HUTBE MECMUASI (ÜFTÂDE)
mecmua
Üftâde, Mehmed Muhyiddin (d. 895/1490 - ö. 989/1581)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Üftâde mahlası ile bilinen ve Muhyiddîn lakabıyla anılan mutasavvıf şaire ait eser. Kendsinin Vâkıât, Divân ve Hutbe Mecmuası adları ile üç eseri bulunmakta olup Hutbe Mecmuası’na henüz ulaşılamadığı bilgileri kaynaklarda yer almaktadır. “Maârif-i ilahiyye ve esrâr-ı tarikata dâir kelimât-ı aliyyelerinin câmi’ bir hutbe mecmuası ve bir Dîvânçe’leri vardır.” (Vassaf 2014: 579) Eserin içeriği ile ilgili olarak kaynaklarda yer alan bilgiler şöyledir: “Eser hakkında pek bilgimiz olmasa da içeriğinin Üftâde’nin verdiği vaaz ve hutbelerin yer aldığı kuvveti muhtemeldir.” (Kıyıcı 2019: 9). Ancak Yazma Eserler Kütüphanesinde Üftâde adına kayıtlı “Üftâde’nin Nutukları” 06 Mil Yz A 8083 kayıtlı bir eser mevcuttur. Eserin içeriği incelendiğinden onun verdiği vaaz ve dini konular hakkında soru cevap şeklinde görüşlerinin yer alması bu eserin hutbelerini konu alan eseri olmasını kuvvetlendirmektedir. Eser, 56 varaktan oluşmaktadır ve her bir sayfada 21 satır yer almakta olup nesir şeklinde yazılmıştır. Eser, kullanılan dil ve üslup bakımından Türkçedir, sadece ayetler satır aralarında yer almakta ve açıklaması yapılmakta olup, tasavvufi ıstılaha hâkimdir.

Besmele ile başlayan eserde Allah’a hamd-ü senalardan sonra “el-kavim Kutbü’-arifin hazret-i Mahmud Efendi Üsküdari kaddesallahu sübhanehu ve teali sırrehü’l-latif pir-i münirleri Kutb’u-l vasılin Üftade Efendi kaddeseallahu Teali sırrehu’n-nazif hazretleriyle suluklerinde vakii olan asar-ı sohbetleri kelimat-ı mearifiyyelerinün müstecablarınun tercümesidür. (1b)” ifadeleri yer almaktadır. Ayrıca eserin Acem seferi sırasında Mustafa Paşa'ya ulaştırıldığından söz edilmektedir. Çeşitli dini konular hakkında görüşlerin bildirildiği ve tarikat ve kurallarına yer verilen eserde çeşitli kıssa ve hikâyeler ile konulara açıklık getirilmektedir. Bunlar içinde Mevlâna Celaleddin-i Rumî ve Şems,  tarikat kuralları, tevbe, ahlâk, iman, tevhid gibi dini konular hakkında Üftâde hazretlerinin görüşlerine yer verilmektedir. Eser hakkında henüz bir çalışma yapılmamıştır.

Şairin biyografisi için bk. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü,  “Üftâde, Mehmed Muhyiddin” http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/uftade-mehmed-muhyiddin

Eserden Örnekler


Bizim tarikimiz tarik-i belâdır. Bir kuş işidiriz adı var kendi yok ana kaknûs dirler kuçladığı zaman odun cemi idüb ateş yakub kendüyi ateşe atar imiş. Ateş içinde bu kuş tekrar taze-ü genç olub kocalığı gider imiş. Ve buyurdular ki bizim tarikimiz ehline niyetiyyinin dirler zira bu tayife-i niyyetlerini ahval ve efallerinden riaiyet eylerdi. Hiçbir nesneye tashih niyyet itmeyince mübaşeret eylemezler ve her niyyetlerin levca Allah iderler. Buyurdılar ki halvetiyye halvet iderler erbain çıkadırlar amma bizim tarikimizde talib hak tevhide meşgul olur ahval-i tabiat keşk olup asla Hu idince andan nefs kezalik (8a) ve buyurdılar ki celvetiyye misilin enbiyaya sülük olurlardır. Mücahid ehlidir cümle emüri âyanan meşahid eylerdür amma celvetiyyenin sırrı berzahındır. Kande derya kande âyan. Ve buyurdular ki sırrı müzahirde halvetiyye halidir. Mir’âtda mesel gibi amma bizim tarikimiz hazreti peygamber tarikidir asla bu tarikde bi-inayetallahi ve teali el hadi yokdur zira bunların sırrı sülûkî ahlak mezmumının tehzibinden sonradır ve hakikatte resulden sonradır menkul olan oldur ki hazreti peygamber sallallahu aleyhi vesellim (8b) ...

Kaynakça


Kıyıcı, Adem (2019). Üftâde Dîvânı’nda Dinî Tasavvufî Muhtevâ. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Necmetin Erbakan Üniversitesi.

Vassâf, Osmânzâde Hüseyin (2014), Sefîne-i Evliyâ, C. 2. (hzl. Mehmet Akkuş, Ali Yılmaz). İstanbul: Kitabevi Yay.

Atıf Bilgileri


NAZLI, ATİYE. "HUTBE MECMUASI (ÜFTÂDE)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/hutbe-mecmuasi-uftade. [Erişim Tarihi: 05 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DİVÂN (ÜFTÂDE, MEHMED MUHYİDDİN) Üftâde, Mehmed Muhyiddin Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
2 RİSALE-İ TEVHÎDİYYE (İLÂHÎ) İlâhî, Şeyh Ahmed İlâhî Efendi Dr. Nuriye İnci
Görüntüle
3 ÂDÂB-I MES'ÛDÎ'YE HÂŞİYE (MÜ'MİN) Mü'min Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
4 MEVÂHİBÜ’L-HALLAK FÎ MERATİBİ'L-AHLÂK (NİŞÂNÎ) Koca Nişancızâde Celâlzâde Tevkii Mustafa Çelebi Efendi (ö. 975/1567) Doç. Dr. Nuran ÇETİN
Görüntüle
5 TARİKATNÂME (SÜNBÜL) Sünbül, Şeyh Yusuf Sünbül Sinan Efendi Araş. Gör. Dr. MUHAMMET AKİF TİYEK
Görüntüle
6 ER-RIHLETÜ’S-SENİYYE VE’L-VASIYYETÜ’L-BEHİYYE Lİ’L-FUKARÂİ’L-HALVETİYYE (ŞÂH VELÎ AYINTÂBÎ) Şâh Velî Ayıntâbî, Askerî Prof. Dr. Ali ÖZTÜRK
Görüntüle
7 ETVÂR-I SEB‘A (ŞÂH VELÎ AYINTABÎ) Şâh Velî Ayıntâbî, Askerî Öğretmen Cemile Sağır
Görüntüle
8 NAKDÜ'L-HÂTIR (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî (D. 926/1520 - Ö. 1006/1597) Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
9 MENÂKIB-I EMÎR SULTÂN/MENÂKIB-I CEVÂHİR ( YAHYÂ BİN BAHŞÎ) Yahyâ Bin Bahşî Dr. Öğr. Üyesi abdullah uğur
Görüntüle
10 MİRÂTÜ’L-ÂŞIKÎN (EROĞLU NÛRİ) Eroğlu Nûri Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN
Görüntüle
11 TASAVVUF Bİ’T- TARİKAT (EROĞLU NÛRİ) Eroğlu Nûri Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN
Görüntüle