dördüncü mısrada verilmiştir. Metindeki düzene bakılırsa Dâʽî’nin eserini yazarken Reşîdüddîn-i Vatvât (ö. 573/1177)’ın Risâle-i Arûz adlı eserinden esinlendiği söylemek mümkündür (Sevgi 2007: 2-3).
Ömer bin Mezîd’in Mecmû‘atü’n-Nezâ'ir’inde de İlm-i Arûz’dan alıntılar yapılmıştır. Mecmû'a aruzun beş bahrine göre bölümlere ayrılmış ve her bölümün başına bölümde kullanılan bahri açıklayan birer şiir yerleştirilmiştir (Canpolat 1995). Şairi belirtilmediği için uzun süre Ömer bin Mezîd’e ait olduğu tahmin edilen bu şiirlerin 4'ü aslında Ahmed-i Dâʽî’nin risalesinden alınmıştır (Açıkgöz 2018: 168-169). Şiirlerin Mecmû‘atü’n-Nezâ’ir ile İlm-i Arûz’da geçen şekilleri arasında birtakım nüsha farkları bulunması Ömer bin Mezîd’in elinde İlm-i Arûz’un başka bir nüshasının olduğunu düşündürmektedir. II. Murâd’a şehzadeliği sırasında aruz hocası olarak ders veren Dâʽî, İlm-i Arûz’u eğitim amacıyla kaleme almış olmalıdır.
Ahmet Sevgi tarafından İlm-i Arûz’u tanıtan bir makale yazılmış ve makalede eserin metnine de yer verilmiştir (Sevgi 2007).
Şairin biyografisi için bk. "Ahmed-i Dâ’î". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmedi-dai
Eserden Örnekler
Der-Bahr-i Hezec-i Müsemmen-i Ahreb Nev'-i Dîger
Bahr-i hezec-i ahreb vezni ki müsemmendür
Pes kâ'idesi anun bu resme mukannendür
Mef'ûlü mefâʽîlün mef'ûlü mefâ'îlün
Fâlün hoş [u] ferhunde hem tâli'ün eymendür
Der-Bahr-i Hezec-i Müseddes[-i Mahzûf]
Hezec bahri kaçan olsa müseddes
Anun vezni eyâ rûh-ı mukaddes
Mefâ'îlün mefâ'îlün fe'ûlün
Kabâ-yı bahtun olsun çarh-ı atlas
Der-Bahr-i Remel-i Müseddes-i [Müreffel]
Çün remel ola müseddes iy tabîb
Her tabî'atda olur andan nasîb
Fâ'ilâtün fâ'ilâtün fâ'ilât
Leblerün cân derdine hâzık tabîb (Sevgi 2007: 3, 4, 5)
Kaynakça
Açıkgöz, Cenk (2018). “Ömer bin Mezîd’in Mecmû‘atü’n-Nezâ’ir’indeki Bilgiler Işığında Aruz Öğretimine Yeni Bir Bakış”. Dil ve Edebiyat Araştırmaları, (17): 159-176.
Canpolat, Mustafa (1995). Mecmûʽatü’n-Nezâ’ir Metin-Dizin-Tıpkıbasım. Ankara: TDK Yay.
Sevgi, Ahmet (2007). “Ahmed-i Dâî’nin Bilinmeyen Bir Eseri: İlm-i Arûz”. Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, (18): 1-11.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
2 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
3 | ÇENG-NÂME (AHMED-İ DÂ'Î) | Ahmed-i Dâ'î | Prof. Dr. Gönül Alpay Tekin |
Görüntüle | ||
4 | VASİYYET-İ NÛŞİREVÂN-I ÂDİL BE-PUSEREŞ HÜRMÜZ-İ TÂCDÂR / VASİYYET-İ NÛŞİREVÂN (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Prof. Dr. Emine Yeniterzi |
Görüntüle | ||
5 | UKÛDÜ’L-CEVÂHİR (AHMED-İ DÂ'Î) | Ahmed-i Dâ’î | Araş. Gör. Uğur Altundaş |
Görüntüle | ||
6 | CÂMASB-NÂME (AHMED-İ DÂ'Î) | Ahmed-i Dâ'î | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
7 | ENFESÜ'L-CEVÂHİR / TERCÜME-İ TEFSÎR-İ EBU’L-LEYS SEMERKANDÎ (EBU’L-FAZL MÛSÂ BİN HÂCI HÜSEYN EL-İZNİKÎ) | Ebu’l-Fazl Mûsâ bin Hâcı Hüseyn el-İznikî | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
8 | TERCÜME-İ KİTÂBÜ’T-TA’BÎR-NÂME (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
9 | VESÎLETÜ’L-MÜLÛK Lİ-EHLİ’S-SÜLÛK VE TEFSÎRÜ’L-KUR’ÂN / VESÎLETÜ’L-MÜLÛK (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN |
Görüntüle | ||
10 | MİFTÂHÜ’L-CENNE(T) (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN |
Görüntüle | ||
11 | TERCÜME-İ TEZKİRETÜ’L-EVLİYÂ (AHMED-İ DÂ’Î ?) | Ahmed-i Dâ’î | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
12 | TERCÜME-İ EŞKÂL-İ NÂSIR-I TÛSÎ / TERCÜME-İ SÎ FASL Fİ’T-TAKVÎM (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN |
Görüntüle | ||
13 | TERCÜME-İ TIBB-I NEBEVÎ / EŞ-ŞİFÂ FÎ-EHÂDÎSİ’L-MUSTAFÂ (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN |
Görüntüle | ||
14 | TERESSÜL (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Doç. Dr. Hasan Gültekin |
Görüntüle | ||
15 | MÜFREDÂT (AHMED-İ DÂ’Î) | Ahmed-i Dâ’î | Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN |
Görüntüle | ||
16 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
17 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
18 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
19 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
20 | DÎVÂN (ADLÎ) | Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed | Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM |
Görüntüle | ||
21 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
22 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
23 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
24 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
25 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |