HEFT MECLİS (ÂLÎ/ÇEŞMÎ)
Zigetvar seferini konu alan tarih kitabı
Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa (d. 948/1541 - ö. 1008/1600)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Gelibolulu Mustafa Âlî tarafından yazılan ve Zigetvar seferini konu alan tarih kitabı. Çok yönlü sanatçılardan biri olan Gelibolulu Âlî'nin tarih konulu eserlerinden biri de Heft Meclis’tir. Eser, yazarının meclis adını verdiği yedi bölümden oluşmaktadır. İslam telif geleneğine bağlı olarak besmele, hamdele ve salveleyle başlayan birinci mecliste gazaların önemi dile getirilmiş ve dualara yer verilmiştir. İkinci mecliste, Kanûnî (ö. 1566)’nin Zigetvar’a sefer hareketi ve mola yeri hakkında bilgiler sunulmuş; üçüncü mecliste vezirlerin komutasındaki alayların ahvâlinden ve bahsi geçen vezirlerin savaşla ilgili görüşlerinden bahsedilmiştir. Dördüncü mecliste, Zigetvar Seferi’nin başarıyla sonuçlandığı; beşinci mecliste, Kanûnî’nin fetih sırasında vefat ettiği; altıncı mecliste, tahta II. Selim (ö. 1574)’in geçtiği ve yedinci bölümde, eserin telif sebebi ve müellifin hâli ile duaları kaleme alınmıştır.

Sanatlı bir  dil ve edebî bir üslupla yazılan bu eser, 980/1572-1573 tarihinde telif edilerek Sokullu Mehmet Paşa (ö. 1579)’ya sunulmuştur. Telif sebebi olarak yedinci mecliste, Zigetvar Seferi’nde yaşanılan hâdiselerin yapılacak diğer seferlere örnek olması düşüncesiyle kaleme alındığı ifade edilmiştir.

Âlî'nin, Arapça ve Farsçaya olan hakimiyetini yansıttığı, çok sayıda ayet iktibasının yapıldığı Heft Meclis, manzum-mensur karışık olarak kaleme alınmıştır. İki nüshası bilinen  Heft Meclis üzerine Cemal Göçmen tarafından  yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (2009).

Şairin biyografisi için bk. “Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-cesmi-gelibolulu-mustafa 

Eserden Örnekler


Meclis-i Hâmis: Hakân-i gîtî-sitânun intikâli ve kal‘a-i Sigetvârın feth u nusret-me‘âli husûsan vezîr-i ‘âzam hazretlerinün hüsn-i tedbîri ve suver-i mâtemün eymen-i tedârükle ketm ü tabîri beyânındadur.

Bir şeb ki encüm-ı âsumân evrâk-ı hazân gibi sahrâ-yı mînâ-nümâda perîşân olmış idi ve âfitâb-ı dırahşan nergis-i zerrin-külâh gibi sebzezâr-ı gabrâda sararmış solmış idi. Husûsan kal‘a-i gevher-nigîn ziyâ-yı asâkir-nücûma musahhar ve buk'a-i ceyş-i zemîn-i dücâ güyâ ki sultan-ı Rum’a müyesser olmuş idi.

Nazm

Libâs-ı mâteme girmişdi âsumân u zemîn

Bahâr-ı devlet-i şâdî sararmış idi hemîn

Meğer tolınmış idi gözden âfitâb-ı cihân

Firâşa düşmiş idi derd ü gamla berg-i hazân (Göçmen 2009: 60)

Kaynakça


Akün Ömer, Faruk (1989). “Âlî Mustafa Efendi (Edebî Yönü)”. İslâm Ansiklopedisi. C. 2. İstanbul: TDV Yay. 416- 421.

Eravcı, H. Mustafa (2010). Gelibolulu Mustafa ‘Âlî ve Heft Meclis Adlı Eseri. Tarih Okulu (VI): 1-16.

Ertaş, Kasım (2013). "Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Hayatı ve Eserleri". The Journal of Academic Social Science Studies VI (3): 191-211.

Göçmen, Cemal (hzl.)(2009). Gelibolulu Musta Âlî’nin Heft Meclisi. Yüksek Lisans Tezi. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi.


Atıf Bilgileri


KAYALIK ŞAHİN, Duygu. "HEFT MECLİS (ÂLÎ/ÇEŞMÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/heft-meclis-ali-cesmi. [Erişim Tarihi: 29 Haziran 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 BEDİÜ'R-RUKÛM/ REBÎÜ'L-MERSÛM (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
2 CÂMİÜ'L-BUHÛR DER-MECÂLİS-İ SÛR (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa Doç. Dr. Mehmet ÖZDEMİR
Görüntüle
3 DAKÂİKU'T-TEVHÎD/BEDÂYİ'U'L-METÂLİ' (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
4 DÎVÂNLAR (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
5 GÜL-İ SAD-BERG (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
6 HULÂSATÜ'L-AHVÂL (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
7 MAÂLİMÜ'T-TEVHÎD (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
8 HADÎS-İ ERBAÎN (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
9 MECMAU'L-BAHREYN (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
10 MİHR Ü MÂH (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa Prof. Dr. Ahmet İÇLİ
Görüntüle
11 MİHR Ü VEFÂ (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
12 NİKÂTÜ'L-KÂL FÎ-TAZMÎNİ'L-MAKÂL (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
13 RİYÂZÜ'S-SÂLİKÎN (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
14 SUBHATÜ’L-ABDÂL (ÂLÎ/ ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
15 SUBHATÜ'L-İNÂBE (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
16 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
17 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
18 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
19 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
20 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
21 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
22 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
23 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
24 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
25 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle