HADÎKATÜ'Ş-ŞÜHEDÂ (NA'ÎMÜDDÎN)
Osmanlı tarihini konu alan eser
Na'îmüddîn, Tameşvarlı Elhâc İbrâhîm (d. 1103?/1691? - ö. 1182/1768’den sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Tameşvarlı Elhâc İbrâhîm Na'îmüddîn (ö. 1182/1768’den sonra) tarafından yazılan, içinde yer yer manzum kısımların da olduğu Osmanlı tarihini konu alan eser. Eserin 225a'daki ferağ kaydında müellifin Elhâc İbrâhîm Na’îmüddîn ve istinsah tarihinin 1176/1762 olduğu bilgisi verilmiştir. Hadîkatü’ş-Şühedâ’da ağırlıklı olarak 1094/1683’ten 1152/1739’a kadarki 56 yılı kapsayan Tameşvar ve o bölge ile Anadolu’da cereyan eden olaylar anlatılmıştır (Elhâc İbrâhîm Na’îmüddîn 1176: 5a-166b). Müellif eserin yazılış sebebini şu şekilde anlatmaktadır: Hamileri, Na’îmüddîn’den Tameşvar ve Belgrat’ta vuku bulan olayları derleyip toparlayıp kısa ve öz bir kitap yazmasını istemişlerdir. O da bu emre uyarak eseri yazmış ve adına Hadîkatü’ş-Şühedâ demiştir (Elhâc İbrâhîm Na’îmüddîn 1176: 120b, 128b, 129a). Yazar, bazı bölümlerde kendi öz geçmişi, soyağacı ve eseri hakkında bilgiler vermiştir (Elhâc İbrâhîm Na’îmüddîn 1176: 2b, 3a, 96a-97a, 115a-119a, 121a). Bu açıdan bakıldığında edebiyat tarihi açısından da kaynaktır. Eserde hiç başlık kullanılmamıştır. Olaylar, “bin toksan beş senesi mâh-ı şa’bânın gurresi”, “bin toksan altı senesi evvel-i bahârda”, “bin toksan yedi senesi duhûl itmekle” gibi sene belirtilerek anlatılmıştır.

Babinger (2000: 305, 306), yazarın Tameşvarlı olduğunu, bundan başka hakkında bir şey bilinmediğini, bununla birlikte yazarın eserde atalarından bahsettiğini belirterek Viyana Millî Kütüphane No. 1113’te bir yazma nüshasının olduğunu söylemiştir. Öztürk (2018: 184), eserin Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi No. 40 ve Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Kütüphanesi İsmail Saib Efendi, Defter I, No. 237’de nüshaları olduğunu belirtmiştir. Özcan da (2020: 165) eser hakkında kısa bilgiler vermiştir. Karataş ve Yaşar (2019: 262) ise eserin Viyana, Türk Dil Kurumu ve Millet Kütüphanelerindeki nüshalarını tanıtmış, eserden ve yazarından bahsederek Viyana nüshası üzerinden metnini vermiş ve Dizin eklemişlerdir.

Müellifin biyografisi için bk. “Na’îmüddîn, Tameşvarlı Elhâc İbrâhîm”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/naimuddin-tamesvarli-elhac-ibrahim 

Eserden Örnekler


Nazm

Ne çeker kulların serhad ilinde

Bilinmez Hünkârım görülmeyince

Bunca memleketin kâfir elinde

Kaldı inanmadın ayrılmayınca


Kimi şehîd oldı kimi giriftâr

Kâfirîn elinde inler zâr zâr

Estergonla Budin hem Egre Uyvar

Ele girmez şâhım yorulmayınca


Gâzîler başına takup çelengi

Kırardı Nemçeyi Macarı Frengi

Neylesün kulların idemez cengi

Hâl ü hâtırları sorulmayınca


Hasan dir göklere çıkmışdır âhım

Hüdâm bagışlasın çokdur günâhım

Tameşvar Kal’asın bil Pâdişâhım

Virmeyiz kâfire kırılmayı (E lhâc İbrâhîmNa’îmüddîn 1176: 57a-b).

Kaynakça


Albayrak, Nurettin (1996). “Gevherî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 14. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 43-44.

Babinger, Franz (2000). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. (çev. Coşkun Üçok). Ankara: T.C. Kültür Bakanılğı Yay.

Elhâc İbrâhîm Na’îmüddîn. Hadîkatü’ş-Şühedâ. Millet Kütüphanesi. A. Emirî Efendi. No. 273.

Karataş, Mehmet, M.A. Yaşar (2019). Tımışvârî İbrahim Naimeddin Efendi Hadîkatü’ş-Şühedâi’s-Serhad. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.

Özcan, Abdülkadır (2020). Osmanlıda Tarih Yazımı ve Kaynak Türleri. İstanbul: Kronik Kitap Yay.

Öztürk, Necdet (20018). Osmanlı Tarihçileri. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yay.

Atıf Bilgileri


ESİR, Hasan Ali. "HADÎKATÜ'Ş-ŞÜHEDÂ (NA'ÎMÜDDÎN)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/hadikatu-s-suheda-na-imuddin. [Erişim Tarihi: 27 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 PEND-NÂME Na'îmüddîn, Tameşvarlı Elhâc İbrâhîm Prof. Dr. Hasan Ali ESİR
Görüntüle
2 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
3 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
4 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
5 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
6 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
7 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
8 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
9 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
10 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
11 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle