Ayntap (Gaziantep) doğumlu olup Mısır Memlükleri döneminde ve himayesinde yaşamış olan İbrâhîm bin Bâlî’nin Türkçe olarak kaleme aldığı ansiklopedik mesnevi. Eser, 893/1487-88’te tamamlanıp Sultan Kayıtbay’a (el-Melikü’l-Eşref Seyfeddîn el-Mahmûdî ez-Zâhirî) (ö. 901/1496) ithaf edilmiştir. Fatma Sabiha Kutlar Oğuz’un da tespit ettiği üzere, Hikmet-nâme muhtevası ve tertibi itibarıyla "acâibü’l-mahlukat" türü eserlerdendir (2014). Nitekim Sadık Yazar, eser üzerinde yaptığı bir incelemesinde Hikmet-nâme’nin, yapılan bazı eklemeler dışında büyük oranda Zekeriyyâ b. Muhammed Kazvînî’nin (ö. 682/1283) Acâ'ibü’l-Mahlûkât ve Garâ'ibü’l-Mevcûdât adlı Arapça eserinin tercümesinden oluştuğu sonucuna varmıştır (2006). 

Mesnevi nazım biçimi ve aruzun “mefâ’îlün mefâ’îlün fe’ûlün” kalıbıyla kaleme alınan eser, şairinin/nâzımının ifadesine göre 13.000 beyitten oluşuyorsa da hazırlanan metnine göre 12.753 beyittir. Hikmet-nâme, bir tevhid ve münâcat (1-79 arası beyitler), Hz. Peygamber’in na'tı (80-134 arası beyitler) ve dört büyük halifenin övgülerinden (135-165) sonra sebeb-i telif makamındaki kurgusal yönü güçlü bir bölümle devam eder. Bu bölümde nâzım, “bahar mevsiminin gelişi ve güneşin doğuşunu” şairane bir anlatımla betimledikten sonra, mesnevî geleneğinde örneklerini sıklıkla gördüğümüz üzere, gönlünü devreye sokarak şairlik kabiliyetini övüp eserini kaleme almasının sebebini geleneksel bir sebeb-i telif formu ile verir. Buna göre şairin gönlü, mükemmel bir şairlik kabiliyeti ile bezenmiş olmasına karşın bu muhteşem bahar görüntüsü karşısında sessiz kalan şairi azarlayıp eleştirir. Hemen akabinde de şairi bir eser yazmaya teşvik edip yaklaşık 50 beyitlik bir bölümde, eserin adeta içindekiler bölümünü ortaya koyarcasına, yazılacak bu eserin muhtevasını belirler. Sadece bu bölüm bile eserin ne tür bir muhtevaya sahip olduğunu üç aşağı beş yukarı ortaya koymaktadır. Buna göre yazılması istenen eserde şairden; “evsâf-ı cihân”dan başlayarak yeryüzü, gökyüzü ve cisimleri, tabiat hadiseleri, yedi iklim, dağlar, ovalar, tepeler, denizler, karalar ve adalar, canlı türleri, peygamberler ve onların mucizeleri, geçmiş padişahlar gibi muhtelif konular hakkında bilgi vermesini istemektedir. Şair, gönlünün bu teklifini, kendisine hak vererek kabul edip Hikmet-nâme diye isimlendirdiği eserini Sultan Kayıtbay adına kaleme aldığını açıklar. Sonrasında bahsi geçen haminin uzunca bir medhine yer veren yazar, bir münacat ve kitabını övdüğü bir kısımdan sonra 441. beyitten itibaren ana konuya giriş yapmaktadır.

İbni Bâlî, Hikmet-nâme’de sırasıyla astronomi, melekler, dört unsur, dağlar, denizler, adalar, ülkeler, şehirler ve kasabalar, değerli taşlar, balıklar, nehirler, su kaynakları, insanın nitelikleri ve organları, meyve ve sebzeler, ağaçlar, çiçekler, böcekler, evcil ve yabanî hayvanlar, günler, aylar, mevsimler, Arap, Fars, Eski Yunan, Süryanî, Türk ve genel İslâm Tarihi (peygamberler, dört halife, Mervânîler, Abbâsîler, Emevîler, Fâtimîler, Memlukler vb.), sultanlar, devlet adamları, tarihî olaylar, dünya ve ahiret hayatı, kıyametin merhaleleri, Deccâl, Dabbetü’l-arz ve Mesîh konularında ayrıntılı bilgiler vermiştir (Kutlar Oğuz 2014).

Hikmet-nâme’ye konu olan noktalardan biri de şehir ve kasabalardır. Şair, özellikle gezip gördüğü yerleri başarılı bir şekilde tavsif etmiş ve dönemin toplumsal hayatıyla ilgili bilgiler vermiştir. Eserin bu anlamda sağlam bir belge niteliğinde olduğunu da zikretmeliyiz. Ahlat, Acem, Azerbaycan, Buhara, Rum, Şam, Sudan, Yemen, Halep, Bâbil, Bağdâd, Beyrût gibi yerleri, yer yer kendi gözlemlerini de dâhil ederek tanıtan İbni Bâlî, doğum yeri olan Ayntâb ve İstanbul şehirlerine dair de hususi müşahedelerini kaydeder.

Mesnevinin; İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar, 3290; Prof. Dr. Muhammet Yelten'in özel kitaplığı; Vatikan Kütüphanesi, Vat. Turco 152; Millî Kütüphane, 06 Mil. Yz. A 10245; Millî Kütüphane, 06 Mil. Yz. A 1606'da kayıtlı 5 nüshası tespit edilmiştir.

Hikmet-nâme ikiye bölünerek üzerine birer doktora tezi hazırlanmış (Altun 2003; Şeylan 2003), daha sonra bu tezler neşredilmiştir (Altun 2017; Şeylan 2018).

Şairin biyografisi için bk. "İbni Bâlî, İbrâhîm bin Bâlî, Bâlî Oglı İbrâhîm, İbrâhîm". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ibni-bli-ibrahim-bin-bali-bali