- Yazar Biyografisi (TEİS)
Remzî, Hüseyin Remzî Paşa - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Murat Keklik
- Eser Yazılış Tarihi:1286/1868
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Derleme
- Türü/Formu:Lügat
- Yayın Tarihi:01/01/2022
İLÂVELİ MÜNTAHABÂT-I LÜGÂT-I OSMÂNİYYE (REMZÎ PAŞA)
sözlükRemzî, Hüseyin Remzî Paşa (d. 1255/1839 - ö. 1314/1896)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Dil bilgini, mütercim ve lügatçi Sir James Redhouse’un (ö. 1892) 1258/1842 tarihinde hazırladığı Müntahabât-ı Lügât-ı Osmâniyye’sine ilavelerle oluşturulan eser. Lügat, iki cilt hâlinde toplam 1016 sayfadan müteşekkildir. Eserin ilk dokuz sayfasında “kaide” ve “ihtar”, “tenbih” başlıkları altında lügatin kullanımıyla ilgili bilgiler verilmiştir. Mürettip, okuyucunun lügatten daha kolay ve hızlı bir şekilde istifade edebilmesi için eseri yeniden tertip ettiğini, ilave ettiği yeni Arapça ve Farsça kelimelerle üçte bir nispetinde sözlüğü genişlettiğini belirtir. Ayrıca mevcut kelimelerin müteradif ve yakın anlamlıları verilerek madde başlarının açıklamaları genişletilmiştir. Lügatin her sayfası iki sütun olarak düzenlenmiş, sütun başlarında madde başlarının ilk iki harfi ve sütun sonlarındaki son madde başları gösterilmiştir. Arap harflerine göre kelimelerin alfabetik sıralandığı lügatte madde başları harekeli, tanım ve açıklamalar harekesizdir. Arapça kelimelerden ayırt etmek için Farsça kelimelerin başına ilk baskılarda “*” sonraki baskılarda “ڧ” işareti konulmuştur. Bazı baskılarda Türkçe madde başları parantez içine alınmış, Arapça ve Farsçada müşterek olan kelimeler ise sol taraflarına parantez işareti konularak gösterilmiştir. Müteradif anlamlar ise “⸫” işaretiyle ayrılmıştır. Eserde madde başlarının büyük bölümü Arapça ve Farsça kelime ve terkiplerden oluşmakta olup Türkçe madde başları oldukça sınırlıdır.
Eserin ilk taş baskısı 1286/1868 yılının Aralık ayında Boşnak Bekir Efendi’nin imtiyaz sahipliğinde ve matbaasında, Hüseyin Remzi hattıyla küçük ebatta hazırlanmıştır. Takip eden yıllarda lügatin, başka sahaf ve matbaalarda ruhsatlı ruhsatsız birçok baskısı yapılmıştır (Birinci 2016: 8). Tertibi ve kullanım kolaylığı bakımından başka lügatlere öncülük eden eser üzerine herhangi bir çalışma yapılmamıştır.
Yazar hakkında bilgi için bk. Remzî, Hüseyin Remzî Paşa, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/remzi-huseyin-remzi-pasa
Eserden Örnekler
Eb: baba ⸫ peder ⸫ vâlid Âb: su ⸫ mâ⸫ letâfet ⸫ güzellik ⸫ revnak ⸫ cilâ ⸫ kadr ⸫ itibâr-ı arz ⸫ nâmûs ⸫vakâr, keskinlik ⸫ hiddet ⸫ şarâb ⸫ bâde ⸫ hamr ⸫ yağmûr ⸫ matar ⸫ bârân
Âbâ’: ebler ⸫ babalar ⸫ pederler ⸫ vâlidler
Âbâ: baba ⸫ peder ⸫ vâlid
İbâ’: nefret itmek ⸫ iğrenmek ⸫ tiksinmek
İbâne: gicelemek, gice kalmak, gice geçürmek
İbâhat: mübâh ⸫ ve helâl kılmak ⸫ izin ve ruhsat virmek
Âbad: ebedler ⸫ tükenmez zamânlar
Âbâd: ma’mûr olan mahal ⸫ mekân⸫ câ
Âbâdân: ma’mûr olan mahal ve sekinesi çok olan
Âbâdânî: âbâdânlık ⸫ ma’mûrluk
Âbâdî: bir nev’ a’lâ yazı kâğıdı
İbâr: bi’rler ⸫ kuyular ⸫ câhlar (Elhac Hüseyin 1296: 2).
Kaynakça
Birinci, Ali (hzl.) (2016). William James Redhouse el-İngilizî Müntahabât-ı Lügât-i Osmâniyye. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
Elhac Hüseyin (1296). İlâveli Müntahabât-ı Lügât-ı Osmâniyye. Hacı Hüseyin Efendi Matbaası, Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi. 51217.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | LUGAT-I REMZÎ (REMZÎ) | Remzî, Hüseyin Remzî Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Murat Keklik |
Görüntüle | ||
2 | MÜNŞE'ÂTÜ'L-ETFÂL (REMZÎ) | Remzî, Hüseyin Remzî Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Murat Keklik |
Görüntüle | ||
3 | DİVANÇE (VÂZIH) | Mustafâ Vâzıh | Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN |
Görüntüle | ||
4 | MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) | İbrâhîm Zikrî | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
5 | ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ | Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi | Doç. Dr. Ramazan Ekinci |
Görüntüle | ||
6 | TARÎKÜ'L-İHTİSÂR | Nûrî, Osman Hanyevî | Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu |
Görüntüle | ||
7 | TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ | Mehmed Sabrî | Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz |
Görüntüle | ||
8 | RAVZ-I VERD | Şâkir, Ahmed Paşa | Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek |
Görüntüle | ||
9 | KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) | Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü | Diğer Öznur ÖZER |
Görüntüle | ||
10 | DÎVÂN (ABDÎ) | Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
11 | MEVLİD (ABDÎ) | Abdî | Doç. Dr. Hasan Kaya |
Görüntüle | ||
12 | DÎVÂN (ABDÎ) | Abdî, Şarkîkarahisarlı | Dr. Hacer SAĞLAM |
Görüntüle |