17. yüzyıl şairlerinden Va'dî Ahmed Efendi'nin 1087/1676-77 yılında telif ettiği mesnevisi.  Kaynaklarda, Va'dî'nin 1095/1684 yılında vefat ettiği ve şairin Divan'ı (Aksoyak 2020; Yücel 2001) ile Fîrûz u Dil-efrûz adlı bir mesnevisi (Sabuncu 2005) olduğu nakledilse de Heşt Behişt zikredilmemiştir. Heşt Behişt'in şu ana kadar tespit edilebilen tek nüshası Medine Ârif Hikmet Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Bölümü 263/811 arşiv numarasında kayıtlıdır. Söz konusu nüshanın ferağ kaydından sonraki sayfada nakledilen bilgiye göre Heşt Behişt'in Üsküdar mahkemesinde çalışan ve Va'dî mahlasıyla şiirler söyleyen bir şair tarafında telif edildiği belirtilir. Va'dî'nin 1095/1684 yılında vefat ettiği ve bahse konu mesnevinin 1087/1676-77 yılında telif edildiği bilindiğine göre Heşt Behişt'in Va'dî Ahmed Efendi'ye aidiyeti hususunda bir şüpheye yer kalmamaktadır.

Heşt Behişt mesnevisi aruzun "mef’ûlü mefâ’ilün fe’ûlün" kalıbıyla kaleme alınmıştır. Elimizdeki tek nüsha olan Medine nüshasına göre, her bölümdeki beyit sayıları değişkenlik göstermekle beraber, mesnevi toplamda 2681 beyitten oluşmaktadır. Ayrıca başta dîbâce olmak üzere bazı bölümlerde çok kısa mensur metinler de dikkat çekmektedir. Mesnevideki bölüm başları ile bölüm sonlarında rubai ve kıt'a gibi farklı nazım şekillerinin tercih edildiği de görülmektedir.

Heşt Behişt, manzum-mensur karışık bir dîbâce ile başlar. Bu bölümde hadîs-i şerîf ve Arapça kelâm-ı kibârlardan alıntılar yapılır. Giriş bölümünde ise öncelikle kalemin methedildiği bir manzume ile tevhid, münacat, naat ve mi’raciye türünde manzumelere yer verilmiştir. Ardından ise dönemin padişahı Sultan IV. Mehmed (salt.1648-1687) methiyesine geçilir. Bu methiyeden sonra sebeb-i te’lif başlığı altında mesnevinin yazılma nedenleri dile getirilir ve ardından da Musahip Mustafa Paşa övgüsüne yer verilir. Konunun işlendiği bölümde ise çeşitli başlıklara yer verilmiştir. Eserin isminden de anlaşılacağı üzere asıl bölümde sekiz meclis bulunur. Bu meclislerde de muhtelif başlıklar zikredilmiştir. Bazı bölümlerdeki başlıkların tekrar ettiği de görülür. Va'dî her meclise "sıfat-ı meclis" şeklinde bir başlık ile başlar. Heşt Behişt'in asıl bölümünde bulunan başlıklarda çiçek isimleri, sevgilinin güzellik unsurları, tarihî ve efsanevî kahramanların isimleri/unvanlarının sıklıkla tercih edildiği de dikkat çeker.

Şairin biyografisi için bk. “Va’dî, Ahmed Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/vadi-ahmed-efendi.