İHTİYAR ONBAŞI (ŞEMSETTİN SAMİ)
çeviri
Şemsettin Sami (d. 1 Haziran 1850 - ö. 18 Haziran 1904)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Philippe François Pinel Domanior ile Adolphe Philippe d’Ennery'nin ortaklaşa yazdıkları Le Vieux Caporel (1853) adlı eserin tercümesi. Eserin ilk sayfasında “beş fasıldan ibaret facia” ibaresi ile “Birinci defa olarak 19 Zilkade 1290 gecesi Osmanlı Tiyatrosunda icra olunmuştur” bilgisi mevcuttur. Eser Matbuat-ı Osmaniye marifetiyle Zartaryan Fabrikasında basılmıştır.

Beş perdelik bir trajedi olan İhtiyar Onbaşı tercüme edildiği 1874 yılından itibaren Güllü Agop’un Osmanlı Tiyatrosu tarafından İhtiyar Onbaşı ve Muhsin Onbaşı isimleriyle defalarca sahneye konmuş, oldukça rağbet görmüş ve yazarın biraz daha meşhur olmasını sağlamıştır.

Eserde sekiz resim bulunmaktadır. İlk olarak oyunda yer alan şahıs ve oyuncuların ismi verilmiştir. Oyunda toplam 18 kişi yer almaktadır. Bunlar: Simon Onbaşı, Ceneral Rukber, Tavrini (erzak memuru), Bikar (süvari), Yaguş (nefer), Pir Feruşar, Lüsyan (Simon’un oğlu), Patison (köylü), Jermun (mahkeme müfidi), bir yaver, bir uşak, bir zabit, bir nefer, Mina du Rançberg, Katerina (Simon’un karısı), Emlina (dört yaşında Mina’nın kızı), Marbut (köylü karı), Canuyef (Lüsyan’ın hemşiresi). Beş fasıldan oluşan eserin birinci faslında 17, ikinci faslında 12, üçüncü faslında 15, dördüncü faslında 10 ve beşinci faslında 5 meclis bulunmakta, toplamda 59 meclisten oluşmaktadır.

62 sayfa, büyük boy, çift sütun ve resimli olan eser Seyfettin Özege Nadir Eserler Koleksiyonunda kayıtlıdır.

Şemsettin Sami'nin biyografisi için bk. “Şemsettin Sami”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/semsettin-sami 

Eserden Örnekler


MİNA Ah! Bilmezsin… Halkın güzel güzel kızlarını gördüğümde yüreğim yek parça olur. Bir kuvve-i hafiye gözlerimi beri yana çeker… O zavallı bigünahların hakkında gönlümde bir kin… Bir haset peyda olur!... Ah! Rabbim! Bu ne azap!... Beyhude kendimi zapt etmeye çalışıyorum!... Beyhude!... Gençlikten, güzellikten, şatafattan, sevinçten nefret ediyorum… Ürküyorum… Bir güzel kız gördüğüm gibi ‘kızımda şimdi böyle olacaktı’ fikri zihnimi zapt eder. Ah! Dünyaya getirdikleri evlatlarını büyüten analara haset etmem… Lakin evlatları kendi kucaklarında olan… Evlatlarını kendi elleriyle mezara koyan anaların bahtına gıpta ediyorum!... Evet! Çünkü onlara teselli verecek bir mezar var! Mezarlarını göz yaşlarıyla suladıkça gönülleri müteselli olur!... Ya bana teselli verecek ne var?... Kızımdan ne yadigârım var? … (Gözyaşlarını zapt edemeyip bir tarafa çekilerek ağlar). (Şemsettin Sami 1873: 22)

Kaynakça


İhtiyar Onbaşı, (Dumanoir-Ennery) (1290/1873.). Mütercimi Şemseddin Sami, İstanbul: Zartaryan Fabrikası.

Akün, Ömer Faruk (1985). “Hayatı, Hizmetleri ve Eserleri ile Şemseddin Sami”. Temel Türkçe Sözlük 1, İstanbul, s. VII-XX.

Kerman, Zeynep (2005). “Şemseddin Sami’nin Tercümeleri”, Türklük Araştırmaları Dergisi, (17): 255-260.

Levend, Agâh Sırrı (1969). Şemsettin Sami, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Atıf Bilgileri


ŞAHİN, Can. "İHTİYAR ONBAŞI (ŞEMSETTİN SAMİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/ihtiyar-onbasi-semsettin-sami-tees-1768. [Erişim Tarihi: 14 Mart 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 LİSÂN (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
2 VİCDAN (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
3 TAAŞŞUK-I TALÂT VE FITNAT (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
4 GALATÉE (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Dr. Öğr. Üyesi Can ŞAHİN
Görüntüle
5 SEYDİ YAHYA (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
6 BESA YAHUD AHDE VEFA (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
7 GAVE (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
8 ŞEYTANIN YÂDİGÂRLARI (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Dr. Öğr. Üyesi Can ŞAHİN
Görüntüle
9 SEFİLLER (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Dr. Öğr. Üyesi Can ŞAHİN
Görüntüle
10 ESÂTİR (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
11 EMSAL (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
12 LETÂİF (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
13 KAMUS-I FRANSEVÎ (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
14 ROBİNSON (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Dr. Öğr. Üyesi Can ŞAHİN
Görüntüle
15 USÛL-İ TENKÎD VE TERTÎB (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
16 MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
17 SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) Abdülvehhâb, Bolulu Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
18 BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) Ahmed Hamdi, Şirvânî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
19 LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) Ahmed Lütfî Efendi Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
20 LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmed Vefîk Paşa Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
21 ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) Avnî, Yenişehirli Dr. Bihter Gürışık Köksal
Görüntüle
22 BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı Prof. Dr. Mücahit Kaçar
Görüntüle
23 HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
24 SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
25 SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey Doç. Dr. Macit Balık
Görüntüle