Şifâyî Mehmed Dede’nin Kasîde-i Hamriyye şerhi. İbnü’l-Fârız (ö. 632/1235)’ın el-Kasîdetü’l-Hamriyye ve el-Kasîdetü’l-Hamrâ adlarıyla bilinen el-Kasîdetü’l-Mîmiyye adlı eseri, Arap edebiyatında hamriyye türünde yazılmış en meşhur manzumelerden bir tanesidir. Arap ve Fars edebiyatlarında pek çok kez şerh edilmiş olan kasideye dair Türk edebiyatında, Şifâyî’nin eseri dışında yazılmış 8 adet şerh daha bulunmaktadır (Yar ve Ceylan 2020: 532).

Eserin başında yer alan hamdele ve salvelenin ardından “mahabbet” kavramı üzerinde durulmuş, akabinde gelen sebeb-i telif kısmında, el-Kasîdetü’l-Hamriyye’nin Arapça ve Farsça şerhleri olmasına rağmen Türkçe bir şerhi olmadığı, Arapça ve Farsça bilmeyenlerin bu eserden istifade edebilmesi için kasideye Türkçe bir şerh yazıldığı belirtilmiştir. Fakat söz konusu kaside için, 1580 yılında (Akdağ 2017: 474) Abdüsselâm b. Nu’mân b. Halîl (ö. 1000/1592[?]) tarafından Türkçe bir şerh kaleme alınmış olup müellifin söz konusu şerhten haberdar olmadığı anlaşılmaktadır (Yar ve Ceylan 2020: 535). Eserin ismi hususunda ise, söz konusu kasideye şerh yazmanın Allah’ın bir rahmeti olduğu belirtilmiş ve esere, Hediyyetü’r-Rahme tesmiye olunduğu zikredilmiştir. Söz konusu kısmın ardından gelen mukaddime bölümünde, şarabın sembolik manaları, “müdâme” ismini nasıl aldığı ve şarap-ârif bağlantısının Molla Câmî (ö. 898/1492)’nin Levâmi-i Şerh-i Kasîde-i Hamriyye’sinde ele alınışı üzerinde durulmuştur. Mukaddimenin ardından eserin şerh kısmına geçilmiş, bu bölümde, söz konusu kaside 41 beyit olmasına rağmen, şarihlerce mutat olduğu üzere, 33 beyti şerh edilmiştir (Yar ve Ceylan 2020: 535-536).

Beyit beyit şerh metodu uygulanan eserde beyitler, “el-lugat ve’l-i’râb” ve “el-ma’nâ” olmak üzere iki başlıkta ele alınmıştır. İlk kısımlarda beyitte geçen kelimeler incelenmiş, sözcüklerin gramatikal incelemeleri yapılarak sözlük anlamları ve sarf-nahiv hususiyetleri belirtilmiştir. İkinci kısımlarda ise murat edilen anlam üzerinde durularak sembolik kullanımların açıklanması suretiyle metin, tasavvufi planda şerh edilmiştir. Eserin dikkat çekici noktalarından birisi, geleneksel şerh metinlerinin aksine, gramatikal inceleme kısımlarına şerhten daha fazla yer ayrılmış olmasıdır. Nitekim “el-ma’nâ” başlığıyla yapılan izahlar bazen bir cümle kadar kısa tutulurken, “el-lugat ve’l-i’râb” bölümlerinde tüm kelime ve ibareler aksatılmadan detaylı bir biçimde ele alınmıştır. Metinde, şerh metodunun bir hususiyeti olarak -şarihin bir diğer eseri olan Mesnevî Şerhi'nde de olduğu gibi (Yar ve Ceylan 2020: 536)- Kur’ân-ı Kerîm’den ve hadîs-i şerîflerden getirilen bazı misaller dışında fazla alıntıya yer verilmemiştir.

Tek nüshası tespit edilen eser üzerine, Halim Yar ve Hadi Ensar Ceylan tarafından ortaklaşa bir makale yayımlanmıştır (2020).

Müellifin biyografisi için bk. “Şifâyî, Şeyh Muhammed Şifâyî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sifayi-seyh-muhammed-sifayi-efendi