Halepli Edîb Efendi’nin (d. ?/? - ö. 1161/1748) cömertlik konusunda kaleme aldığı manzum-mensur makale. Hülâsatü’l-Cûd, hacimce küçük bir eser olup giriş mahiyetindeki bir rubai, konunun mensur olarak anlatıldığı ana bölüm ile manzum olarak kaleme alınmış “hâtime”den oluşmaktadır. Yazma nüshalarda esere “Makâle-i Hülâsatü’l-Cûd” başlığı altında yer verilmiştir.

Eserin girişindeki rubaide cömertliğin gönüllü olarak yapıldığında eşi bulunmaz bir meziyet olduğu fakat gönülsüz yapıldığında cimriliğin bile bağışta bulunmakla bir tutulduğu ifade edilmektedir. Mensur olarak kaleme alınan ana bölümde önce makbul olan cömertliğin tarifi yapılmakta ve gerçek cömertlerin hangi düşünce ile hareket etmeleri gerektiği hakkında bilgi verilmekte, daha sonra makbul olmayan cömertliğin ne olduğu, bu türden bir cömertlik sergileyenlerin gerçek niyetleri ve tavırları anlatılmaktadır. Eserin “hâtime” başlıklı bölümü, kaside nazım şekli ve aruzun “feilâtün feilâtün feilâtün feilün” kalıbıyla yazılmış 19 beyit uzunluğunda bir manzumedir. Müellif burada aynı konuyu muhtelif cepheleriyle işlemeye devam etmiş, birçok önemli noktaya temas ettikten sonra eserini bitirmiştir.

Hülâsatü’l-Cûd, Arapça ve Farsça kurallara göre yapılmış birleşik isim ve sıfatlar içeren zincileme tamlamaların ve secili kelimelerin çok kullanıldığı süslü nesir üslûbu ile yazılmıştır. Arapça ve Farsça kelimelerin ve terkiplerin fazlalığı, özellikle mensur kısımdaki tamlama ve cümlelerin uzunluğu nedeniyle eserin dilinin külfetli olduğu söylenebilir.

Eser, Halepli Edîb Dîvânı’nın da içinde yer aldığı ve külliyat özelliği gösteren 5 yazma nüshanın 4’ünde yer almaktadır: İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, No: T49; İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, No: T124; Milli Kütüphane, Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi Koleksiyonu, No: 382; Kahire-Mısır Hidiv Kütüphanesi, No: 8654. Eserin hâtime bölümünü oluşturan kasideye Dîvân’ın hazırlanan tenkitli metninde yer verilmiştir (Mum 2004: I/218-219). Hülâsatü’l-Cûd, Cafer Mum tarafından yayına hazırlanmaktadır.

Müellifin biyografisi için bk. “Edîb, Halepli”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/edib-halepli