İLÂVELİ MÜNTAHABÂT-I LÜGÂT-I OSMÂNİYYE (REMZÎ PAŞA)
sözlük
Remzî, Hüseyin Remzî Paşa (d. 1255/1839 - ö. 1314/1896)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Dil bilgini, mütercim ve lügatçi Sir James Redhouse’un (ö. 1892) 1258/1842 tarihinde hazırladığı Müntahabât-ı Lügât-ı Osmâniyye’sine ilavelerle oluşturulan eser. Lügat, iki cilt hâlinde toplam 1016 sayfadan müteşekkildir. Eserin ilk dokuz sayfasında “kaide” ve “ihtar”, “tenbih” başlıkları altında lügatin kullanımıyla ilgili bilgiler verilmiştir. Mürettip, okuyucunun lügatten daha kolay ve hızlı bir şekilde istifade edebilmesi için eseri yeniden tertip ettiğini, ilave ettiği yeni Arapça ve Farsça kelimelerle üçte bir nispetinde sözlüğü genişlettiğini belirtir. Ayrıca mevcut kelimelerin müteradif ve yakın anlamlıları verilerek madde başlarının açıklamaları genişletilmiştir. Lügatin her sayfası iki sütun olarak düzenlenmiş, sütun başlarında madde başlarının ilk iki harfi ve sütun sonlarındaki son madde başları gösterilmiştir. Arap harflerine göre kelimelerin alfabetik sıralandığı lügatte madde başları harekeli, tanım ve açıklamalar harekesizdir. Arapça kelimelerden ayırt etmek için Farsça kelimelerin başına ilk baskılarda “*” sonraki baskılarda “ڧ” işareti konulmuştur. Bazı baskılarda Türkçe madde başları parantez içine alınmış, Arapça ve Farsçada müşterek olan kelimeler ise sol taraflarına parantez işareti konularak gösterilmiştir. Müteradif anlamlar ise “⸫” işaretiyle ayrılmıştır. Eserde madde başlarının büyük bölümü Arapça ve Farsça kelime ve terkiplerden oluşmakta olup Türkçe madde başları oldukça sınırlıdır.

Eserin ilk taş baskısı 1286/1868 yılının Aralık ayında Boşnak Bekir Efendi’nin imtiyaz sahipliğinde ve matbaasında, Hüseyin Remzi hattıyla küçük ebatta hazırlanmıştır. Takip eden yıllarda lügatin, başka sahaf ve matbaalarda ruhsatlı ruhsatsız birçok baskısı yapılmıştır (Birinci 2016: 8). Tertibi ve kullanım kolaylığı bakımından başka lügatlere öncülük eden eser üzerine herhangi bir çalışma yapılmamıştır.

Yazar hakkında bilgi için bk. Remzî, Hüseyin Remzî Paşa, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/remzi-huseyin-remzi-pasa 

Eserden Örnekler


Eb: baba ⸫ peder ⸫ vâlid Âb: su ⸫ mâ⸫ letâfet ⸫ güzellik ⸫ revnak ⸫ cilâ ⸫ kadr ⸫ itibâr-ı arz ⸫ nâmûs ⸫vakâr, keskinlik ⸫ hiddet ⸫ şarâb ⸫ bâde ⸫ hamr ⸫ yağmûr ⸫ matar ⸫ bârân

Âbâ’: ebler ⸫ babalar ⸫ pederler ⸫ vâlidler

Âbâ: baba ⸫ peder ⸫ vâlid

İbâ’: nefret itmek ⸫ iğrenmek ⸫ tiksinmek

İbâne: gicelemek, gice kalmak, gice geçürmek

İbâhat: mübâh ⸫ ve helâl kılmak ⸫ izin ve ruhsat virmek

Âbad: ebedler ⸫ tükenmez zamânlar

Âbâd: ma’mûr olan mahal ⸫ mekân⸫ câ

Âbâdân: ma’mûr olan mahal ve sekinesi çok olan

Âbâdânî: âbâdânlık ⸫ ma’mûrluk

Âbâdî: bir nev’ a’lâ yazı kâğıdı

İbâr: bi’rler ⸫ kuyular ⸫ câhlar   (Elhac Hüseyin 1296: 2).

Kaynakça


Birinci, Ali (hzl.) (2016). William James Redhouse el-İngilizî Müntahabât-ı Lügât-i Osmâniyye. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.

Elhac Hüseyin (1296). İlâveli Müntahabât-ı Lügât-ı Osmâniyye. Hacı Hüseyin Efendi Matbaası, Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi. 51217. 

Atıf Bilgileri


Keklik, Murat. "İLÂVELİ MÜNTAHABÂT-I LÜGÂT-I OSMÂNİYYE (REMZÎ PAŞA)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/ilaveli-muntahabat-i-lugat-i-osmaniyye-remzi-pasa. [Erişim Tarihi: 14 Mart 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 LUGAT-I REMZÎ (REMZÎ) Remzî, Hüseyin Remzî Paşa Dr. Öğr. Üyesi Murat Keklik
Görüntüle
2 MÜNŞE'ÂTÜ'L-ETFÂL (REMZÎ) Remzî, Hüseyin Remzî Paşa Dr. Öğr. Üyesi Murat Keklik
Görüntüle
3 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
4 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
5 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
6 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
7 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
8 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
9 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
10 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
11 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
12 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle