- Yazar Biyografisi (TEİS)
Yetîmî, Germiyanlı - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ
- Eser Yazılış Tarihi:?/?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Divan-Tekke Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Pendname
- Yayın Tarihi:16/03/2022
İBRET-NÂME (YETÎMÎ)
manzum nasihat-nâmeYetîmî, Germiyanlı (d. ?/? - ö. ?/?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Yetîmî'nin nasihatnâme türündeki eseri. 99 beyitten oluşan İbret-nâme kaside nazım şekli ve aruzun "mefâîlün mefâîlün feûlün" vezniyle kaleme alınmıştır.
Manzumede; 1-5. beyitler arasında kulun vazifeleri hatırlatılmakta, 6-13. beyitler arasında makam sahibi bir insanın dünyaya bağlılığına yer verilmekte, 14-71. beyitler arasında ölümü hiç hatırlamayan bu kula bir baş ağrısıyla gelen ölüm ve ölüm esnasındaki davranışları ifade edilmekte, 72-88. beyitler arasında kabir hayatı ve kabir sorgusu anlatılmakta, 88-94. beyitlerde iyi bir kul olmanın şartları vurgulanmakta, son olarak 94-99. beyitler arasında manzumenin adı ve yazarı belirtilip, okuyana dinleyene ve yazana rahmet dileğiyle kaside tamamlanmaktadır (Güler 2010: 1018).
İbret-nâme, râbıta-i mevt ekseninde, ölümü hatırlatarak insanları iyi işler yapmaya yöneltme amacıyla yazılmıştır. Yetimî söze, "Gel, Allah’ın rızasını kazan ve Peygamber’in sünnetine uy" çağrısıyla başlar; kendi başından geçmiş gibi şu öyküyü anlatır: "Ben bu dünyaya aldandım, zengin oldum, beni bir yere yönetici yaptılar. Sonra bir gün yatağa düşüp öldüm; namazımı kılıp mezarlığa götürdüler. Sorgu melekleri kabir sorularını sordu. Bütün yaptıklarımı bana teyit ettirdiler. Sonunda iyiliklerim kötülüklerden fazla olduğu için kurtuldum". Şair bu hikâyeden sonra kıssadan çıkarılması gereken hisseyi belirtip iyilik yapmayı, ibadetlere devam etmeyi tavsiye ederek yazana, okuyana ve dinleyene hayır dua ile eseri bitirir. Manzume, tarikatta rabıta-i mevt denilen tasavvufî düşüncenin bir ifadesidir. Sâlik, rabıta-i mevt yoluyla günahlardan sakınarak Allah rızasına ulaşmaya çalışır (Kaplan, Kalsın 2009: 674). Sanat yapma amacı olmayan tasavvuf ehli şairleri gibi Yetîmî de şiir sanatı açısından başarılı değildir. Bu yüzden aruz vezninde sıkça imalelere başvurmak zorunda kalmış, kafiye ve redifte de zorlanmıştır (Güler 2010: 1018).
Eser üzerine iki çalışma yapılmıştır. Mahmut Kaplan ve Şirvan Kalsın eserin muhtevası hakkında kısaca bilgi verdikten sonra kasideyi dil özellikleri yönünden inceler. Kasidenin tam metnini, Türkiye Türkçesine aktarılmış hâlini ve metnin dizinini vererek makaleyi tamamlar (2009: 672-689). Kadir Güler ise kaside hakkında bilgi verdikten sonra çeşitli kütüphanelerdeki nüshalarının tanıtımını yapar. İbret-nâme ile Kemâl Ümmî'nin Vefât Risalesi'nin benzer beyitlerini karşılaştırır. Eserin Latin harflerine aktarılmış hâlini vererek makaleyi tamamlar (2010: 1012-1032).
Şairin biyografisi için bk. “Yetîmî, Germiyanlı”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yetimi-germiyanli
Eserden Örnekler
Hazâ Dâstân-ı ‘İbretnâme
Gel imdi kıl taleb şâh-ı cihânı
Ki ya‘ni Hâlık-ı insile cânı
Kulısan çün rızâsın gözle anuñ
Budur emri Hudâ-yı Lâ-mekânı
Ri‘âyet kıl resûlüñ sünnetini
Umarsañ Hak Te‘âladan cinânı
Göñül baglama dünyâ-yı denîye
Bekâsuzdur bilürsin işbu fânî
Buña aldanma zinhâr iy birâder
Ki çokdur kahbe dünyânuñ yalanı
Buña uydum beni magrûr kıldı
Düzetdüm bunda bâg u bostânı
[...]
Karañluk dünyanuñ nîk ü bedinden
İdüp oturmışıdum bir zamânı
İşit imdi baña nâ-gâh ne oldı
İrişdi çün kazâ-yı nâ-gehânı
Beni dutdı ısıtma başum agrır
Komadı gezmege kudret yabanı
Süñügüm ditreşüp beñzüm sarardı
Kurutdı komadı cismümde kanı
Beni sâhîb-firâş idüp yaturdı
Ki düşdi cânuma ölüm nişânı
Tudagum kurudı gâyet susadum
Getürdiler şarâb-ı erguvânı
Gözetdüm dört yaña gördüm halâyık
Yıgılmış üstüme pîr ü cüvânı
Nazar kıldum yanumda bir melek var
Kim añladum odur cânum alanı
Anı gördükde ‘aklum zâ’il oldı
Bilimezven zemîn ü âsmânı
Dilüm hîç söylemez oldı tutuldı
İşâret birle ben çagırdum anı
Didüm billâhi ayıt nite geldüñ
Didi kabz itmege rûh-ı revânı (Güler 2010: 1019-1021).
Kaynakça
Güler, Kadir (2010). "Germiyanlı Yetîmî ve İbret-nâmesi". Turkish Studies 5 /2: 1012-1032.
Kaplan, Mahmut ve Ş. Kalsın (2009). "Germiyanlı Yetîmî ve İbret-nâmesi".Turkish Studies 4/2: 705-722.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | NEVÂ-YI HORÛS (ABDÎ/VEHHÂBÎ) | Abdî, Abdülvehhâb es-Sâbûnî, Abdülvehhâb Hemedânî | Dr. Öğr. Üyesi Fatih Odunkıran |
Görüntüle | ||
2 | TUHFETÜ'L-UŞŞÂK (ATÂ) | Atâ, Üsküplü Atâ | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
3 | DÎVÂN (İLMÎ) | İlmî, İlmî Dede | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
4 | GÜL-İ SAD-BERG (HALVETÎ MUHYÎ) | Halvetî Muhyî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
5 | DÎVÂN (NEBÂTÎ) | Nebâtî, Nebâtî Çelebi | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
6 | SERGÜZEŞT-NÂME (NEBÂTÎ) | Nebâtî, Nebâtî Çelebi | Dr. Ahmet UĞUR |
Görüntüle | ||
7 | GENC-İ ESRÂR-I MA'NÎ (NİDÂÎ) | Nidâî, Şa'bân Nidâî Ankaravî | Prof. Dr. Nuran ÖZTÜRK |
Görüntüle | ||
8 | ÇİHL HADİS TERCÜMESİ (RIHLETÎ) | Rıhletî (d ?/?- ö. ?/?) | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
9 | KIRK HADİS (RIHLETÎ) | Rıhletî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
10 | ESRÂRÜ'L-'ÂRİFÎN (SEYYİD SEYFÎ) | Seyyid Seyfî/Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi | Prof. Dr. Muhsin Macit |
Görüntüle |