- Yazar Biyografisi (TEİS)
Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa - Madde Yazarı: Dr. Duygu KAYALIK ŞAHİN
- Eser Yazılış Tarihi:980/1572-1573
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Tarih
- Yayın Tarihi:05/11/2021
HEFT MECLİS (ÂLÎ/ÇEŞMÎ)
Zigetvar seferini konu alan tarih kitabıÂlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa (d. 948/1541 - ö. 1008/1600)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Gelibolulu Mustafa Âlî tarafından yazılan ve Zigetvar seferini konu alan tarih kitabı. Çok yönlü sanatçılardan biri olan Gelibolulu Âlî'nin tarih konulu eserlerinden biri de Heft Meclis’tir. Eser, yazarının meclis adını verdiği yedi bölümden oluşmaktadır. İslam telif geleneğine bağlı olarak besmele, hamdele ve salveleyle başlayan birinci mecliste gazaların önemi dile getirilmiş ve dualara yer verilmiştir. İkinci mecliste, Kanûnî (ö. 1566)’nin Zigetvar’a sefer hareketi ve mola yeri hakkında bilgiler sunulmuş; üçüncü mecliste vezirlerin komutasındaki alayların ahvâlinden ve bahsi geçen vezirlerin savaşla ilgili görüşlerinden bahsedilmiştir. Dördüncü mecliste, Zigetvar Seferi’nin başarıyla sonuçlandığı; beşinci mecliste, Kanûnî’nin fetih sırasında vefat ettiği; altıncı mecliste, tahta II. Selim (ö. 1574)’in geçtiği ve yedinci bölümde, eserin telif sebebi ve müellifin hâli ile duaları kaleme alınmıştır.
Sanatlı bir dil ve edebî bir üslupla yazılan bu eser, 980/1572-1573 tarihinde telif edilerek Sokullu Mehmet Paşa (ö. 1579)’ya sunulmuştur. Telif sebebi olarak yedinci mecliste, Zigetvar Seferi’nde yaşanılan hâdiselerin yapılacak diğer seferlere örnek olması düşüncesiyle kaleme alındığı ifade edilmiştir.
Âlî'nin, Arapça ve Farsçaya olan hakimiyetini yansıttığı, çok sayıda ayet iktibasının yapıldığı Heft Meclis, manzum-mensur karışık olarak kaleme alınmıştır. İki nüshası bilinen Heft Meclis üzerine Cemal Göçmen tarafından yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (2009).
Şairin biyografisi için bk. “Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-cesmi-gelibolulu-mustafa
Eserden Örnekler
Meclis-i Hâmis: Hakân-i gîtî-sitânun intikâli ve kal‘a-i Sigetvârın feth u nusret-me‘âli husûsan vezîr-i ‘âzam hazretlerinün hüsn-i tedbîri ve suver-i mâtemün eymen-i tedârükle ketm ü tabîri beyânındadur.
Bir şeb ki encüm-ı âsumân evrâk-ı hazân gibi sahrâ-yı mînâ-nümâda perîşân olmış idi ve âfitâb-ı dırahşan nergis-i zerrin-külâh gibi sebzezâr-ı gabrâda sararmış solmış idi. Husûsan kal‘a-i gevher-nigîn ziyâ-yı asâkir-nücûma musahhar ve buk'a-i ceyş-i zemîn-i dücâ güyâ ki sultan-ı Rum’a müyesser olmuş idi.
Nazm
Libâs-ı mâteme girmişdi âsumân u zemîn
Bahâr-ı devlet-i şâdî sararmış idi hemîn
Meğer tolınmış idi gözden âfitâb-ı cihân
Firâşa düşmiş idi derd ü gamla berg-i hazân (Göçmen 2009: 60)
Kaynakça
Akün Ömer, Faruk (1989). “Âlî Mustafa Efendi (Edebî Yönü)”. İslâm Ansiklopedisi. C. 2. İstanbul: TDV Yay. 416- 421.
Eravcı, H. Mustafa (2010). Gelibolulu Mustafa ‘Âlî ve Heft Meclis Adlı Eseri. Tarih Okulu (VI): 1-16.
Ertaş, Kasım (2013). "Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Hayatı ve Eserleri". The Journal of Academic Social Science Studies VI (3): 191-211.
Göçmen, Cemal (hzl.)(2009). Gelibolulu Musta Âlî’nin Heft Meclisi. Yüksek Lisans Tezi. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | BEDİÜ'R-RUKÛM/ REBÎÜ'L-MERSÛM (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
2 | CÂMİÜ'L-BUHÛR DER-MECÂLİS-İ SÛR (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | Doç. Dr. Mehmet ÖZDEMİR |
Görüntüle | ||
3 | DAKÂİKU'T-TEVHÎD/BEDÂYİ'U'L-METÂLİ' (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
4 | DÎVÂNLAR (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
5 | GÜL-İ SAD-BERG (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
6 | HULÂSATÜ'L-AHVÂL (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
7 | MAÂLİMÜ'T-TEVHÎD (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
8 | HADÎS-İ ERBAÎN (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
9 | MECMAU'L-BAHREYN (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
10 | MİHR Ü MÂH (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | Prof. Dr. Ahmet İÇLİ |
Görüntüle | ||
11 | MİHR Ü VEFÂ (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
12 | NİKÂTÜ'L-KÂL FÎ-TAZMÎNİ'L-MAKÂL (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
13 | RİYÂZÜ'S-SÂLİKÎN (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
14 | SUBHATÜ’L-ABDÂL (ÂLÎ/ ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
15 | SUBHATÜ'L-İNÂBE (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
16 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
17 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
18 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
19 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
20 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
21 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
22 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
23 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
24 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
25 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |