HALL-İ MU’AMMÂ-YI MÎR HÜSEYN / ŞERH-İ ESMÂ’-İ HÜSNÂ / MİR’ÂTÜ’L-ESMÂ / CÂM-I CİHÂN-NÜMÂ / TEFE’Ü’L-NÂME (LÂMİ’Î ÇELEBİ)
muamma şerhi
Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân (d.878/1472-3 - ö.938/1532)

ISBN: 978-9944-237-87-1



Lâmi’î Çelebi’nin ünlü muamma şairi Mîr Hüseyin Nîşâbûrî (ö. 1498-99)’nin Farsça Esmâ’-i Hüsnâ muammalarını şerh ettiği eseri. Yazılış tarihi belli değildir.

Hall-i Mu’ammâ-yı Mîr Hüseyn 3 kısımdan oluşmaktadır. İlk kısımda eserin kaleme alınma sebebinden bahsedilmiş ve daha sonra muamma türünün ve Mîr Hüseyin Nîşâbûrî’nin muammalarının değerini ortaya koyan sözlere yer verilmiştir. İkinci bölümde ise “Mukaddime” başlığı altında muammanın kelime anlamı, kaideleri, tertip ediliş ve çözüm yöntemleri sıralanarak devamında ünlü  şairlerden muamma örnekleri verilmiştir. Bu bölümde verilen bilgiler son derece detaylı olup sade ve anlaşılır bir dille ifade edilmiştir.

Muammaların şerh edildiği kısım ikinci bölümdedir. Şair bu kısımda Mîr Hüseyin’in Allah’ın 99 ismini içeren Farsça muammalarını sırasıyla vermiş ve “Şerh-i ma’nâ, Nükte-i ma’nâ, Hall-i muammâ” başlıkları altında şerh etmiştir. “Şerh-i ma’nâ” kısmında Mîr Hüseyin’in Farsça muammaları Türkçeye tercüme edilmiş, “Nükte-i ma’nâ” kısmında beyitler mecaz anlam yönünden incelenmiş ve “Hall-i muammâ” kısmında ise muammalara konu olan isimlerin hangi yöntemlerle ortaya çıkarılacağı konusunda bilgi verilmiştir. Eserin son bölümünü “Hâtime” oluşturmaktadır. Birinci bölümde dil ağdalı ve süslü iken muammaların şerh edildiği kısım ile “Hâtime” kısmı sade ve anlaşılır bir dille yazılmıştır (Baş 1999: 61).

Yurt içi ve yurt dışında nüshaları bulunan eser üzerine Münire Kevser Baş tarafından bir yüksek lisans tez çalışması hazırlanmıştır (1999).

Şairin biyografisi için bk. “Lâmi’î Çelebi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/lamii-celebi-mahmud-osman  

Eserden Örnekler


El-Cebbâr

Ber-cebel ez-zerre kim âşikâr

Şüd tecellî ez-ân şüd bî-karâr

Şerh-i ma’nâ: Bir zerre kim dağlara tecelli vâki’ olduğu eclden cebel-i tûr bî-karâr oldı.

Nükte-i îmâ: Ya’nî ehlü’llâh ki cibâl-i râsihân gibi evtâr-ı âlemdür. Tecelliyât-ı Hakk’dan pertev erişüp cebel-i vücûdları fenâ-yi küllî buldı.

Hall-i mu’ammâ: Cibâl (جبال) ibâreti tecellî tarîkıyla ceb(جب) el (ال) olur. Çünkim lafz-ı el (ال) lafz-ı ceb (جب)ün üzerinde ola el-ceb (الجب) olur. Lafz-ı ez(از)den zerre kim evtâr olup el-Cebbâr (الجبار) olur. (Baş 1999: 105)

Kaynakça


Baş, Münire Kevser (hzl.)(1999) Lâmi’î Çelebi’nin Şerh-i Mu’ammeyât-ı Alâ Esmâ’-i Hüsnâ’sı. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Kut, Günay (2003). “Lâmiî Çelebi”. İslâm Ansiklopedisi. C. 27. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 96-97.

Atıf Bilgileri


Akboğa, Songül. "HALL-İ MU’AMMÂ-YI MÎR HÜSEYN / ŞERH-İ ESMÂ’-İ HÜSNÂ / MİR’ÂTÜ’L-ESMÂ / CÂM-I CİHÂN-NÜMÂ / TEFE’Ü’L-NÂME (LÂMİ’Î ÇELEBİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/hall-i-muamma-yi-mir-huseyn. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ŞEVÂHİDÜ'N-NÜBÜVVE (LÂMİ'Î ÇELEBİ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Doç. Dr. Erdem Can Öztürk
Görüntüle
2 FÜTÛHU'L-MÜCÂHİDÎN/NEFAHÂTÜ'L-ÜNS TERCÜMESİ (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Dr. Öğr. Üyesi Songül Karaca
Görüntüle
3 VÎS Ü RÂMÎN/ VEYSE VÜ RÂMÎN (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Doç. Dr. murat öztürk
Görüntüle
4 HüSN Ü DİL (LÂMİ’Î ÇELEBİ ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
5 MÜNÂZARA-İ BAHÂR U ŞİTÂ/ MÜNÂZARA-İ SULTÂN-I BAHÂR BÂ-ŞEHRİYÂR-I ŞİTÂ (LÂMİ'Î ÇELEBİ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Doç. Dr. Sadettin Eğri
Görüntüle
6 ŞERH-İ DÎBÂCE-İ GÜLİSTÂN (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Doç. Dr. Mehmet Nuri Çınarcı
Görüntüle
7 MÜNŞE'ÂT-I LÂMİ’Î (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Prof. Dr. Hasan Ali ESİR
Görüntüle
8 RİSÂLE-İ ARÛZ (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi'î, Mahmûd b. Osmân Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
9 MENÂKIB-I ÜVEYSÜ'L-KARÂNÎ (LÂMİ’Î ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN
Görüntüle
10 ʻİBRET-NÂME/ ʻİBRET-NÜMÂ (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osman Dr. Öğr. Üyesi ATİYE NAZLI
Görüntüle
11  HEFT PEYKER (LÂMİ’Î ÇELEBİ ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
12 MEVLİDÜ'R-RESÛL (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Doç. Dr. SÜLEYMAN EROĞLU
Görüntüle
13 MAKTEL-İ İMAM HÜSEYİN/MAKTEL-İ ÂL-İ RESÛL (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
14  SALÂMÂN U ABSÂL (LÂMİ'Î ÇELEBİ) Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Doç. Dr. Erdoğan ULUDAĞ
Görüntüle
15 ŞEM' Ü PERVÂNE (LÂMİ’Î ÇELEBİ) Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
16 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
17 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
18 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
19 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
20 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
21 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
22 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
23 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
24 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
25 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle