HRİSTİYAN UYGUR METİNLERİ
metin parçaları
?

ISBN: 978-9944-237-87-1


Hristiyanlığın Nesturi mezhebine bağlı Uygurların yazdığı metinler.

Hristiyan Uygur metinlerinin sayısı oldukça az olup bir kısmı ya Hristiyan azizlerini ele alan ya da İncil’den çevrilmiş kısa metin parçalarıdır. Metinlerin bir kısmı Turfan bölgesi yakınlarındaki Bulayık’ta keşfedilmiştir. Yakobus İncilinin Eski Uygurcaya çevirisinden kalan iki yaprak Uigurica I’de yayımlanmış olup, bunlardan biri ateşe tapanlarla ilgilidir. Bu parça, Yakobus İncili’nin öteki dillerdeki çevirilerinde olmadığı için önemlidir. A. Von Le Coq, 1909’daki bir çalışmasında Hristiyan Uygur metinlerinden bir fal kitabının parçalarını, Manichaica II’de ise Aziz Georg’un çektiği acıları anlatan bir parçayı neşretmiştir. Aziz Georg metnini bir başka neşrini daha sonra Bang da yapmıştır.

Bu metinler arasında din dışı olanlarına da ender olarak rastlanmaktadır. Turfan’ın kuzeyindeki Kurutka bölgesinde bulunan ve Berlin’de muhafaza edilen bir düğün duasına ait Süryani harfli bazı parçaları Zieme yayımlamıştır. F. W. K. Müller’in yayımladığı Süryani harfli ve sağlıkla ilgili bir Uygur metni daha vardır. Bununla beraber Yedisu bölgesinde bulunan XIII-XIV. yüzyıllara ait, Hristiyan Türklerden kalma mezar taşları da bu gruba dahil edilebilir.

Eserden Örnekler


T III B 99c (U 321) [2-19] … yana qumrada tüdüşüp kudya tonumın yirdi qulut yme sük yerdin kidtim: bir küp borum erti qumradın kitmişde birmedi: anta küden kişining sözlegüçi arq// tunam (?) teginmez : buyançı t// tngrim qutı bügüläyü yrlıqap : neteg intkisi erser uzınçaqy-a qılu yrlıqazun: qulut bir ajunda yükünç alqış qılmışça buyanımın begim tig[inim] tngrim qunçuyum tngrim qutınga evire tegingeymen: umugum teginmez küden dintar teginürmen (Zieme 1974: 662-663).

(Yine (bir gün) manastırda kavga çıkıp Kudya elbisemi aşağıladı. Ben (Kulut) de oradan uzaklaştım. Bir küp içkim vardı, manastırdan ayrılınca vermedi. Orada misafirin konuşmacı … gelmez. Hayırsever … efendim bilge olmaya gayret etsin (ve) mümkün oldukça (ibadet) etmeye gayret etsin. Ben bu dünyada iyi işler yaptıkça, amellerimi beyim, prensim, hanımım ve prensesim huzuruna ulaştıracağım. Umudum ulaşmıyor, (ancak ben) misafir rahip (olarak) deniyorum.)

Kaynakça


Barutçu, Özönder, Sema (2002). “Eski Türklerde Dil ve Edebiyat”. Türkler. Ankara: Yeni Türkiye Yay., 3: 485-501.

Tezcan, Semih (2001). “En Eski Türk Dili ve Yazını”. Bilim, Kültür ve Öğretim Dili Olarak Türkçe. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay., 271-323.

Demir, Nurettin; Yılmaz, Emine (2007). “Erken Dönem. Uygur Edebiyatı (VIII-XIV. yüzyıl): Nesir”. Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 1: 154-176.

Zieme, Peter (1974). “Zu den nestorianisch-türkischen Turfantexten”. Sprache, Geschichte und Kultur der Altaischen Völker Protokollband der XII. Tagung der Permanent International Altaistic Conference 1969 in Berlin (Edt.: Georg Hazai - Peter Zieme). Berlin: Akademia Verlag, 661-668.

Atıf Bilgileri


Yıldız, Hüseyin. "HRİSTİYAN UYGUR METİNLERİ". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/hristiyan-uygur-metinleri-tees-1799. [Erişim Tarihi: 25 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 SAMANTABHADRACARYÂPRANİDHÂNA Kalım Keyşi Diğer Tuğçe COŞKUN SEBER
Görüntüle
2 SADDHARMAPUNDARÎKA SÛTRA ŞERHİ ? Dr. kenan azılı
Görüntüle
3 NÎLAKANTHAKA SÛTRA Şingko Şeli Tutung Dr. kenan azılı
Görüntüle
4 DÎVÂN (ŞÎRÎN) Şîrîn, Şîrîn-i Dehlevî, Şîrîn-i Gûr, Radıyye Begüm, Raziye Begüm Prof. Dr. Fatma Sabiha Kutlar Oğuz
Görüntüle
5 ALTUN YARUK Şıñko Şeli Tutuñ Prof. Dr. Ceval Kaya
Görüntüle
6 SEKİZ YÜKMEK YARUK / Fo shuo tian di ba yang shen zhou jing ŞİNGKO ŞELİ TUTUNG Hüseyin Yıldız
Görüntüle